Όσο μεγαλώνεις και βυθίζεσαι αργά στο μέλλον, τόσο περισσότερο αναδύεται μέσα σου το παρελθόν. Είναι τόσο έντονη, τόσο αναπόφευκτη αυτή η ανθρώπινη διεργασία, ώστε να επιτελείται το ίδιο απαρέγκλιτα ακόμη και σε εκείνους οι οποίοι πάσχουν από τη νόσο της λήθης. Μπορεί να έχουν ξεχάσει το όνομα ή και το πρόσωπό σου, ωστόσο επιμένουν να σου διηγούνται ιστορίες από το μακρινό παρελθόν, μάλλον επειδή αισθάνονται μία κάποια οικειότητα. Σου μιλούν για τον μπαμπά και τη μαμά, για τον παππού και την γιαγιά, για τους παιδικούς φίλους, για γεγονότα που τους έκαναν ευτυχισμένους, για πράγματα που τους πλήγωσαν, για έρωτες και για χαμένες αγάπες, για τα χαμένα καλοκαίρια, για…

Στο τέλος, το μόνο που μένει είναι η ανάμνηση ενός μικρού παιδιού, με το καπελάκι και το κουβαδάκι, που πλατσουρίζει στην ακρογιαλιά, υπό το άγρυπνο βλέμμα των γονιών του. Τα λένε «χαμένα» αυτά τα καλοκαίρια, όχι επειδή δεν τα έζησαν, όχι επειδή δεν τα χάρηκαν και δεν τα κουβαλούν πάντοτε μέσα τους, αλλά επειδή γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να ξανάρθουν. Υπ’ αυτήν την έννοια, το «χαμένα» συνιστά σημασιολογική παρέκβαση. Χαμένο είναι μόνο ό,τι δεν σε αφήνουν να το ζήσεις. Ό,τι σου πήραν προτού βιώσεις την απώλειά του, την υποτέλειά του στους νόμους του χρόνου και του χώρου.

Χαμένο, ας πούμε, θα είναι δυστυχώς για πολλούς το φετινό καλοκαίρι. Αυτό δήλωσε το 50% των Ελλήνων, το οποίο σύμφωνα με τη μελέτη του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος, δεν πρόκειται να πάει διακοπές. Τους λόγους μπορούμε να τους φανταστούμε. Για άλλους είναι ο φόβος της πανδημίας, για άλλους τα προβλήματα τα οποία έχει δημιουργήσει η τελευταία στις μετακινήσεις, για άλλους –τους περισσότερους– τα οικονομικά τους, για άλλους όλα τα παραπάνω κλπ. Σημασία αυτή τη στιγμή δεν έχουν πια τόσο οι λόγοι, όσο το αποτέλεσμα που δημιουργούν. Σε μία εποχή όπου παραδοσιακά σε λίγες εβδομάδες ξεκινούν τα λεγόμενα «μπάνια του λαού», κατά την ιστορική ρήση του Ανδρέα Παπανδρέου, οι μισοί δηλώνουν ότι δεν θα πάνε πουθενά, ενώ παράλληλα το 83% εκφράζει την πεποίθηση ότι η οικονομική κρίση, ως απότοκο της πανδημίας, θα κρατήσει μέχρι και το 2022.

Άλλα, ας είμαστε ειλικρινείς. Αυτό, δεν είναι το πρώτο καλοκαίρι που χάνει ένα διόλου ευκαταφρόνητο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και όπως το ίδιο φαίνεται να εκτιμά, δεν πρόκειται να είναι ούτε το τελευταίο. Το χειρότερο δε, είναι πως σε αντίθεση με τα καλοκαίρια της σχεδόν δεκαετούς κρίσης, επικρατεί πλέον μία εύλογη απαισιοδοξία, ακριβώς επειδή όλα είναι στον αέρα. Δεν υπάρχει δυνατότητα μιας λογικοφανούς έστω πρόβλεψης για το μέλλον, πόσο μάλλον μιας ξεκάθαρης πορείας για το τι μέλλει γενέσθαι. Κι αν αντιτείνει κανείς ότι αυτή η ασάφεια και το αίσθημα αβεβαιότητας καταγράφεται λίγο πολύ παντού στον πλανήτη, σίγουρα οφείλει να αναγνωρίσει το χάος της ελληνικής ιδιαιτερότητας, όπως και τον πρότερο υφεσιακό μας βίο. Σε μας ταιριάζει άριστα το «ήταν στραβό το κλίμα, το έφαγε κι ο γάιδαρος.

Και το συλλογικό ερώτημα παραμένει, λαμβάνοντας οιονεί υπαρξιακές διαστάσεις γι΄αυτήν την βαθιά ταλαιπωρημένη κοινωνία: Μέχρι πότε; Μέχρι πότε θα ζει στο χείλος του γκρεμού; Πόσο ακόμη μπορεί να αντέξει να πορεύεται σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης; Για πόσο ακόμα; Ποιο είναι εκείνο το σημείο όπου πολιτικοί, επιστήμονες, φορείς, η κοινωνία των πολιτών, θα συνομολογήσουν ότι δεν πάει άλλο, και κατά συνέπεια ότι με βάση αυτό το φυσικό όριο, οφείλει να συνδιαμορφωθεί μία μακροχρόνια στρατηγική με γνώμονα την επιβίωση όσο και την μέγιστη δυνατή συνεκτικότητα του κοινωνικού ιστού; Πόσα καλοκαίρια, θα μας φύγουν απ’ τα χέρια;