Η «βαριά» κληρονομιά του τοπικού Τύπου
[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”124206″ img_size=”full”][vc_column_text]Η πρώτη μη χειρόγραφη ελληνική εφημερίδα ήταν τοπική και τυπώθηκε στην Καλαμάτα τον Αύγουστο του 1821, για να διαδοθεί το δικαίωμα των Ελλήνων να διεκδικήσουν την ελευεθερία τους. Ο τίτλος ήταν «Σάλπιξ Ελληνική» και εμπνευστής της ήταν ο Δημήτρης Υψηλάντης, ενώ εκδότης και συντάκτης ανέλαβε ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Δυστυχώς η εφημερίδα δεν μακροημέρευσε αφού τυπώθηκαν μόλις τρία φύλλα, όμως έριξε τον σπόρο. Το 1824 χαρακτηρίζεται ως έτος γέννησης της ελληνικής δημοσιογραφίας, αφού την Πρωτοχρονιά κυκλοφορούν τα «Ελληνικά Χρονικά» με έδρα το Μεσολόγγι, από τον φιλελεύθερο Βρετανό συνταγματάρχη Λέστερ Στάνχοπ, ένθερμο φιλέλληνα και υποστηρικτή του Τύπου.
Ο Στάνχοπ ήταν θιασώτης των φιλελεύθερων πολιτικών θεωριών του Άγγλου φιλοσόφου ΤζέρεμιΜπένθαμ και μέλος του Φιλελληνικού Κομιτάτου, που ιδρύθηκε το 1823 στην Αγγλία για να υποστηρίξει την Ελληνική Επανάσταση. Όταν έφτασε στο Μεσολόγγι τον Δεκέμβριο του 1823 με όλο τον αναγκαίο εξοπλισμό για την έκδοση εφημερίδας, προσέγγισε τον Ελληνοελβετόγιατρό Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ, στον οποίο αποδίδεται (αλλά μάλλον εσφαλμένα) η φράση «Η δημοσίευσις είναι ψυχή της Δικαιοσύνης» που κοσμεί τα γραφεία της ΕΣΗΕΑ και μαζί έστησαν το πρώτο δημοσιογραφικό έντυπο στο Μεσολόγγι για να στηρίξουν τον αγώνα για την απελευθέρωση.
Τα «Ελληνικά Χρονικά» σε όλη τη διάρκεια της έκδοσής τους δημοσίευσαν ειδήσεις για τη διεξαγωγή του πολέμου σε όλα τα μέτωπα, για τις πολεμικές επιχειρήσεις και τις πολιτικές εξελίξεις. Η ύλη ήταν πλούσια σε πολιτική και κοινωνκήεπικαιρότητα αλλά και σε θέματα πολιτικής θεωρίας. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αριστείδης Χατζής στο 20ό φύλλο της εφημερίας, στις 8 Μαρτίου του 1824, «τρεις σελίδες ήταν αφιερωμένες σε ένα κρούσμα πανώλης που είχε τρομοκρατήσει την πόλη». Στα «Ελληνικά Χρονικά» δημοσίευσαν άρθρα προσωπικότητες όπως ο Σπ. Τρικούπης, ο Θ. Νέγρης, κ.ά. αναλύοντας έννοιες όπως η δημοκρατία, η ελευθερία, η δημοσιότητα, η ελευθεροτυπία κ.ά.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ιάκωβος Μάγερ δεν δίστασε να συγκρουστεί με την πολιτική ηγεσία, παρά τον οφειλόμενο σεβασμό προς τη Διοίκηση, όταν θεώρησε ότι ενέργειές της έθιγαν δικαιώματα του έθνους και κυρίως το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. Στην ύλη της εφημερίδας περιλαμβάνονταν επίσης δημοσιεύματα για την ποίηση και για άλλες πνευματικές δραστηριότητες, ενώ κατά το τελευταίο διάστημα της έκδοσής τους κατέγραφαν σχεδόν ημερολογιακά όλα όσα συνέβαιναν στην πολιορκούμενη πόλη του Μεσολογγίου. Το τελευταίο τους φύλλο κυκλοφόρησε το Σάββατο 20 Φεβρουαρίου του 1826, καθώς ένα τουρκικό βλήμα κατέστρεψε τις εγκαταστάσεις τους.
Ενδιαφέρουσα ήταν η καινοτομία στην οικονομική ενίσχυση, καθώς η έκδοση της εφημερίδας βασίστηκε αρχικά σε πόρους του Φιλελληνικού Κομιτάτου και στη συνέχεια σε χρήματα που προσέφερε ο Λόρδος Βύρωνας. Αργότερα η Ελληνική Διοίκηση αγόραζε για διανομή 100 φύλλα, από τα οποία διέθετε τα 50 σε μέλη της διοίκησης και τα υπόλοιπα 50 στο κοινό.
Ο λόγος που η «Πρωινή» κάνει αυτήν τη σύντομη ιστορική αναδρομή, είναι για να καταδείξει τη «βαριά» κληρονομιά του ελληνικού τοπικού και περιφερειακού Τύπου, τη συμβολή του στην Ελληνική Επανάσταση και στην ίδρυση του Ελληνικού Κράτους. Ο Τύπος υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής νεωτερικότητας, για αυτό άλλωστε και στο αναθεωρημένο Σύνταγμα της Επιδαύρου περιλήφθηκε η νομική κατοχύρωση της ελευθερίας του Τύπου.
Σήμερα η ύπαρξη και η λειτουργία του τοπικού και περιφερειακού Τύπου απειλείται από την πανδημία. Το δεύτερο lockdownκαι οι συνακόλουθοι περιορισμοί στην κυκλοφορία δυσκολεύουν τη διανομή και πρακτικά δημιουργούν «εφημερίδες χωρίς κοινό». Παράλληλα, είναι απόλυτα κατανοητό από την πλευρά των πολιτών και των επαγγελματιών να θέτουν ως προτεραιότητα τις δαπάνες για την τροφή τους και να περικόπτουν όλες τις υπόλοιπες, με συνέπεια η διαφημιστική δαπάνη να έχει συρρικνωθεί.
Οι εφημερίδες σαφέστατα είναι επιχειρήσεις, όμως η λειτουργία τους είναι ζήτημα δημοκρατίας, ελευθερίας έκφρασης, πολυφωνίας και πλουραλισμού. Ο ρόλος του κράτους ποιος είναι; Να παρακολουθεί την πορεία τους δίχως να παρεμβαίνει; Να αφήνει την αγορά να «αυτορυθμιστεί»;
Η άποψη της «Πρωινής» είναι ότι η πολιτεία, όπως ενισχύει κάθε πληγείσα επιχείρηση, έτσι θα πρέπει να ενισχύσει και τον τοπικό και περιφερειακό Τύπο, μέσα από ένα πρόγραμμα βασισμένο στη διαφάνεια και την αξιοκρατία, όχι στα πρότυπα της «λίστας Πέτσα». Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σχεδόν σε κάθε του συνέντευξη ή δήλωση, δεν χάνει την ευκαιρία να επικαλείται τις φιλελεύθερες πολιτικές και ιδεολογικές του καταβολές. Για αυτόν τον λόγο και ενόψει των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, πιστεύουμε ότι ήρθε η ώρα να υιοθετήσει το παράδειγμα του συνταγματάρχη Στάνχοπ και να παρέμβει για τη διάσωση του Τύπου, δρομολογώντας ένα πρόγραμμα ενίσχυσης στο πλαίσιο των φιλελεύθερων και δημοκρατικών του ιδεών και πεποιθήσεων.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
