Τα διλήμματα και οι αστοχίες με τον ιό
[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”118553″ img_size=”full”][vc_column_text]Δευτέρα 10 Αυγούστου, ώρα 14.45. Τα μέλη της ειδικής επιτροπής λοιμωξιολόγων – επιδημιολόγων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού στη χώρα μας λαμβάνουν από το γραφείο του γενικού γραμματέα Δημόσιας Υγείας, Παναγιώτη Πρεζεράκου, το εξής email: «Αξιότιμες Κυρίες, Αξιότιμοι Κύριοι, καλείστε όπως συμμετάσχετε σε τηλεδιάσκεψη τη Δευτέρα 10-08-2020 και ώρα 15.00 προκειμένου να συμβάλετε επιστημονικά σε θέματα σχετικά με τον SARS-CoV-2. Ημερήσια διάταξη: Λήψη μέτρων περιορισμού της διάδοσης της νόσου Covid-19».
Κάποιοι από τους επιστήμονες δυσανασχετούν. Πρόσκληση σε τηλεδιάσκεψη για τόσο σοβαρό θέμα μόλις δεκαπέντε λεπτά πριν από την έναρξή της και μάλιστα σε περίοδο διακοπών για τους περισσότερους; Την ίδια μέρα, λίγο πριν τα ρολόγια δείξουν πέντε, η αναπληρώτρια κυβερνητική εκπρόσωπος Αριστοτελία Πελώνη είχε ήδη ολοκληρώσει την ανακοίνωση των νέων μέτρων για την αναχαίτιση της πανδημίας –μεταξύ των οποίων ήταν η ακύρωση της φετινής Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης και η υποχρεωτική προσκόμιση αρνητικού τεστ μοριακού ελέγχου για όλους τους εισερχόμενους από τα χερσαία σύνορα– «σε συνέχεια εισήγησης της επιτροπής», όπως ανέφερε. Πότε πρόλαβε η επιτροπή να συνεδριάσει, να εκτιμήσει την κατάσταση, να συζητήσει τις εναλλακτικές που υπήρχαν και να εισηγηθεί μέτρα και, στη συνέχεια, πότε πρόλαβε η κυβέρνηση να τα αξιολογήσει και να λάβει τις τελικές αποφάσεις είναι απορίας άξιον…
Μόνιμη επωδός στα κυβερνητικά χείλη είναι τους τελευταίους μήνες το «κατόπιν εισηγήσεως της επιτροπής των ειδικών». Οι ειδικοί χαράσσουν, λοιπόν, τη στρατηγική στον πόλεμο με τον ιό; Κι αν ναι, γιατί τα πράγματα δεν πάνε καλά; Υπήρξαν λανθασμένες αποφάσεις και αστοχίες που οδήγησαν στην έξαρση της πανδημίας; Ποιοι ευθύνονται για αυτές; Οι επιστήμονες, η κυβέρνηση ή και οι δύο; Ποιο μερίδιο ευθύνης αναλογεί σε κάθε πλευρά; Ισχύουν οι πληροφορίες που θέλουν ένα μικρό χάσμα να έχει αρχίσει να δημιουργείται ανάμεσά τους από τον Ιούνιο;
Έχουν δίκιο όσοι από τους «σοφούς» υποστηρίζουν πως η επιτροπή αρκετές φορές χρησιμοποιείται ως άλλοθι για τις αποφάσεις κάποιων υπουργών;
«Αν γίνει κατανοητό ότι η επιτροπή απλώς εισηγείται, ενώ η κυβέρνηση αποφασίζει, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και παραμέτρους πολιτικές και οικονομικές, τότε οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν πως σε γενικές γραμμές κάναμε καλά αυτό που μας ανατέθηκε. Τα λάθη και οι αστοχίες είναι μέσα στο παιχνίδι», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Σύψας. «Εννοώ πως οι κυβερνητικές αποφάσεις δεν παίρνονται με κριτήρια αμιγώς επιστημονικά. Αν ήταν στο χέρι μας, για παράδειγμα, θα λέγαμε “κλείστε τα σύνορα”, “να μη λειτουργήσει κανένα κέντρο διασκέδασης” κ.ο.κ. Αυτό όμως δεν είναι εφικτό. Δεν μπορεί να καταστραφεί η οικονομία και να πεινάσει ο κόσμος. Στην ερώτησή σας περί χάσματος, τώρα, ρήξη δεν υπάρχει. Διαφορετικές απόψεις και διαφωνίες, ναι. Ακόμα και μεταξύ μας. Είκοσι πέντε άνθρωποι είμαστε, δεν μπορούμε να γίνουμε… Βόρεια Κορέα».
