Ακτινοβολία των Κεραιών – Η αλήθεια, η ερώτηση και η πρόταση
Άρθρο του Δρ. Γιώργου Βελντέ*
Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που απασχολεί τους συμπολίτες μας, και όχι άδικα, είναι οι επιπτώσεις που προκαλεί στην υγεία τους η ακτινοβολία των κεραιών κα ειδικότερα η ακτινοβολία των κεραιών της κινητής τηλεφωνίας. Ακόμα και στο πολύ σημαντικό αυτό θέμα το κοινό ενημερώνεται συνήθως από το διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα και από άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Δυστυχώς, στην πλειοψηφία τους αυτά που λέγονται/γράφονται έχουν ως μοναδικό σκοπό να εντυπωσιάσουν βάζοντας βαρύγδουπους τίτλους και χρησιμοποιώντας αμφιλεγόμενες μελέτες οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες.
Το αποτέλεσμα είναι οι συμπολίτες μας να οδηγούνται στην παραπληροφόρηση και πολλές φορές να γίνονται υποχείρια επιτήδειων ατόμων ή οργανωμένων ομάδων που προσπαθούν να αποκομίσουν συνήθως οικονομικά οφέλη. Συνεπώς, είναι καθήκον μας ως επιστημονική κοινότητα να ενημερώνουμε το ευρύ κοινό για τα αποτελέσματα της ακτινοβολίας των κεραιών τα οποία προέρχονται από γνώση που είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη και έχει πολλαπλώς ελεγχθεί με τις επιστημονικές μεθόδους και δε βασίζεται σε πεποιθήσεις ή αντιλήψεις. Αυτός ήταν και ο λόγος που έδωσα την ομιλία με θέμα «Ακτινοβολία των Kεραιών» στα πλαίσια των παράλληλων εκδηλώσεων του 3ου θερινού σχολείου «ΗΡΩΝ».
Η αλήθεια
Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, δηλαδή η εκπομπή ενέργειας που μεταδίδεται στον χώρο και στον χρόνο ως (αυτό που λέμε) ηλεκτρομαγνητικό κύμα, δημιουργείται από φυσικές πηγές (π.χ. ήλιος) αλλά και τεχνητές πηγές (π.χ. πομποί τηλεοπτικών ή ραδιοφωνικών σταθμών, σταθμοί βάσης της κινητής τηλεφωνίας κ.α.). H επιστημονική κοινότητα έχει κατηγοριοποιήσει τις ακτινοβολίες σε δύο βασικές κατηγορίες: α) τις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες και β) τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες. Οι μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (σε αυτή την κατηγορία ανήκει και η ακτινοβολία των κεραιών), επειδή μεταφέρουν μικρή ενέργεια και δεν μπορούν να διεισδύσουν στην ύλη, μπορούν να δημιουργήσουν θερμικές κυρίως παρενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό. Αντίθετα, οι μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες έχουν ενέργεια κατάλληλη να διεισδύσει στην ύλη, να διασπάσει το DNA και να δημιουργήσει βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό (π.χ. καρκινογενέσεις).
Εδώ είναι σημαντικό να πούμε ότι στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες ανήκουν οι ακτίνες Χ (π.χ. η ακτινοβολία που δεχόμαστε κατά τις ακτινογραφίες ή την αξονική τομογραφία). Για την προφύλαξη του πληθυσμού από τις επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας συστήνονται διεθνείς επιτροπές από επιστήμονες αναγνωρισμένου κύρους σε διεθνές επίπεδο και εκδίδονται κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, που ορίζουν τα όρια εκπομπής της ακτινοβολίας ώστε να μην προκαλούνται προβλήματα υγείας στους πολίτες.
