Τράπεζα θεμάτων: Η απαξίωση του λυκείου ως υπουργικό mega-project
Γράφει ο Κωστής Παπαϊωάννου
Δύσκολα θυμάται η εκπαιδευτική κοινότητα στο λύκειο άλλη χρονιά να κλείνει με τέτοιο αίσθημα ματαίωσης και απαξίωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Μαθητές και μαθήτριες Α΄ και Β΄ Λυκείου, δάσκαλοι και γονείς βιώνουν πρωτοφανή απαξίωση: γονείς ζητάνε από τους δασκάλους εξεταστικές «διευκολύνσεις» μπροστά στο παραλυτικό άγχος των παιδιών, εκπαιδευτικοί γίνονται διεκπεραιωτές ύλης, τα παιδιά μένουν παραζαλισμένα. Μετά από δυο χρόνια καραντίνας, διακεκομμένης εκπαίδευσης και παρωδίας της τηλε-εκπαίδευσης, η σχολική κοινότητα τρέχει να καλύψει ύλη. Στον ορίζοντα, δαμόκλειος σπάθη, η περίφημη Τράπεζα Θεμάτων (με κεφαλαία, σαν την Αγία Τράπεζα).
Τι θα περίμενε κανείς την πρώτη χρονιά μετά την καραντίνα, με πολλά τμήματα να υπολειτουργούν με εναλλασσόμενο μαθητικό πληθυσμό λόγω υγειονομικού πρωτοκόλλου; Μια περίοδο προσαρμογής, ένα πλάνο κάλυψης μαθησιακών κενών, την ανάρρωση από την προηγούμενη διετία, την επανακοινωνικοποίηση, τη στήριξη των πιο εσωστρεφών παιδιών. Αντ’ αυτών, η ηγεσία του Υπουργείου περήφανη για τα επιτεύγματα της σχολικής καραντίνας, είχε μόνη μέριμνα την αύξηση της διδακτέας ύλης διά της Τράπεζας Θεμάτων.
Τις τελευταίες εβδομάδες, μεγάλες διδακτικές ενότητες πολλών σελίδων «διδάσκονται» σε μία σχολική ώρα προσχηματικά, να «κλείσει» όπως όπως το βιβλίο ύλης. Θέατρο του παραλόγου. Συνωμοσία της γελοιότητας. Ακόμα και σε σχολεία που δεν χάθηκαν ώρες μαθήματος, είναι σε εξέλιξη ένα εξευτελιστικό παιχνίδι ακύρωσης των ρόλων μας. Σε πολλά σχολεία οι διδάσκοντες αφήνουν να εννοηθεί ότι μετά την κλήρωση των θεμάτων θα «διευκολύνουν» τα παιδιά να αντεπεξέλθουν στα θέματα που θα κληρωθούν γιατί –το πιθανότερο- δεν θα τα έχουν διδαχτεί.
Πόση παιδαγωγική αυτοακύρωση για μια υπουργική φαντασίωση! Πόση εφηβική ενέργεια στο βωμό μιας ατομικής κρίσης μεγαλείου!
Επικεντρώνουμε την προσοχή μας συχνά στην προφανή ιδεοληψία της Υπουργού, στο βαθύ συντηρητισμό της. Τα θεωρούμε όλα αυτά αποτέλεσμα μιας (παρα)θρησκευτικού τύπου εμμονής στην τάξη και την πειθαρχία, ενός ανθρώπου που βλέπει το σχολείο σαν ταμιευτήριο ξερών γνώσεων με τα μάτια γυμνασιάρχη της μετεμφυλιακής επαρχίας. Παιδεία με πηλίκιο.
Η εξήγηση αυτή φωτίζει την απαξίωση του Λυκείου, την αποστέρηση από οτιδήποτε δημιουργικό, την κατάργηση μαθημάτων κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού που επέτρεπαν δημιουργικές εργασίες και πρωτότυπες συζητήσεις. Κόπηκαν οι ομαδικές ερευνητικές δραστηριότητες που άφηναν χρόνο στα παιδιά να συλλειτουργήσουν. Κόπηκαν τα μαθήματα επιλογής στις τέχνες. Τα παιδιά «δεν ζητάνε καλλιτεχνικά», ήταν η επίσημη εξήγηση. Υπουργείο που ξεστοκάρει, εκπαίδευση που μετράει ευπώλητα και greatest hits. Στενοί στεγνοί άνθρωποι, στενό στεγνό σχολείο. Βαθύς συντηρητισμός που θεωρεί αμαρτία ό,τι συνδυάζει τη γνώση με την εξερεύνηση και τη γοητεία.
