ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ: Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία

Δίχως τουφέκι και σπαθί, με το ήλιο στο μέτωπο,

υπήρξατε ήρωες και ποιητές μαζί. Είστε το Ποίημα.

Ω παιδιά μου,

Μπροστά σ’ αυτό το ποίημα μετράει μόνο η σιωπή.

Νικηφόρος Βρεττάκος – Μικρός Τύμβος

50 χρόνια. Έχουν περάσει 50 ολόκληρα χρόνια από κείνη τη μέρα που έμελλε να σημαδέψει τη χώρα αλλά και τον κόσμο, ως ιστορική πράξη αντίστασης των φοιτητών και των νέων ανθρώπων, απέναντι σε ένα τυραννικό καθεστώς. Πολλά έχουν γραφτεί κι ακόμη περισσότερα έχουν ειπωθεί αυτά τα 50 χρόνια. Σιγά σιγά, οι αλήθειες άρχισαν να αμφισβητούνται. Όπως συμβαίνει με όλες τις ιστορικές υπερβάσεις, πολλοί είναι εκείνοι, οι οποίοι, είτε μεθοδευμένα, είτε από αθεράπευτη βλακεία, επιχείρησαν και επιχειρούν να παραχαράξουν την ιστορία. Τα τελευταία χρόνια έχει παραγίνει πια το κακό τους. Τα μυθεύματα και τα χονδροειδή ψεύδη έχουν πολλαπλασιαστεί. Απέναντι στην εντεινόμενη λαίλαπα των ψευδολόγων, το χρέος παραμένει και σε αυτή την περίπτωση η διαφύλαξη της μνήμης των ανθρώπων που χάθηκαν και συνολικά όλων εκείνων που αγωνίστηκαν ενάντια στη χούντα, και το διακύβευμα αφορά πάντοτε την μετάληψη του ιερού παρελθόντος από τις επόμενες γενιές.

Πολλά συγκροτούν την Παιδεία, ως αίτημα και υπαρξιακή πρακτική. Όταν όμως μιλάμε ειδικά για την αποτίμηση του Πολυτεχνείου, μιλάμε κατ’ ανάγκη για τους ποθητές που ενέπνευσε. Κι αυτό γιατί κατά κανόνα ο ποιητής εκφράζει, άλλοτε πλαγίως κι άλλοτε ευθέως, αλλά πάντα με ειλικρίνεια, τον πυρήνα της ιστορικής, πολιτικής, ηθικής, και κάθε άλλης άξιας λόγου συνθήκης. Από τον Βρεττάκο, τον Αναγνωστάκη, τον Γκάτσο, μέχρι τον Κουτσοχέρα, τον Μαρνέρο, τον Μπαρλά, την Παππά, και τόσους άλλους που επέλεξαν να αποτυπώσουν την πραγματικότητα εκείνων των ημερών, με τρόπο μοναδικό και περίτεχνο. Έτσι, αποφεύγει κανείς και τον σκόπελο των φορτισμένων και χρωματισμένων τοποθετήσεων, παρότι το Πολυτεχνείο έχει χρώμα, και το χρώμα του δεν είναι άλλο από το κόκκινο. Το κόκκινο του αίματος. Το κόκκινο των γαρυφάλλων.

Η αλήθεια ενός στίχου μπορεί να συγκριθεί μόνο με την αλήθεια ενός γαρύφαλλου. Με το χεράκι ενός μικρού παιδιού, που σκύβει ευλαβικά και ακουμπά με προσοχή ένα λουλούδι στο μνημείο, στο κάθε μνημείο. Ίσως και να μην καταλαβαίνει ακριβώς τι συμβαίνει αλλά σίγουρα –η ιστορία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά– αισθάνεται και αφουγκράζεται πολύ περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε. Αυτή η κίνηση, αυτή η συμβολική πράξη, αυτός ο φόρος τιμής, διαπλάθει πράγματι ελεύθερους ανθρώπους, θυμίζοντάς τους με κάθε ευκαιρία ότι το κόστος της ελευθερίας είναι συχνά βαρύ και λίγοι μονάχα αντέχουν να το επωμιστούν.  

Σήμερα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, μαθητές και παιδιά συμμετέχουν σε παραστάσεις και εκδηλώσεις μνήμης για τα 50 χρόνια από την 17^η Νοεμβρίου του 1973. Για εκείνες και εκείνους που όρθωσαν το ανάστημά τους μπροστά στο τανκς. Για εκείνες και εκείνους που έπεσαν ηρωικά καθόλη την διάρκεια της επταετούς δικτατορίας. Για εκείνες και εκείνους που στέναξαν στα μπουντρούμια και στα ξερονήσια. Για το ψωμί, για την παιδεία, για την ελευθερία. Γι’ αυτό το τρίπτυχο που διαρκώς διεκδικούμε και διεκδικούν και οι νέες γενιές, επειδή ποτέ δεν δικαιώθηκε. 50 χρόνια μετά, το ίδιο σύνθημα ακούγεται ρυθμικά στους δρόμους. Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία…