O Ν. Αλιβιζάτος μιλάει στην «Πρωινή»: «Ο κορονοϊός μπορεί να κλονίσει το κεκτημένο της Δημοκρατίας» 

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”110477″ img_size=”full”][vc_column_text]

«Την τιμή της Ορθοδοξίας έσωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, με άξιο συμπαραστάτη τον νέο Αρχιεπίσκοπο Αμερικής»

Ο Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών μιλάει στην «Πρωινή» για τις απειλές κατά των δικαιωμάτων στη μετα-κορονοϊό εποχή

Τους κινδύνους που εγκυμονεί για τη Δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα η πανδημία του κορονοϊού αναλύει σε συνέντευξή του στην «Πρωινή» ο Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, Νίκος Αλιβιζάτος. Παράλληλα, σχολιάζει με καυστικό τρόπο τη στάση της Εκκλησίας και προβλέπει κοινωνικές αντιδράσεις αν δεν  κατανεμηθούν δίκαια τα βάρη της ανάκαμψης.

Δεδομένου του πρόσφατου παραδείγματος της ουγγρικής κυβέρνησης, θεωρείτε ότι η πανδημία του κορονοϊού μπορεί να συρρικνώσει τη Δημοκρατία μέσω της (κατά Αγκάμπεν) «σκόπιμης διαμόρφωσης μιας διαρκούς κατάστασης εκτάκτου ανάγκης»;

Αν και δεν συμμερίζομαι τις ακραίες απόψεις του Αγκάμπεν -οι οποίες, σημειωτέον, αποδοκιμάσθηκαν και από γνωστούς διανοουμένους του ίδιου πολιτικού χώρου, όπως ο διαβόητος Σλαβόι Ζίζεκ- νομίζω ότι οι κίνδυνοι που τώρα επισημαίνει είναι υπαρκτοί: Αν δεν δείξουμε την εγρήγορση που επιβάλλεται, μπορεί το κεκτημένο της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου να κλονισθεί, για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση από τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.  Γιατί η μετα-κορονοϊό εποχή μας επιφυλάσσει δίχως άλλο σοβαρές απειλές κατά δικαιωμάτων, που έως σήμερα θεωρούσαμε δεδομένα. Για παράδειγμα, οι τεχνικές του γεω-εντοπισμού που, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, θα αναπτυχθούν για να προληφθεί το αναμενόμενο δεύτερο κύμα της σημερινής πανδημίας και η εξάπλωση νέων ιών, μπορεί να οδηγήσει, αν όχι σε πλήρη κατάργηση, τουλάχιστον σε αδιανόητους περιορισμούς στο δικαίωμα της ιδιωτικής και της οικογενειακής ζωής μας. Διότι τι άλλο μπορεί να σημαίνει  το να ξέρει κάποιος τρίτος, ανά πάσα στιγμή πού βρίσκομαι; Και αν αυτός ο τρίτος είναι ο κ. Σωτ. Τσιόδρας, μπορεί ενδεχομένως να πεις «πάει στο καλό». Αν όμως δεν εμποδιστεί η περαιτέρω κυκλοφορία των προσωπικών δεδομένων μου σε κάποιους άλλους που ενδιαφέρονται να μάθουν τις συνήθειές μου –από την ασφαλιστική εταιρία μου έως το σουπερμάρκετ της περιοχής μου– τότε μπορεί να προκύψει μια κατάσταση όπου οι πάντες θα παρακολουθούν τους πάντες. Και ο βασικός κίνδυνος ξέρετε ποιος είναι; Να συναινέσουμε εμείς οι ίδιοι σε κάτι τέτοιο εις βάρος των δικαιωμάτων μας, από φόβο μην κολλήσουμε τον νέο ιό. Θα πρόκειται γι’ αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «μιθριδατισμό», από τον γνωστό βασιλιά του Πόντου, τον μεγάλο αντίπαλο της Ρώμης γύρω στο 100 π.Χ., ο οποίος, έχοντας εθίσει τον εαυτό του από παιδί σε μικρές δόσεις δηλητηρίου, έγινε ως ενήλικος άτρωτος.