Υπήρξαν όμως εκπλήξεις και αιφνιδιασμοί από την πλευρά της κυβέρνησης που δυσαρέστησαν την επιτροπή, όπως η απόφαση που πήρε αίφνης το υπουργείο Ανάπτυξης, στις αρχές Ιουλίου, για αναίρεση της υποχρέωσης χρήσης μάσκας στα εμπορικά κέντρα την ώρα που η πανδημία φούντωνε και πάλι. «Αυτό συνέβη επειδή προφανώς κάποιοι παράγοντες πίεσαν τον υπουργό. Εμείς δεν ερωτηθήκαμε. Από την άλλη μας ζητούσαν να ασχοληθούμε με λεπτομέρειες ήσσονος σημασίας: πόσα τραπέζια θα έχει ένα ρεστοράν ή από ποια πλευρά της μπουκαπόρτας θα γίνεται η επιβίβαση στα πλοία…», λέει μέλος της επιτροπής που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Παρατράγουδα με τον ΕΟΔΥ
Δεν έλειψαν και κάποια παρατράγουδα με τον ΕΟΔΥ. Οπως οι ανακοινώσεις για τα «αυτοβούλως προσερχόμενα κρούσματα», όρο που οι επιστήμονες δεν γνώριζαν ότι θα χρησιμοποιηθεί και ουδέποτε είχαν συζητήσει. Συχνά η επιτροπή δεν είχε στα χέρια της επικαιροποιημένα δεδομένα για τα κρούσματα και την κατανομή τους ανά την επικράτεια. Τους ζητούσαν, δηλαδή, να προτείνουν λύσεις χωρίς να έχουν σαφή εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος. Γνωμοδότηση στα τυφλά…
Πρέκυψαν όμως και ζητήματα επιστημονικής φύσεως, όπως η κακή, μερικές φορές, ποιότητα των στοιχείων που τους παρείχε ο ΕΟΔΥ. Η εμμονή του να κρατηθεί χαμηλός ο δείκτης αναπαραγωγής του ιού, ο περίφημος R0, επίσης προκάλεσε δυσθυμία σε πολλούς. «Στις 28 Ιουλίου μας ενημέρωσαν ότι ο R0 ήταν πολύ χαμηλός, μόλις 0,41. Αυτό μας δημιούργησε έναν εύλογο εφησυχασμό, ότι όλα πάνε καλά, ότι η επιδημία σβήνει, ενώ στην πραγματικότητα η πορεία ήταν επικίνδυνα ανοδική», αναφέρει ένας εκ των ειδικών.