Δε φτάνει όμως ο πολιτικός συντηρητισμός της Υπουργού για να ερμηνεύσουμε αυτό που γίνεται στο ελληνικό λύκειο. Συμπληρώνεται από μια κραυγαλέα εργολαβία: την ολοκλήρωση μιας στεγανής αρχιτεκτονικής των εκπαιδευτικών ανισοτήτων και του αποκλεισμού. Λιγότερες ειδικότητες, περισσότερες ώρες με λιγότερους εκπαιδευτικούς, περισσότεροι μαθητές ανά εκπαιδευτικό, λιγότερα λεφτά, λιγότερες αποχρώσεις και ποικιλία στο πρόγραμμα.
Μια βίαιη φτωχοποίηση της εκπαίδευσης. Κρατάμε μερικά σχεδόν ανεκτά σχολεία για μικρό μέρος της μεσαίας τάξης και πουλώντας αριστεία τα αποκαλούμε πρότυπα και πειραματικά (ενώ είναι τα παλιά «κανονικά» δημόσια σχολεία). Κόβουμε μέρος του μαθητικού πληθυσμού για να μετακινηθεί στην ιδιωτική εκπαίδευση ή να συνωστιστεί σε μαζικά σχολεία-αποθετήρια.
Η υπουργός δεν είναι λοιπόν μόνο αντιδραστική. Αυτό θα ήταν ελαφρυντικό. Θα ήταν πολιτική αφέλεια να αποδώσουμε εκεί τις επιλογές της. Είναι κυρίως εκείνη που συστηματικά και συντεταγμένα δημιουργεί χρήστες για την αγορά ιδιωτικών υπηρεσιών σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης. Πρόκειται για ολοκληρωμένο επιχειρηματικό/πολιτικό mega-project, με πόρους, στόχους, παραγόμενα αποτελέσματα. Και φυσικά αυτοί που αύριο θα κερδίζουν σήμερα είναι πολιτικοί χορηγοί του. Έτσι μπαίνει η Τράπεζα Θεμάτων για να σπρώξει το μεγάλο εκπαιδευτικό κεφάλαιο προς τους ιδιοκτήτες ιδιωτικών εκπαιδευτικών «μαγαζιών». Αυτή είναι η ουσία, το «χαρτί» που σπρώχνεται εκτός δημόσιου σχολείου.
Η Τράπεζα Θεμάτων εφαρμόστηκε το 2013-2014 σε γυμνάσια και λύκεια, αυξάνοντας τους μετεξεταστέους από 4,2% σε 23,3%. Το επόμενο έτος τα φροντιστήρια πήγαν 15% επάνω.
Όπως κάθε συντηρητική «μεταρρύθμιση», αυτό που δρομολογείται σήμερα στο λύκειο ντύνεται με ρητορική «τακτοποίησης του σχολείου» αλλά αποσκοπεί σε αταξία και απορρύθμιση. Δεν είναι ιδεοληψία. Είναι μπίζνες. Αρκούν οι αγανακτισμένες τοποθετήσεις συναδέλφων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αρκούν οι συζητήσεις σε δίκτυα εκπαιδευτικών, αρκεί μία ώρα στο γραφείο καθηγητών οποιουδήποτε λυκείου της χώρας για να συνειδητοποιηθεί ότι βιώνουμε ταχύτατη απαξίωση του δημόσιου σχολείου.
Δε θυμάμαι τέτοια σύμπνοια ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης στην καταδίκη του προσώπου της Υπουργού Παιδείας. Επειδή όμως αυτό είναι παγκοίνως γνωστό από τις έρευνες κοινής γνώμης, γίνεται σαφές ότι η παραμονή της στο υπουργείο και η άσκηση αυτής της πολιτικής είναι επιλογή του Πρωθυπουργού. Εκεί και οι ευθύνες για την έσχατη καταρράκωση του ήδη βαριά νοσούντος σχολείου.
Ο Κωστής Παπαϊωάννου, εκπαιδευτικός, πρ. Γενικός Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