Κατά την προηγούμενη δεκαετία, οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν κατά κόρον τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου. Η τωρινή κυβέρνηση τις ξαναχρησιμοποιεί λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Για πόσο καιρό μπορεί ένα κράτος να κυβερνάται χωρίς ουσιαστική κοινοβουλευτική λειτουργία;

Το σχολικό παράδειγμα που οι συνταγματολόγοι ανέκαθεν χρησιμοποιούσαμε για τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, είναι οι φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πυρκαϊές) και οι πανδημίες, που δεν μπορούν βέβαια να προβλεφθούν με ακρίβεια. Από αυτή την άποψη, η προσφυγή στον συνοπτικό αυτόν τρόπο νομοθέτησης ήταν τις τελευταίες εβδομάδες  θεμιτή, για να μην πω επιβεβλημένη. Διότι, όπως φάνηκε σε άλλες χώρες, πιο προηγμένες υγειονομικά από μας,  όπως η Ιταλία, και μία μέρα καθυστέρησης στη λήψη μέτρων θα μπορούσε να προκαλέσει εκατοντάδες, για να μην πω χιλιάδες θανάτους. Για σκεφτείτε τι θα γινόταν αν είχε επιτραπεί το καρναβάλι της Πάτρας, τον περασμένο Φεβρουάριο, λίγο μετά την επιστροφή του γνωστού γκρουπ των εκδρομέων, σας θυμίζω, από τους Αγίους Τόπους; Στην Ισπανία, απ’ ό,τι λέγεται,  τη μεγάλη ζημιά την έκαναν οι ποδοσφαιρικοί αγώνες που διεξήχθησαν και δύο μεγάλες διαδηλώσεις το δεύτερο Σαββατοκύριακο του Μαρτίου. Αυτά για τις έξη πράξεις νομοθετικού περιεχομένου που εκδόθηκαν έως σήμερα, που ήδη οι περισσότερες κυρώθηκαν από τη Βουλή. Από εδώ και πέρα, για τη σταδιακή άρση των μέτρων και την επαναλειτουργία της οικονομίας, δεν νομίζω ότι χρειάζονται νέες ρυθμίσεις. Και αν τυχόν χρειασθούν, νομίζω ότι θα πρέπει να ακολουθηθεί η κοινοβουλευτική διαδικασία. Διότι, όπως και να το κάνουμε, όταν η Βουλή παρακάμπτεται και νομοθετεί αντ’ αυτής η κυβέρνηση, δεν έχουμε δημοκρατία.

Στις 7 Απριλίου το Συμβούλιο της Ευρώπης ενημέρωσε εγγράφως τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών του για τους επιτρεπτούς περιορισμούς των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο πλαίσιο της καραντίνας, ενώ προ ημερών περιφερειακό δικαστήριο του γερμανικού κρατιδίου Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας ακύρωσε την απόφαση απαγόρευσης θαλάσσιου λουτρού. Θεωρείτε ότι σταδιακά θα οδηγηθούμε σε σύγκρουση μεταξύ της προστασίας της δημόσιας υγείας και της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

Το θεωρώ βέβαιο. Διότι για το πόσο γρήγορα θα πρέπει να ανακάμψει η οικονομία και να επανέλθουμε στην κανονικότητα θα υπάρξουν σίγουρα διαφορετικές απόψεις, που μοιραία θα συγκρούονται μεταξύ τους. Ο επιχειρηματίας, για παράδειγμα, θα θέλει περισσότερα τραπεζάκια στον πεζόδρομο, μπροστά στο κατάστημά του, και ο ταξιτζής ενδεχομένως διπλές κούρσες. Όση προσπάθεια και αν καταβάλουν οι αρμόδιες αρχές, φοβούμαι ότι τέτοιου είδους συγκρούσεις θα φθάνουν μοιραία στα δικαστήρια, που θα πρέπει να είναι σε θέση να τις επιλύουν εγκαίρως και δεσμευτικά για τα μέρη. Ιδού μια σπουδαία καινούρια δικηγορική ύλη για τους τολμηρούς και ευφάνταστους συναδέλφους δικηγόρους![/vc_column_text][vc_single_image image=”110478″ img_size=”full”][vc_column_text]

«Η προσφυγή στις ΠΝΠ ήταν θεμιτή, αν όχι επιβεβλημένη, όμως από δω και πέρα θα πρέπει να ακολουθηθεί η κοινοβουλευτική διαδικασία»

Πώς κρίνετε τη στάση της Εκκλησίας κατά την περίοδο της πανδημίας;

