Λούκα Κατσέλη: Το χάσμα των ανισοτήτων διευρύνεται επικίνδυνα

Συνέντευξη στον Δημήτρη Τερζή*

• Facebook
• Twitter
• E-mail

Η οικονομολόγος Λούκα Κατσέλη άφησε θετικό στίγμα στην περίοδο των μνημονίων καθώς ο νόμος που έφερε το όνομά της και ο οποίος είχε ψηφιστεί το 2010 αποτέλεσε ασπίδα προστασίας για πολλούς δανειολήπτες που είδαν το εισόδημά τους να εξαφανίζεται. Πριν από λίγες μέρες βρέθηκε στο πλευρό του Αλέξη Τσίπρα, στην παρουσίαση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ για την προστασία της πρώτης κατοικίας και τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους. Κατόπιν αυτών η κουβέντα μαζί της είχε ενδιαφέρον.

● Η κυβέρνηση μέσω του υπουργείου Οικονομικών έσπευσε να αποδοκιμάσει το σχέδιο που παρουσίασε ο Αλέξης Τσίπρας για την προστασία της πρώτης κατοικίας και τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους. Το χαρακτήρισε μεταξύ άλλων «έωλο» και «εκτός ευρωπαϊκής πραγματικότητας και κανόνων». Από την πλευρά του το ΚΚΕ είπε ότι τόσο η κυβέρνηση όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ «εξυπηρετούν τα σχέδια των τραπεζών». Πώς σχολιάζετε αυτές τις κριτικές;

Το σχέδιο είναι τόσο «έωλο» και τόσο «εκτός ευρωπαϊκής πραγματικότητας και κανόνων» όσο ήταν ο νόμος Κατσέλη που, υπό καθεστώς αυστηρής μνημονιακής επιτήρησης, ίσχυσε για 10 χρόνια και στον οποίο κατέφυγαν χιλιάδες νοικοκυριά γλιτώνοντας την κύρια κατοικία τους!

● Η κυβέρνηση έκανε αναφορά και στον δικό σας νόμο του 2010, υποστηρίζοντας ότι «καταστρατήγησε την κουλτούρα πληρωμών στη χώρα μας» και πως ήταν «ένας νόμος που αποτέλεσε το καταφύγιο στρατηγικών κακοπληρωτών». Είναι όντως έτσι τα πράγματα; Ζούσαμε ανέκαθεν σε ένα κράτος εκατομμυρίων μπαταχτσήδων που τους δώσατε την ευκαιρία να είναι κακοπληρωτές και με τη βούλα του νόμου;

Η προστασία της κύριας κατοικίας, η δυνατότητα εξατομικευμένης ρύθμισης οφειλών από ανεξάρτητο δικαστή και η ακρόαση και ισότιμη έννομη προστασία των δικαιωμάτων τόσο του οφειλέτη όσο και του πιστωτή, που αποτελούσαν τις βασικές αρχές του νόμου Κατσέλη, καταργήθηκαν το 2020.

Η κυβέρνηση της Ν.Δ., ύστερα από εντεινόμενες πιέσεις τραπεζικών και εξωθεσμικών παραγόντων, άλλαξε την πολιτική στόχευση του νόμου. Σύμφωνα με τον Πτωχευτικό Κώδικα του 2020, η «πτώχευση αποσκοπεί στη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη με τη ρευστοποίηση του συνόλου της περιουσίας του» (άρθρο 75).

Αντίθετα, σκοπός του νόμου Κατσέλη ήταν «η χορήγηση μιας δεύτερης ευκαιρίας επανεκκίνησης της επαγγελματικής δραστηριότητας του οφειλέτη και επανένταξης στην κοινωνία με διαφύλαξη ενός ελάχιστου αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης» (Ν. 3869/2010).

Τα λεγόμενα «περί καταφυγίου στρατηγικών κακοπληρωτών» αποτελούν παραπειστικά προσχήματα για να δικαιολογήσουν την κατάργηση του Ν. 3869/2020. Όσοι προβάλλουν αυτόν τον μύθο έχουν υποχρέωση να τεκμηριώσουν τα λεγόμενά τους. Οι αποφάσεις των ίδιων των δικαστηρίων, περίπου μοιρασμένες ανάμεσα σ’ εκείνες που έκαναν δεκτές τις αιτήσεις υπαγωγής στον νόμο και σε εκείνες που ήταν απορριπτικές, αποδεικνύουν το αντίθετο.

Οι αυστηρές δικλίδες ασφαλείας του ίδιου του νόμου, όπως η δυνατότητα που είχαν οι πιστωτές να αποδείξουν τυχόν δολιότητα του οφειλέτη, αποτελούσαν εγγύηση για την αξιόπιστη εφαρμογή του.

Όταν παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις στην εκδίκαση που μπορούσαν να ευνοήσουν τυχόν την καταστρατήγηση του νόμου μέσω εύκολης χορήγησης προσωρινής προστασίας, αυτές αντιμετωπίστηκαν με τροπολογίες που αυστηροποίησαν τις διαδικασίες και τα χρονοδιαγράμματα.

Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: Αν έπειτα από τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις οι τράπεζες δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τους «στρατηγικούς κακοπληρωτές», τότε σημαίνει ότι δεν γνώριζαν τους πελάτες τους και δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους!

● Ανεξαρτήτως σχεδίων πόσο ηθικό είναι να ξεσπιτώνεται ένας άνθρωπος από το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο, την πρώτη κατοικία του, όταν αποδεδειγμένα δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώσει τα χρέη του;

Το θέμα είναι βαθύτατα πολιτικό και άπτεται των αξιών που διέπουν και καθορίζουν τη στάση των διαμορφωτών πολιτικής. Η προστασία της κύριας κατοικίας, όπως και η εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς, ασφαλούς διαβίωσης και ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση και στην υγεία αποτελούν για κάθε προοδευτικό πολίτη αναφαίρετα κοινωνικά δικαιώματα για μια βιώσιμη και δημοκρατική κοινωνία.

Πλειστηριασμοί πάντοτε θα υπάρχουν. Θα πρέπει όμως να αποτελούν το έσχατο μέσο μιας διαφανούς και αξιόπιστης διαδικασίας ρύθμισης και αναδιάρθρωσης χρεών για όλους και να αναστέλλονται όταν πρόκειται για την κύρια κατοικία ενός οφειλέτη που αποδεδειγμένα βρίσκεται σε μόνιμη αδυναμία αποπληρωμής χρεών. Το θέμα δεν είναι μόνο ηθικό αλλά και οικονομικό: αν δεν προστατευθεί η κύρια κατοικία, το κοινωνικό σύνολο θα πληρώσει ακριβά, μέσω φορολόγησης και επιδομάτων, το κόστος αστεγίας που σύμφωνα με εκτιμήσεις επηρεάζει ήδη πάνω από 20.000 άτομα μόνο στην Αθήνα.

● Η κυβέρνηση πηγαίνει στις κάλπες με βασικό της όπλο την οικονομία, τις επενδύσεις που διαφημίζει πως έγιναν επί των ημερών της, τη μείωση της ανεργίας και των φόρων. Μιλάει επίσης για «σταθερότητα» και αν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις το μήνυμα αυτό έχει περάσει στον κόσμο.

Ωστόσο από την άλλη βλέπουμε ότι πολύς κόσμος δεν μπορεί να βγάλει τον μήνα λόγω της ακρίβειας. Πού βρίσκεται η αλήθεια σε όλα αυτά;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επενδύσεις και κυρίως οι ξένες άμεσες επενδύσεις έχουν αυξηθεί το 2021 και το 2022. Δυστυχώς οι περισσότερες εξακολουθούν να αφορούν επενδύσεις σε ακίνητα ή να προέρχονται από τεχνολογικούς κολοσσούς για ψηφιακές υπηρεσίες (Αmazon, Microsoft κ.λπ.) ή αφορούν εξαγορές ελληνικών επιχειρήσεων χωρίς σημαντικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για την αναδιάρθρωση της εγχώριας παραγωγικής βάσης, την αύξηση της προστιθέμενης αξίας ή/και τη μείωση του εμπορικού ισοζυγίου.

Ταυτόχρονα, η οικονομική πολιτική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια έχει διευρύνει τις ανισότητες στην ελληνική οικονομία με αποτέλεσμα το χάσμα στην κοινωνία μεταξύ των λίγων που έχουν και των πολλών που δεν τα βγάζουν πέρα να διευρύνεται επικίνδυνα. Το πρόβλημα εντείνεται από την υποβάθμιση και άκριτη ιδιωτικοποίηση δημόσιων υπηρεσιών και υποδομών, την αύξηση των επιτοκίων, την ακρίβεια…

Το στοίχημα της βιώσιμης ανάπτυξης αλλά και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας μπορεί και πρέπει να κερδηθεί μόνο μέσω της υλοποίησης ενός συνεκτικού σχεδίου παραγωγικής ανασυγκρότησης, κοινωνικής συνοχής και περιβαλλοντικής προστασίας, σύμφωνα με τις αρχές της Agenda 2030 που έχει υιοθετηθεί από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες ήδη από το 2015.

● Ο Αλέξης Τσίπρας είπε ότι το σχέδιο που παρουσίασε είναι βασική προϋπόθεση προγραμματικής σύγκλισης με τα λοιπά προοδευτικά κόμματα σε μια κυβέρνηση συνεργασίας. Πώς βλέπετε τη στάση του ΠΑΣΟΚ γενικότερα απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο βασικών, έστω, προγραμματικών συγκλίσεων;

Θέλω να πιστεύω ότι το ΠΑΣΟΚ θα στηρίξει την αλλαγή του υπάρχοντος Πτωχευτικού Νόμου προάγοντας τις ίδιες αρχές που είχε υιοθετήσει το 2010. Είναι ώρα ευθύνης και οι προγραμματικές συγκλίσεις είναι πιο αναγκαίες από ποτέ.

*Ο Δημήτρης Τερζής είναι δημοσιογράφος, συντάκτης της Εφημερίδας των Συντακτών και κατάγεται από το Κατάκολο