Αλλη μία απόδειξη των όχι σπάνιων δυσλειτουργιών ανάμεσα στην επιτροπή και την κυβέρνηση είναι όσα συμβαίνουν στο μετρό και στα λεωφορεία. «Εχουν αποκλείσει ορισμένα καθίσματα ώστε οι καθήμενοι επιβάτες να τηρούν τις αποστάσεις. Αντίθετα κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τους όρθιους, που είναι πολύ περισσότεροι. Συμπερασματικά, λοιπόν, φαίνεται ότι πιστεύουν πως ο ιός μεταδίδεται μεταξύ των καθήμενων και όχι των όρθιων. Ομως αποκλείοντας καθίσματα πυκνώνουν τις τάξεις των όρθιων», ήταν η ενδιαφέρουσα επιδημιολογική παρατήρηση που συζητήθηκε –μεταξύ σοβαρού και αστείου– από τα μέλη της επιτροπής σε μία από τις θερινές τηλεδιασκέψεις τους. Προφανώς κανείς δεν τους ρώτησε για το savoir faire της λειτουργίας των μέσων μαζικής μεταφοράς…
Γιατί σταμάτησε η ενημέρωση των πολιτών;
«Η επιτροπή είναι όργανο συμβουλευτικό/γνωμοδοτικό προς τον υπουργό Υγείας, ο οποίος μεταφέρει τις προτάσεις της στην κυβέρνηση. Εκείνη αποφασίζει, σταθμίζοντας και άλλους παράγοντες –όπως οι οικονομικές διαστάσεις ή το γενικότερο κοινωνικό όφελος– και έχει την ευθύνη των αποφάσεών της», διευκρινίζει από την πλευρά του ο Μάριος Λαζανάς, διευθυντής Παθολογικής – Λοιμωξιολογικής Κλινικής του ΙΑΣΩ General και επίσης μέλος της επιτροπής. «Στην πρώτη φάση της πανδημίας όλα πήγαν καλά – αλλά ήταν εύκολο να γίνει αυτό: εφαρμόστηκαν μερικά κατ’ ουσίαν αστυνομικά μέτρα, ο κόσμος τα κατανόησε και τα εφάρμοσε και έτσι περιορίστηκε η επιδημία. Η δική μας συμβολή σε εκείνη τη φάση ήταν ότι εισηγηθήκαμε τη λήψη μέτρων εγκαίρως, σίγουρα νωρίτερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες υπήρξε τρομακτική έκρηξη της πανδημίας έπειτα από λίγες εβδομάδες. Ηταν αναμενόμενο να δούμε αύξηση των κρουσμάτων μετά την άρση των μέτρων, την οποία επέβαλε η ανάγκη να κινηθεί η οικονομία».
Και ο κ. Λαζανάς θεωρεί λάθος το ότι η τακτική ενημέρωση των πολιτών σταμάτησε στην αρχή του καλοκαιριού. «Μεγάλο σφάλμα, πράγματι. Ουσιαστικά έτσι κάναμε ένα βήμα πίσω. Ο κόσμος έμεινε με την εντύπωση ότι η πανδημία πέρασε, ενώ παράλληλα φούντωσε η συνωμοσιολογία και το πεδίο έμεινε ελεύθερο για τους αρνητές του ιού. Εγώ δεν θα ρίξω το φταίξιμο στους πολίτες, χωρίς να αρνηθώ ότι έχουν μερίδιο ευθύνης όσοι δεν τηρούν τα μέτρα. Ας είμαστε ειλικρινείς: η πολιτεία φταίει, που δεν μπόρεσε να τους πείσει. Υπήρξαν όμως και άλλες δυσλειτουργίες του κρατικού μηχανισμού. Ο ΕΟΔΥ όφειλε να έχει κάνει περισσότερους ελέγχους, ώστε να γνωρίζουμε ποια είναι η ακριβής επίπτωση της COVID-19 σε κάθε νομό, σε κάθε πόλη.