Οι οδηγίες προκύπτουν από επιστημονικές μελέτες και πειράματα για τις οποίες έχει ακολουθηθεί η επιστημονική δεοντολογία, δηλαδή αυτές έχουν συζητηθεί σε επιστημονικά συνέδρια και έχουν περάσει την εξαντλητική κρίση στα διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά μέχρι να γίνουν αποδεκτές. Με βάση αυτές τις οδηγίες, η κυβέρνηση της κάθε χώρας καθορίζει τα όρια ασφαλείας που θα ισχύουν (πολιτική απόφαση). Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. έχει υιοθετήσει τα όρια της ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection- Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες). Να σημειωθεί ότι τα όρια ισχύουν όταν η έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι συνεχής και μόνιμη. Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω πρέπει να γίνει κατανοητό ότι:
- Η ακτινοβολία των κεραιών ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ (αφού είναι μη ιοντίζουσα ακτινοβολία)
- Η χώρα μας έχει θέσει αυστηρά όρια ασφαλείας, μάλιστα πιο χαμηλά από αυτά που προτείνει η ICNIRP. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η υιοθέτηση αυστηρότερων ορίων είναι πολιτική απόφαση και δεν προκύπτει από επιστημονικά ευρήματα.
- Οι παρενέργειες (θερμικές, ηλεκτρικές και χημικές) που μπορεί να εμφανιστούν από την έντονη έκθεση στην ακτινοβολία των κεραιών είναι πονοκέφαλοι, ζάλη και ίλιγγος, ερυθρότητα περιοχής κ.α.. Δε συσχετίζονται με καρκινογενέσεις. Πολλές φορές εμφανίζονται παραπλανητικά άρθρα κυρίως στον τύπο που ισχυρίζονται ότι η ακτινοβολία των κεραιών προκαλεί καρκίνο αλλά κάποιος με μια προσεκτική ανάγνωση θα δει ότι αναφέρονται σε μελέτες που είτε οι συνθήκες έκθεσης δεν είναι ίδιες με αυτές που εκτιθέμεθα στην καθημερινότητά μας ή δεν αναφέρονται σε ανθρώπους αλλά σε ποντίκια (που τα εκθέτουν σε πολύ μεγάλη ισχύ) είτε δεν έχουν περάσει από επιστημονική κρίση. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω για να είναι έγκυρη και επιστημονικά αποδεκτή μια μελέτη κρίνεται από την επιστημονική κοινότητα και όχι στα τηλεοπτικά παράθυρα, κοινωνικά δίκτυα και αλλού. (μπορείτε να δείτε στο https://heronlab.phys.uth.gr/ την ελληνική έκδοση των κατευθυντηρίων οδηγιών της ICNIRP, με όλη τη βιβλιογραφία και τις τεκμηριωμένες επιστημονικές απαντήσεις σε διάφορες μελέτες που ισχυρίζονται ανάπτυξη καρκίνου από την ακτινοβολία των κεραιών).
- Η επιστημονική έρευνα είναι συνεχής και αν τεθεί θέμα αλλαγής των υφιστάμενων ορίων θα γίνει αναθεώρηση των οδηγιών. Ωστόσο, τα σημερινά όρια έχουν προκύψει από τον μεγάλο όγκο επιστημονικών δεδομένων που έχουμε πια στη διάθεσή μας και δε φαίνεται πιθανό αυτό να αλλάξει.
