Χίλντε Σραμ. Προσωπικότητα των Πρασίνων στη Γερμανία, με πλούσια πολιτική και κοινοβουλευτική εμπειρία, συνέδεσε τη ζωή της με τον αγώνα κατά του αντισημιτισμού και με την προσπάθεια αποκατάστασης της μνήμης για τις φρικαλεότητες του ναζισμού. Αφιερωμένη στην ηθική και οικονομική υποστήριξη των Εβραίων, μέσω του ιδρύματος που δημιούργησε πουλώντας έργα τέχνης της οικογένειάς της, «Ζuruckgeben» (Δίνω/δώστε πίσω), απέσπασε τιμητικές διακρίσεις και βραβεία από το γερμανικό κράτος, με πιο πρόσφατο το βραβείο Obermayer, της Γερμανικής Εβραϊκής Ιστορίας.

Πριν από λίγες ημέρες ταξίδεψε στην Ελλάδα για να επισκεφτεί τους Λιγκιάδες, το μαρτυρικό χωριό του οποίου τον ανθό αφάνισαν οι ναζί στις 3 Οκτωβρίου του 1943. Θέλησε να ακούσει από τους ίδιους τους κατοίκους του χωριού τις ανάγκες που θα μπορούσε να καλύψει με ιδιωτικούς πόρους η ομάδα πολιτών, πολιτικών, επιστημόνων και συνδικαλιστών από τη Γερμανία που συγκρότησαν το σωματείο «respect-fur-griecheland»* (Σεβασμός στην Ελλάδα).

Στόχος τους, όχι μόνο να πείσουν τη γερμανική κοινή γνώμη πως πρέπει να «δώσουν πίσω» αυτά που λεηλάτησαν οι γονείς τους από την Ελλάδα, την περίοδο της Κατοχής, αλλά και να ενισχύσουν με ιδιωτικούς πόρους την ανόρθωση των καμένων χωριών. Κι αυτό το «δίνω πίσω» αφορά το κατοχικό δάνειο της Ελλάδας προς το Γερμανικό Ράιχ, τα λύτρα που καταβλήθηκαν για την απαλλαγή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τα καταναγκαστικά έργα και τη δημιουργία ειδικού ταμείου για τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου – με ιδιαίτερη μνεία για τα μαρτυρικά χωριά.

«Αυτό που με συγκίνησε και με παρακίνησε στη συνεργασία με αυτή την ομάδα ανθρώπων ήταν τα λόγια που μου είπε την πρώτη φορά που τη φιλοξένησα στην Αθήνα» εξομολογείται η Μαρία Ηλιοπούλου, τ. αντιδήμαρχος Αθηνών, η οποία συνεργάστηκε με τη Χίλντε Σραμ στην πρωτοβουλία για τα «κλιματικά σχολεία». «Μου μίλησε για το παρελθόν της και μου είπε: Οι γονείς μας πήραν από αυτά τα χωριά τη νιότη των ανθρώπων, τον ανθό τους. Εμείς οφείλουμε τώρα να τα βοηθήσουμε να ανθήσουν».

Το φορτίο από το παρελθόν τής, 83 ετών, Χίλντε, είναι βαρύ: κόρη του αποκαλούμενου «αρχιτέκτονα του Χίτλερ» και υπουργού στην κυβέρνηση των ναζί, από το 1942 έως το 1945, Αλμπερτ Σπέερ, ήταν μόλις 10 ετών όταν το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης τον καταδίκασε σε 20ετή κάθειρξη για εγκλήματα πολέμου.

Δεν ήταν, όμως, μόνο η κόρη τού Σπέερ, αλλά και το κομμάτι της γενιάς που εξεγέρθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ζητώντας να μάθει αυτό που η γερμανική κοινωνία και το επίσημο κράτος κρατούσαν στη σιωπή. Είναι η γενιά που ήλθε σε ρήξη με το παρελθόν και γι’ αυτό μπόρεσε να έχει τη δική της αφήγηση, τη δική της πορεία και τους δικούς της δρόμους για το «συγγνώμη».

Είμαι πολύ προσεκτική στο να κατηγορώ άλλους αλλά κάποιοι άνθρωποι που προσπαθούμε να τους ενημερώσουμε για τα εγκλήματα κατά της χώρας, πολλοί από τους πολύ καλούς μου φίλους -από την Πολωνία, την πρώην ΕΣΣΔ, τη Γαλλία, την Ολλανδία- που είναι σαν εμένα, που κάνουν δουλειά για το παρελθόν… κι αυτοί δεν γνώριζαν τι συνέβη στην Ελλάδα. Δεν μπορώ να πάρω θέση γι’ αυτό, αλλά είναι ένα φαινόμενο: ότι υπάρχει μια χώρα τόσο κοντά και τόσο πολύτιμη, οι άνθρωποι την επισκέπτονται αλλά δεν συνδιαλέγονται για το τι της συνέβη.

Οι νέοι έχουν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα είχαμε εμείς στην ηλικία τους. Γιατί στον δικό μας κόσμο, το κακό ανήκε στο παρελθόν. Ήταν οι γονείς μας, οι παππούδες μας ακόμη και οι μητέρες μας. Κι έτσι κάναμε ένα νέο ξεκίνημα, για να μάθουμε τι δεν θέλουμε, από αυτό το παρελθόν, να ξανασυμβεί. Ήταν εύκολο να ξέρεις αυτό που ήθελες να μάθεις. Χάρη στη δημοκρατία, τον ανθρωπισμό και την ανυπακοή.

Έτσι, οι άνθρωποι μπόρεσαν να είναι δυνατοί ακόμη και κάτω από δύσκολες συνθήκες και στάθηκαν ξανά στα πόδια τους… Όμως τώρα η κατάσταση είναι περίπλοκη. Δεν γνωρίζεις την ίδια σου την ιστορία. Με όλους αυτούς τους πολέμους, τη Συρία και την κλιματική αλλαγή που ήδη στις μέρες μας αποκαλύπτεται καταστροφική. Δεν ξέρεις από πού να ξεκινήσεις και το μόνο που μπορείς να ελπίζεις είναι ότι θα υπάρξουν άνθρωποι που θα ασχοληθούν με αυτό το θέμα, την ώρα που οι άλλοι κάνουν επίθεση. Επομένως δεν μπορώ να πω εάν είμαι αισιόδοξη ή απαισιόδοξη.