Εφησυχάσαμε όλοι αρχές καλοκαιριού
«Η κυβέρνηση παίρνει πολιτικές αποφάσεις κι αυτές καμιά φορά αναγκαστικά εστιάζουν περισσότερο στο πρακτέον, με ρεαλισμό και, ναι, με παραχωρήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο ήταν και είναι αναμενόμενο να υπάρχουν διαφωνίες με εμάς, όχι όμως απόσταση ούτε αντιπαραθέσεις. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα αρνηθώ ότι παρατηρήθηκαν κάποια πισωγυρίσματα και κενά στην ενημέρωσή μας», παραδέχεται ο Χαράλαμπος Γώγος, καθηγητής Παθολογίας στο Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων. «Αμέσως μετά την άρση του lockdown, περάσαμε έναν ολόκληρο μήνα καθορίζοντας λεπτομερώς τα πρωτόκολλα της επανεκκίνησης διάφορων κλάδων. Υποτιμήσαμε ίσως τη δυσκολία της εφαρμογής τους. Καλώς ή κακώς, στηριχτήκαμε στον πατριωτισμό των Ελλήνων, στη συμμόρφωση του πληθυσμού. Κάναμε “ισχυρές συστάσεις” και αποφύγαμε να μπει η λέξη “υποχρεωτικός” δίπλα στα μέτρα. Τη φοβηθήκαμε, γιατί η υποχρέωση συνεπάγεται έλεγχο, αστυνόμευση και πρόστιμα. Αν πρέπει να κάνω κριτική –και αυτοκριτική– θα πω ότι στην αρχή του καλοκαιριού περάσαμε τη φάση του εφησυχασμού. Και εμείς, και η κυβέρνηση, και οι πολίτες. Το ότι τα σχολεία άνοιξαν και δεν είχαμε κρούσματα μας έδωσε έναν αέρα σιγουριάς και την ψευδαίσθηση ότι η κατάσταση ελέγχεται. Επίσης, έπρεπε να υπάρχει μια πιο στοχευμένη ενημέρωση της κοινής γνώμης», συνεχίζει ο κ. Γώγος.
Σαφής είναι και ο Νικόλαος Σύψας για τους παράγοντες που οδήγησαν στην αναζωπύρωση της πανδημίας, τις τελευταίες εβδομάδες. «Κυρίως οι νέοι παραβίασαν όλους τους κανόνες: τήρηση αποστάσεων, απολύμανση, χρήση μάσκας. Δεν τους πείσαμε για την αναγκαιότητα να υπακούσουν στις συστάσεις, είναι προφανές. Αν για αυτή την αποτυχία φταίμε εμείς οι επιστήμονες ή το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης, δεν μπορώ να σας το πω. Ο δεύτερος παράγων ήταν το άνοιγμα του τουρισμού, αλλά το ρίσκο που συνεπάγετο το γνωρίζαμε εκ των προτέρων και το μερίδιο των τουριστών στην πίτα των κρουσμάτων είναι πολύ μικρότερο. Δεν χρειάζεται πολλή επιστημονική σκέψη, λοιπόν: οι νέοι συμπολίτες μας ευθύνονται για τη μεγάλη διασπορά του ιού. Αυτή είναι η αλήθεια, την οποία οι πολιτικοί δεν θέλουν να πουν για να μη χάσουν ψήφους. Αν θυμάστε τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ, από τις αρχές Ιουνίου ήδη παντού γινόταν το “έλα να δεις”. Ενα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων συμπεριφέρονταν σαν να μην υπήρχε αύριο. Και σίγουρα σαν να μην υπήρχε πανδημία…». Μαζεύεται η κατάσταση; ρωτώ τον καθηγητή του ΕΚΠΑ. «Ειλικρινά, δεν ξέρω», απαντά. «Στο τέλος του μήνα θα δούμε αν θα έχουν αποδώσει τα μέτρα που πάρθηκαν στις αρχές Αυγούστου. Αν δεν είναι καλά τα αποτελέσματα, τότε μάλλον θα μπούμε σε ένα πολύ δύσκολο φθινόπωρο.