Η ερώτηση
Διαβάζοντας λοιπόν ένας συμπολίτης μας τα παραπάνω εύλογα μπορεί να κάνει την εξής ουσιαστική ερώτηση που ανταποκρίνεται στην καθημερινότητά του: « Ωραία όλα αυτά και συμφωνώ. Ωστόσο, πώς είμαι σίγουρος ότι η κεραία κινητής τηλεφωνίας, την οποία έχω απέναντι από το σπίτι μου, ακολουθεί τους νόμους και εκπέμπει σύμφωνα με τα όρια που έχουν θεσπιστεί;» Δυστυχώς, απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Στην ομιλία, έγινε σε πραγματικό χρόνο χρήση της εφαρμογής Ενημερωτική Πύλη Κατασκευών Κεραιών (keraies.eett.gr) και εντοπίσαμε 3 κεραίες σε ακτίνα 250 μ. από το 1ο Γυμνάσιο Πύργου (βλ. εικόνα). Αναζητώντας μετρήσεις για να δούμε τα επίπεδα της ακτινοβολίας εκπομπής αυτών των κεραιών παρατηρήσαμε ότι για μία από αυτές οι μετρήσεις είχαν γίνει το 2017 από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ). Αν κάποιος αφιερώσει λίγο χρόνο και αναζητήσει μετρήσεις εκπομπής ακτινοβολίας από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας που έχει γύρω του θα δει ότι είτε έχουν γίνει κατά την εγκατάσταση είτε δεν υπάρχουν. Άρα ο συμπολίτης μας προκειμένου να μάθει σε τι εκπομπή ακτινοβολίας εκτίθεται θα πρέπει να μπει
σε μια χρονοβόρα και με κόστος διαδικασία να κάνει αίτηση στην ΕΕΑΕ προκειμένου να γίνει μέτρηση της ακτινοβολίας εκπομπής της κεραίας ΓΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ.
Η πρόταση
Είναι γεγονός ότι η βέλτιστη περίπτωση θα ήταν να μην ήταν εκτεθειμένος ο οργανισμός μας σε καμιά εκπομπή ακτινοβολίας όσο μικρή και αν είναι. Ωστόσο, επειδή αυτό είναι αναπόφευκτο στις ημέρες μας, θα πρέπει αφενός εμείς να κάνουμε τη μικρότερη δυνατή χρήση συσκευών ακτινοβολίας (π.χ. κινητά τηλέφωνα) και από την άλλη να απαιτούμε το ηλεκτρομαγνητικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε εμείς και τα παιδιά μας να αναπτύσσεται με κανόνες και οπωσδήποτε σύμφωνα με τη νομοθεσία. Πιστεύω ότι αυτό είναι ευθύνη των δομών της Πολιτείας να το διασφαλίζουν, στα πλαίσια του κοινωνικού τους ρόλου αλλά και της ανταποδοτικότητας των φόρων που πληρώνουν οι πολίτες.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Δήμος Πύργου πρωτοπορώντας θα μπορούσε να συμβληθεί με την ΕΑΑΕ για μετρήσεις ακτινοβολίας κεραιών και να προσφέρει αυτή την υπηρεσία στους δημότες του. Με αυτόν τον τρόπο ο Δήμος Πύργου θα ελέγχει ΣΥΝΕΧΕΙΑ όλες τις κεραίες που βρίσκονται στα όρια δικαιοδοσίας του και θα αποτυπώνεται ΣΥΝΕΧΩΣ η πραγματική κατάσταση του επιπέδου ακτινοβολίας τους. Ταυτόχρονα οι πολίτες θα μπορούν να απευθύνονται στον Δήμο Πύργου προκειμένου να ελεγχθεί η νομιμότητα και το επίπεδο ακτινοβολίας μιας κεραίας που βρίσκεται πλησίον οικίας, σχολείων κλπ., αποφεύγοντας τη χρονική καθυστέρηση και την ταλαιπωρία της γραφειοκρατίας καθώς και το οικονομικό κόστος που υφίστανται σήμερα αν ζητήσουν μεμονωμένα τον έλεγχο κάποιας κεραίας. Τo HERON LAB, εφόσον του ζητηθεί, στο πλαίσιο της άριστης συνεργασίας που έχει με τον Δήμο Πύργου θα σταθεί αρωγός σε μια τέτοια πρωτοβουλία, λόγω της εξειδίκευσης του προσωπικού του αλλά και της αποστολής που επιτελεί.
*Ο Δρ. Γιώργος Βελντές είναι Δ/ντής HERON LAB, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και κατάγεται από τον Πύργο
