Η εμμονή στις ιδιωτικοποιήσεις: μια αυταπάτη που διαρκεί

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”80440″ img_size=”full”][vc_column_text]Αφήστε την αγορά να διαχειριστεί τις δημόσιες επιχειρήσεις! Από τη δεκαετία του 1980 το τροπάριο αυτό κατευθύνει τις ασκούμενες πολιτικές ανεξαρτήτως κυβέρνησης. Η εκμετάλλευση κάθε είδους επιχείρησης κοινής ωφέλειας πέρασε στον ιδιωτικό τομέα επιτρέποντας τη συσσώρευση μεγάλων κερδών, βασισμένων στη σίγουρη απόδοση, στερώντας ταυτόχρονα πολύτιμους πόρους από καθετί συλλογικό.

Υποτίθεται ότι θα αποτελούσαν την πανάκεια. Τα μέσα ενημέρωσης, οι ειδικοί και οι πολιτικοί το είχαν ήδη πει τη δεκαετία του 1980 και του 1990: το άνοιγμα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στον ανταγωνισμό και οι ιδιωτικοποιήσεις που θα συνόδευαν το εγχείρημα θα επέτρεπαν στους χρήστες τους να επωφεληθούν από τις φθηνότερες τιμές, στις επιχειρήσεις να καινοτομήσουν και στο κοινωνικό σύνολο να αποκτήσει μεγαλύτερο πλούτο. Τρεις δεκαετίες αργότερα ο απολογισμός είναι πενιχρός: οι ιδιωτικοποιήσεις επέτρεψαν κατά κύριο λόγο στον ιδιωτικό τομέα να αγοράσει φθηνά τις μετοχές των εταιρειών που είχαν διασωθεί με δημόσιο χρήμα1 και ο ξέφρενος ανταγωνισμός προκάλεσε νέα συλλογικά κόστη.

Ιστορικά, τα δεδομένα της οικονομίας δεν συνηγορούσαν υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι εθνικοποιημένες επιχειρήσεις επέτρεψαν τη διόρθωση των σφαλμάτων της αγοράς, την επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας, την εξασφάλιση της παροχής υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος και, κυρίως, έδωσαν τον τόνο στην οικονομική και τη βιομηχανική πολιτική .

Πλέον στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι κανόνες του «ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού» έχουν οδηγήσει τις κυβερνήσεις να διαχωρίσουν την εκμετάλλευση από τη διαχείριση των υποδομών στις βιομηχανικές και εμπορικές δημόσιες επιχειρήσεις. Έτσι σταδιακά μετατράπηκαν σε ανώνυμες εταιρείες και επέτρεψαν σε νεοεισερχόμενους παίκτες να ανταγωνιστούν τις ιστορικές επιχειρήσεις

Ωστόσο οι φιλελεύθεροι ανέκαθεν συμφωνούσαν με την ιδέα ότι δεν πρέπει να επιβάλλεται ανταγωνισμός στα φυσικά μονοπώλια, τους τομείς δηλαδή όπου οι οικονομίες κλίμακας είναι ιδιαίτερα έντονες: σιδηρόδρομοι, δρόμοι, προϊόντα ή υπηρεσίες που παρέχονται μέσω δικτύων, καλωδίων, σωληνώσεων, αγωγών…

Από τη σκοπιά του συλλογικού συμφέροντος, δεδομένου ότι απαιτούν υπερβολικά πολυδάπανες επενδύσεις, θα ήταν άσκοπο να διπλασιαστούν ή να τριπλασιαστούν τα δίκτυα που θα προσφέρουν την ίδια κάλυψη. Ο ανταγωνισμός μπορεί να υπάρξει σε προγενέστερο στάδιο (παραγωγή) ή σε μεταγενέστερο (διανομή του προϊόντος, παροχή της υπηρεσίας), όχι όμως και στη διαχείριση των δικτύων.

Οι αυτοκινητόδρομοι αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό, αλλά και διδακτικό παράδειγμα. Όσο κι αν έχουν απομείνει στην ιδιοκτησία του κράτους μερικά χιλιόμετρα ασφάλτου, τα πλέον κερδοφόρα τμήματά τους έχουν παραχωρηθεί σε αχόρταγους ιδιώτες. Κάτι τέτοιο δημιουργεί μια κατάσταση ανάλογη με ένα μπακάλικο εγκατεστημένο σε ένα νησί ξεκομμένο εντελώς από τον υπόλοιπο κόσμο, που πουλάει τρόφιμα σε εξοργιστικά υψηλές τιμές.

Με την πώληση των αυτοκινητοδρόμων το κράτος όχι μόνον δεν βελτίωσε τα οικονομικά του, αλλά επιπλέον στερήθηκε μια σημαντική πηγή εισοδήματος. Τα κέρδη δεν επενδύθηκαν στις επιχειρήσεις, αλλά κατέληξαν απευθείας στις τσέπες των ιδιοκτητών των εταιρειών

Όσο κι αν είναι δύσκολο να μετρήσει κάποιος με αντικειμενικό τρόπο την εξέλιξη της τιμής της ενέργειας  και των τηλεπικοινωνιών κατά την τελευταία εικοσαετία, δεδομένων των αλλαγών στον τρόπο κατανάλωσης (κυρίως στον δεύτερο κλάδο), είμαστε υποχρεωμένοι να διαπιστώσουμε ότι το συλλογικό κόστος του ανταγωνισμού είναι υψηλότερο από τα αναμενόμενα πλεονεκτήματα: τα κέρδη ιδιωτικοποιούνται, αλλά η απεμπλοκή του κράτους δημιουργεί συλλογικές ζημίες που δεν καταγράφονται στα λογιστικά στοιχεία των ισολογισμών.

Έτσι η εμφάνιση νέων παικτών σε τομείς προηγουμένως κλειστούς στον ανταγωνισμό δημιουργεί νέα κόστη, που δεν υφίστανται παρά μετά την εμφάνιση του ανταγωνισμού και που μετακυλίονται στην τιμή της υπηρεσίας: τις δαπάνες για μάρκετινγκ και επικοινωνία -μερικές φορές υψηλότερες από εκείνες που κατευθύνονται στην έρευνα και την ανάπτυξη.

Επιπλέον τα κέρδη που πραγματοποιούσαν στο παρελθόν οι δημόσιες επιχειρήσεις παρέμεναν στον δημόσιο τομέα (είτε ως έσοδα είτε ως επενδύσεις). Με ιδιώτη διαχειριστή μετατρέπονται σε μερίσματα προς όφελος των μετόχων και μόνο. Επίσης οι εξοικονομήσεις που γίνονται για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας αποδεικνύεται ότι ζημιώνουν τους μισθωτούς και τους χρήστες των υπηρεσιών.

Η φιλελευθεροποίηση και οι ιδιωτικοποιήσεις δημιουργούν σύγχυση στους πολίτες και ανοίγουν την όρεξη των ολιγαρχών και των μαριονετών τους. Έτσι, η κατάκτηση του κράτους δεν αποσκοπεί μονάχα στην υλοποίηση ενός ιδεολογικού σχεδίου, αλλά και στη διασφάλιση ότι η διαχείριση θα γίνεται «με τέτοιο τρόπο ώστε να τους αποφέρει όσο δυνατόν περισσότερα χρήματα, τόσο σε αυτούς προσωπικά όσο και στον όμιλό τους, να παρεμβάλλει όσο το δυνατόν λιγότερα προσκόμματα στην εξουσία τους και να τους εξασφαλίζει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες πιθανότητες διάσωσης στην περίπτωση που κάτι στραβώσει».[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]