«Άργησε να γίνει υποχρεωτική η χρήση μάσκας»
Το ότι η επιτροπή είναι απλώς γνωμοδοτική και δεν αποφασίζει αισθάνεται την ανάγκη να διευκρινίσει στη συνομιλία μας και η Ελένη Γιαμαρέλλου. «Οι διαφωνίες –και μεταξύ μας, και με την κυβέρνηση– είναι θεμιτές. Οι περισσότερες αφορούσαν επουσιώδη ζητήματα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν λάθη. Θα σας τα απαριθμήσω, τονίζοντας πως δεν έγιναν από αμέλεια αλλά από άγνοια. Εχουμε να κάνουμε με μια νέα λοίμωξη, για την οποία δεν ξέραμε τίποτα προηγουμένως και κάθε μέρα τη μαθαίνουμε. Είναι επόμενο να αλλάζει, λοιπόν, κανείς απόψεις, αρκεί να συνειδητοποιεί τα σφάλματα και τις παραλείψεις του και να φροντίζει να τα διορθώνει», λέει η καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της επιτροπής των ειδικών.
«Το σημαντικότερο λάθος είναι ότι αργήσαμε να κάνουμε υποχρεωτική τη χρήση μάσκας. Μιλούσαμε για σύσταση – κουραφέξαλα. Δεν καταλαβαίνουν οι περισσότεροι Ελληνες από συστάσεις. Πισωγυρίσματα στο θέμα αυτό όμως έγιναν σε διεθνές επίπεδο – από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών. Στη συνέχεια τους ζητήσαμε να φορέσουν μάσκα από αλληλεγγύη, γιατί έτσι θα παρείχαν προστασία στους γύρω τους. “Σιγά μην παιδεύομαι εγώ για να προστατεύσω τους άλλους”, είπαν πολλοί. Τώρα όμως ξέρουμε ότι η μάσκα προστατεύει και εμάς. Στις μάσκες τριπλής επίστρωσης η προστασία μπορεί να φτάσει το 90%», συνεχίζει η κ. Γιαμαρέλλου.
Οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν εδώ και τώρα
«Ο κόσμος κουράστηκε, αυτός είναι ο βασικός λόγος της έξαρσης της πανδημίας που παρατηρείται τις τελευταίες εβδομάδες», δίνει τη δική της εξήγηση η Αναστασία Κοτανίδου, καθηγήτρια Εντατικής Θεραπείας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας. «Η κόπωση από την έντονη ψυχολογική πίεση των περασμένων μηνών οδήγησε στη χαλάρωση και στη μη τήρηση των μέτρων. Πώς θα αναστραφεί αυτό; Με πειθώ. Να πάρουν μπροστά οι επικοινωνιακές μηχανές της κυβέρνησης, να πειστούν οι συμπολίτες μας πως τα μέτρα είναι η μοναδική διέξοδος που έχουμε. Δεν μπορεί κάθε Ελληνας να έχει έναν αστυνομικό δίπλα του γιατί νομίζει ότι είναι άτρωτος και δεν αισθάνεται την παραμικρή κοινωνική ευθύνη…».
Τι μέλλει γενέσθαι, λοιπόν; Ποιες κινήσεις θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας; «Τα κρούσματα που ανακοινώνονται κάθε μέρα δυστυχώς είναι η κορυφή του παγόβουνου. Κάτω από την επιφάνεια του νερού ο αριθμός είναι πολλαπλάσιος. Αφορά όλους τους άλλους: τους ασυμπτωματικούς φορείς και τον περίγυρό τους. Πρέπει να βρεθούν με εντατικούς ελέγχους, να ιχνηλατηθούν οι επαφές τους, ώστε οι μεν να απομονωθούν και οι δε να μπουν σε καραντίνα», δείχνει ένα «δρόμο» ο Μάριος Λαζανάς.
«Αυτή τη στιγμή η διασπορά της πανδημίας στη χώρα μας οφείλεται κυρίως στην κυκλοφορία του ιού σε άτομα ηλικίας 20-30 ετών. Και δεν σας κρύβω ότι ανησυχώ πολύ, γιατί η πραγματική διασπορά είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που καταγράφεται», λέει ο Χαράλαμπος Γώγος. «Αυτή η κινητικότητα και η ανεμελιά των νέων πρέπει πάση θυσία να συγκρατηθούν τις επόμενες εβδομάδες.
Πηγή: kathimerini.gr[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
