Εκδήλωση για τη «Δίκη των έξι» από τον Δικηγορικό Σύλλογο Ηλείας
-Το Σάββατο στο Συνεδριακό Κέντρο στον Πύργο με ομιλητές τον Γ.Μαυρογορδάτο και τον Τ.Σαλκιτζόγλου
Μία άκρως επίκαιρη εκδήλωση διοργανώνει ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηλείας το Σάββατο 19 Νοεμβρίου 2022 και ώρα 7 μ.μ. με θέμα : «Η Δίκη των Έξι, τιμωρία ενός εγκλήματος ή ένα δικαστικό έγκλημα;».
Αφορμή για την εκδήλωση αυτή αποτελεί η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη διεξαγωγή της συγκεκριμένης δίκης που υπήρξε μία από τις συγκλονιστικότερες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ως «Δίκη των Έξι» έχει επικρατήσει να αναφέρεται η δίκη που έλαβε χώρα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και κατά την οποία δικάστηκαν αυτοί που από την Επαναστατική Επιτροπή που ανέλαβε την διακυβέρνηση της Ελλάδος μετά την ήττα και υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού θεωρήθηκαν ως υπαίτιοι της τραγωδίας και του αφανισμού του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Οι παραπεμφθέντες στη δίκη αυτοί με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας ήταν οκτώ (8) και συγκεκριμένα οι : Γεώργιος Χατζανέστης, διοικητής της στρατιάς της Μικράς Ασίας, Δημήτριος Γούναρης, πρώην πρωθυπουργός, Μιχαήλ Γούδας, υποναύαρχος και πρώην υπουργός, Ξενοφών Στρατηγός, υποστράτηγος και πρώην υπουργός, Νικόλαος Στράτος, πρώην πρωθυπουργός, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, πρώην πρωθυπουργός, Νικόλαος Θεοτόκης και Γεώργιος Μπαλτατζής, υπουργοί επί των στρατιωτικών και εξωτερικών στην κυβέρνηση Γούναρη αντίστοιχα. Κρίθηκαν όλοι τους ένοχοι αλλά καταδικάστηκαν σε θάνατο μόνο οι έξι πρώτοι ενώ οι δύο τελευταίοι καταδικάστηκαν στην ποινή των ισόβιων δεσμών. Την τελική ετυμηγορία του δικαστηρίου ανέγνωσε στις 7.15 το πρωί της 15ησ-11-1922 ο Πρόεδρος του Στρατοδικείου Στρατηγός Αλέξανδρος Οθωναίος λέγοντας χαρακτηριστικά : «Ἐν ὀνόματι τοῦ Βασιλέως τῶν Ἑλλήνων Γεωργίου Β’ τὸ Ἔκτακτον Στρατοδικεῖον συσκεφθὲν κατὰ νόμον, κηρύσσει παμψηφεῖ τοὺς μὲν Γεώργιον Χατζανέστην, Δημήτριον Γούναρην, Νικόλαον Στράτον, Πέτρον Πρωτοπαπαδάκην, Γεώργιον Μπαλτατζῆν καὶ Νικόλαον Θεοτόκην εἰς τὴν ποινὴν τοῦ Θανάτου. Τοὺς δὲ Μιχαὴλ Γούδαν καὶ Ξενοφῶντα Στρατηγὸν εἰς τὴν ποινὴν τῶν ἰσοβίων δεσμῶν. Διατάσσει τὴν στρατιωτικὴν καθαίρεσιν τῶν Γεωργίου Χατζανέστη, ἀρχιστρατήγου, Ξενοφῶντος Στρατηγοῦ, ὑποστρατήγου καὶ Μιχαὴλ Γούδα, ὑποναυάρχου καὶ ἐπιβάλλει αὐτοὺς τὰ ἔξοδα καὶ τέλη. Ἐπιδικάζει παμψηφεῖ χρηματικὴν ἀποζημίωσιν ὑπὲρ τοῦ Δημοσίου κατὰ τοῦ Δ. Γούναρη δραχμῶν 200 χιλιάδων, Ν. Στράτου δραχμῶν 335 χιλιάδων, Γ. Μπαλτατζῆ καὶ Ν. Θεοτόκη δραχμῶν 1 ἐκατομμυρίου καὶ Μ. Γούδα δραχμῶν 200 χιλιάδων. Ἐγκρίθη, ἀπεφασίσθη καὶ ἐδημοσιεύθη ἐν Ἀθήναις τῇ 15η Νοεμβρίου 1922.».
