ΤΟ ΒΗΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ: Ο τόπος εργασίας είναι βασικό στοιχείο της Δημοκρατίας
*Του Ρωμανού Οικονομίδη
Αδιαμφισβήτητα το ξέσπασμα της πανδημίας άλλαξε απότομα πολλές από τις πτυχές της καθημερινότητάς μας και μας έφερε αντιμέτωπους με μια άλλη πραγματικότητα. Ωστόσο, δεν είχαν όλες οι αλλαγές τα ίδια χαρακτηριστικά. Κάποιες ήταν ριζικές, ενώ άλλες πιο ήπιες. Κάποιες φαίνεται ότι ήρθαν για να μείνουν, ενώ άλλες ήταν προσωρινές. Κάποιες τις εισήγαγε για πρώτη φορά, άλλες τις επιτάχυνε.
Ένας από τους βασικούς τομείς της ζωής μας που επηρεάστηκε όσο ελάχιστοι από την πανδημία, ήταν αυτός της εργασίας. Αρχικά, πολλοί άνθρωποι έπαψαν να εργάζονται λόγω της πανδημίας, είτε με τη μορφή αναστολής εργασίας, είτε δεν μπορούσαν να ανοίξουν τις επιχειρήσεις τους, είτε -πολύ χειρότερα- απολύθηκαν. Μια μεγάλη πλειοψηφία, πάντως, και στην Ελλάδα και διεθνώς, έκανε τη μετάβαση στην εξ αποστάσεως εργασία.
Η συγκεκριμένη μορφή εργασίας μπορεί να μην εισήχθη στη δημόσια σφαίρα πρώτη φορά λόγω της πανδημίας, οι δείκτες όμως μαρτυρούν τις μεγάλες αλλαγές που έγιναν εξαιτίας της εμφάνισής της. Χαρακτηριστικά, πριν από την πανδημία, σύμφωνα με έρευνα του Gallup Survey, μόλις το 8% δούλευε αποκλειστικά εξ αποστάσεως, ενώ τον Φεβρουάριο του 2022 το ποσοστό αυτό εκτοξεύτηκε στο 32%. Αντίστροφη ακριβώς τάση για την εργασία «από το γραφείο», όπου το 60% κατρακύλησε στο 19% μετά την πανδημία. Από την άλλη, οι εργαζόμενοι φαίνεται να προτιμούν ένα μείγμα αυτών των δύο επιλογών, αλλά σίγουρα όχι την επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση.
Ποιο θα είναι λοιπόν το μέλλον της εργασίας; Η επόμενη γενιά εργαζομένων θα είναι ψηφιακοί νομάδες που θα μπορούν να δουλεύουν από όποιο μέρος της γης θέλουν και για όση διάρκεια διαμονής σε αυτό επιλέξουν; Μπορεί εκ πρώτης ανάγνωσης, να μοιάζει δελεαστική αυτή η δυνατότητα, ειδικά για τη νέα γενιά στην οποία ανήκω. Ωστόσο, ένα τέτοιο σενάριο κατά τη γνώμη μου είναι απευκταίο και θα πρέπει να μας ανησυχεί όλους πάρα πολύ.
Σίγουρα, η εργασία από το σπίτι για συγκεκριμένες ημέρες προσφέρει πλεονεκτήματα και μάλιστα όπως αποδείχθηκε μπορεί και να αυξήσει την παραγωγικότητα. Ακόμα, αποφεύγεται η καθημερινή κυκλοφοριακή συμφόρηση τις ώρες αιχμής, η οποία αποδεδειγμένα πλέον κοστίζει ψυχικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά. Αυτά, όμως, ελάχιστη σχέση έχουν με το πολυδιαφημιζόμενο «δουλεύεις από όπου θες».
Οι υποστηρικτές της τελευταίας ιδέας ντύνουν αυτό το μοντέλο εργασίας με φανταχτερές θεωρίες δήθεν κοσμοπολιτισμού, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για αποτυχημένα νεο-μαρξιστικά ιδεολογήματα. Έτσι, η υποτιθέμενη πολυπόθητη αποσύνδεση από την πόλη και τη χώρα εργασίας, όπου οι εργαζόμενοι θα γνωρίζουν τον κόσμο, δεν αργεί να καταλήξει σε ατέρμονη μετακίνηση πληθυσμών χωρίς ταυτότητα.
Γιατί η πόλη και η χώρα όπου ζει και εργάζεται ένας άνθρωπος, δεν είναι απλώς ένας χώρος. Οι εργαζόμενοι στην ίδια εταιρεία δεν είναι απλώς ένα σύνολο ιδιωτών που επιλέχτηκαν να δουλέψουν μαζί. Οι εργαζόμενοι είναι άνθρωποι που μοιράζονται πολλά κοινά βιώματα, κοινές ανησυχίες και κοινές ελπίδες για το μέλλον.
Ένα καραβάνι περιπλανώμενων νομάδων από χώρα σε χώρα, είναι ανίκανο να αναπτύξει το αίσθημα του ανήκειν. Χωρίς αυτό το αίσθημα δεν υπάρχει το αίσθημα της ευθύνης. Χωρίς αυτά τα αισθήματα δεν υπάρχουν ανησυχίες για το κοινό μέλλον, δεν υπάρχει η επιθυμία για συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων. Τι γίνεται όταν απουσιάζουν όλα αυτά; Αποδυναμώνεται η Δημοκρατία, η οποία γίνεται μοχλός άσκησης εξουσίας των λίγων.
Ακόμα βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο, καθώς αυτή την περίοδο πολλές εταιρείες με δημοφιλή brand, αλλά και στην ελληνική αγορά σε μικρότερο βαθμό κάποιες εταιρείες, υιοθετούν με ενθουσιασμό τέτοια πρωτόκολλα εργασίας προωθώντας έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, υποτίθεται πιο μοντέρνο.
Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο τρόπος εργασίας δεν μπορεί να μένει στάσιμος και πρέπει να συμβαδίζει με τις ανάγκες των ανθρώπων, ιδιαίτερα όταν οι αλλαγές συμβαίνουν προς όφελος και των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, όπως το υβριδικό σύστημα εργασίας. Αυτό που είναι επικίνδυνο να κάνουμε, είναι να αποσυνδέσουμε πλήρως τον εργαζόμενο από τον τόπο εργασίας του και από τους ανθρώπους με τους οποίους αγωνίζεται καθημερινά.
Να σκοτώσουμε με άλλα λόγια το αίσθημα του ανήκειν, το οποίο είναι η μεγάλη ελπίδα της χώρας μας για την επιστροφή των χιλιάδων νέων που έφυγαν στο εξωτερικό τα προηγούμενα χρόνια. Μόνο αν συντηρήσουμε αυτό το αίσθημα, θα αναπτυχθεί στη συνέχεια το αίσθημα της ευθύνης και τελικά θα καταφέρουμε να δυναμώσουμε τη δημοκρατία μας.