Την τιμή της Ορθοδοξίας την έσωσε για μία ακόμη φορά ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος, στο πρόσωπο του νέου Αρχιεπισκόπου Αμερικής, βρήκε άξιο συμπαραστάτη. Για την Εκκλησία της Ελλάδος τι να πω; Και ναι μεν τελικά ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος επιβλήθηκε, πλην όμως οι ακραίοι ιεράρχες έκαναν αισθητή την παρουσία τους και εντός και εκτός Ιεραρχίας. Ευτυχώς, τις μέρες του Πάσχα, ήταν πολύ μικρό το τμήμα εκείνο των πιστών που παρασύρθηκε από το συναίσθημα (ούτε από κάποιους ακραίους) και δεν συμμορφώθηκε προς τις οδηγίες της πολιτείας.

Η δεκαετία της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα «γέννησε» ακραίες δυνάμεις και συμπεριφορές. Δεδομένης της νέας ύφεσης στην οικονομία, θεωρείτε πιθανό να επαναληφθεί αυτό το φαινόμενο;

Πολύ το φοβάμαι. Δεν αναφέρομαι τόσο στις απόψεις των ακραίων –και στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος- που θα αναζητήσουν και πάλι ευκαιρίες για να δείξουν ότι υπάρχουν. Εννοώ μεγάλες κατηγορίες συμπολιτών μας που, ενώ δεν πρόλαβαν καλά-καλά να συνέλθουν από την οικονομική κρίση, θα βρεθούν και πάλι αντιμέτωποι με τεράστια οικονομικά προβλήματα, με πρώτη-πρώτη την ανεργία. Οι διαμαρτυρίες τους, αν δεν υπάρξει δίκαιη κατανομή των βαρών της ανάκαμψης, θα είναι, όπως αντιλαμβάνεσθε, δίκαιες.

Τα πρόσφατα γεγονότα στον Έβρο έδειξαν ότι ο Ερντογάν εργαλειοποιεί στο έπακρο το προσφυγικό-μεταναστευτικό για να ασκήσει εξωτερική πολιτική. Πόσο εύκολο είναι για την Ελλάδα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα δίχως να κατηγορηθεί ότι παραβαίνει διεθνείς συνθήκες (π.χ. pushback, παράνομες επαναπροωθήσεις, κ.ά.).

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το καινούριο βιβλίο ενός συναδέλφου, του Δημήτρη Χριστόπουλου, για το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Σας θυμίζω ότι προ ετών είχαμε έρθει μαζί στον Πύργο, καλεσμένοι από τον Δικηγορικό Σύλλογο και το Οικονομικό Επιμελητήριο, όπου μιλήσαμε για το θέμα, προτού αυτό πάρει τις εκρηκτικές διαστάσεις που πήρε τα τελευταία. Ο Χριστόπουλος, λοιπόν, υποστηρίζει ότι, λόγω της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας, το πρόβλημα, στο ορατό τουλάχιστον μέλλον, δεν μπορεί να «λυθεί». Διότι η Ελλάδα, στις παρυφές Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, δεν θα παύσει ποτέ να είναι πέρασμα –ίσως και προορισμός– για τους χειμαζόμενους συνανθρώπους μας αυτών των ηπείρων. Και ότι η αντιμετώπισή του, στον σημερινό κόσμο τουλάχιστον, δεν μπορεί να γίνει χωρίς οι αναπτυγμένες χώρες να εγκύψουν στα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης, ξεκινώντας από τις συνθήκες που επικρατούν στις χώρες προέλευσης και φθάνοντας έως την κλιματική αλλαγή. Από την άλλη κάθε χώρα, προφανώς, δικαιούται να φυλάσσει τα σύνορά της, ιδίως όταν αυτά απειλούνται, περίπου ανοιχτά, από γείτονές της, που εκμεταλλεύονται προς τούτο τον ανθρώπινο πόνο. Στον Έβρο, συνεπώς, ορθά πράξαμε προ μηνός. Το ίδιο και στη θάλασσα, ανάμεσα στα νησιά μας και την Τουρκία. Το ζήτημα και εδώ  είναι να βρεθεί το αναγκαίο μέτρο ώστε και οι μαζικές παραβιάσεις να αποτρέπονται και να μην πνίγονται γυναίκες και παιδιά, που το μόνο που κάνουν είναι να αναζητούν στον ήλιο μοίρα.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]