Στις 9 π.μ. στις φυλακές Αβέρωφ ανακοινώθηκε από τον επαναστατικό επίτροπο Γρηγοριάδη η απόφαση του δικαστηρίου στους κατηγορουμένους. Κανένας δεν αιφνιδιάστηκε πλην του Χατζανέστη. Στους μελλοθάνατους δόθηκε προθεσμία δύο ωρών προκειμένου να αποχαιρετίσουν συγγενείς και φίλους. Στις 10.30 οδηγήθηκαν στο Γουδή για να εκτελεστούν. Πριν την εκτέλεση προηγήθηκε η καθαίρεση του Χατζανέστη από κατώτερους αξιωματικούς. Ο ίδιος τότε δήλωσε ότι η μόνη του ντροπή ήταν το ότι υπήρξε αρχιστράτηγος φυγάδων. Φρούραρχος της εκτέλεσης ήταν ο μάρτυρας κατηγορίας, ταγματάρχης Σπαής. Κανένας δεν θέλησε να του δέσουν τα μάτια. Οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέσθηκαν στις 11:27’. Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών για να ενταφιαστούν με συνοπτικές διαδικασίες.
Σήμερα και με όσα στοιχεία έχει στα χρόνια που μεσολάβησαν αναδείξει η ιστορική έρευνα αμφισβητείται από πολλές πλευρές εάν οι συγκεκριμένοι καταδικασθέντες ήταν οι πραγματικοί υπαίτιοι της καταστροφής και αν έπρεπε όντως να παραπεμφθούν και να καταδικαστούν για το πλέον ατιμωτικό αδίκημα που είναι αυτό της εσχάτης προδοσίας. Από αρκετές πλευρές υποστηρίζεται πως στην ουσία ήταν ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων του Εθνικού Διχασμού (βενιζελικοί-αντιβενιζελικοί) που τραγική συγκυρία έδωσε τη δυνατότητα να πραγματοποιηθεί. Από άλλες πλευρές υποστηρίζεται πως εάν δεν διεξαγόταν αυτή η δίκη και δεν υπήρχε καταδικαστική απόφαση και εκτέλεση της απόφασης το κύμα της αγανάκτησης τόσο των γηγενών Ελλήνων όσο και των προσφύγων δεν επρόκειτο να καταλαγιάσει.
Έντονες είναι επίσης και οι επιφυλάξεις που διατυπώνονται σε σχέση με τη νομική διάσταση της δίκης αυτής και την ορθότητα της διαδικασίας που ακολουθήθηκε. Υπενθυμίζεται ότι το 2010 ο Άρειος Πάγος έκανε δεκτό το αίτημα του Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκη, εγγονού του καταδικασθέντος Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη και προέβη σε αναψηλάφηση της δίκης αυτής και ακολούθως έπαυσε την ποινική δίωξη σε βάρος των κατηγορουμένων λόγω παραγραφής. Προκλήθηκαν και τότε έντονες αντιδράσεις ανάμεσα στους υποστηρικτές των διαφορετικών απόψεων.
Και οι δύο ομιλητές στην εκδήλωση που διοργανώνει ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηλείας έχουν ασχοληθεί συστηματικά και επί μακρόν με το συγκεκριμένο ζήτημα. Ο ένας είναι ο καθηγητής νεοελληνικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιος Μαυρογορδάτος, ο οποίος είναι συγγραφέας του βιβλίου «1915, Ο Εθνικός Διχασμός» και άρθρα του για το ζήτημα αυτό έχουν δημοσιευθεί επανειλημμένα το τελευταίο χρονικό διάστημα στην «Καθημερινή» και άλλα μέσα ενημέρωσης. Ο κος Μαυρογορδάτος υπήρξε επίσης καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής και Πολιτικής Κοινωνιολογίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Berkeley, στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στη Μπολόνια, στο Πανεπιστήμιο Tufts της Βοστώνης και στο Πανεπιστήμιο τον Σάλτσμπουργκ.
Ο άλλος ομιλητής στην εκδήλωση του Δικηγορικού Συλλόγου Ηλείας είναι ο δικηγόρος και συγγραφέας Τάκης Σαλκιτζόγλου ο οποίος έχει ασχοληθεί εκτενώς με την ιστορία της Μικράς Ασίας κι έχει συγγράψει μεγάλο αριθμό βιβλίων και πληθώρα άρθρων και μελετών με σχετική θεματολογία. Υπήρξε μάλιστα ο πρώτος νομικός που αρθρογράφησε δημοσίως σχολιάζοντας την απόφαση 1675/2010 του Αρείου Πάγου κι έχει υπάρξει νομικός σύμβουλος μεγάλου αριθμού προσφυγικών σωματείων.
Την εκδήλωση θα χαιρετίσει ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ι. Π. Μεσολογγίου Χρήστος Παΐσιος που ομοίως έχει ασχοληθεί με το θέμα έχοντας διεξαγάγει ιστορική έρευνα δεδομένου ότι αρκετοί από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων εκείνης της περιόδου είχαν την καταγωγής τους από την περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα εκδηλώσεων του Συνεδριακού Κέντρου της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας (Διοικητήριο) και είναι ελεύθερη για το κοινό.
