ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ: Παραμονές Δεκαπενταύγουστου
Σαν τη λαίδη Μακμπέθ σε υπνοβασία
πιτσιλισμένη απ’ τον ασβέστη
στα μαλλιά και το φόρεμα.
Και τα δωμάτια μοσχοβολούσαν
παραμονές Δεκαπενταύγουστου…
ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ
Ξημέρωσε και πάλι. Περιέργως ο αέρας είχε κοπάσει. Σαν κάτι να ημέρεψε τα μελτέμια από το θαλασσινό καλπασμό τους στα πέλαγα. Τα τζιτζίκια είχαν πιάσει δουλειά από νωρίς, ενώ η γειτονιά έμοιαζε ακόμη να κοιμάται βαθιά και γαλήνια κάτω από τον ελληνικό ουρανό. Σιγόψησα καφέ και βγήκα έξω να απολαύσω τον ήλιο να ξεπηδά από τον γαλάζιο ορίζοντα. Να υψώνεται σιγά σιγά πάνω από τις ανθρώπινες πολιτείες και τα θαύματα της φύσης. Ήπια μια γουλιά εκπνέοντας με ανακούφιση. Ακόμη μια μέρα στον κόσμο. Ακόμη μια μέρα στην Ελλάδα. Τι όμορφα που είναι Παναγιά μου, σκέφτηκα. Τότε θυμήθηκα πως αύριο είναι της Παναγίας.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα Πάσχα του καλοκαιριού. Στην Τήνο, στην Πάρο, στη Νάξο και στα άλλα νησιά, θα στολίσουν και θα περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της. Αλλά και δω, οι πιστοί θα προσέλθουν στις λαμπρές εκκλησιές και στα υπέροχα μοναστήρια μας. Έπειτα, θα ακολουθήσουν πανηγύρια, χορός, τραγούδι, φαγητό, κρασί, και γενικώς γλέντι μέχρι αργά. Θάνατος κι ανάσταση μέσα σε ένα βράδυ. Σαν αρχαία τραγωδία που μετά το δράμα έρχεται η κάθαρση κι έτσι ο κόσμος μπορεί να γυρίσει λυτρωμένος στα σπίτια του για το άδικο της ζωής και των ανθρώπων. Έτσι τουλάχιστον πορεύτηκε ο ελληνισμός στους αιώνες. Με αρχαίες ιστορίες, που απάλυναν τις πίκρες και τα βάσανά τους, κι έτσι μπορούσαν να συνεχίσουν.
Άλλοι με τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, κι άλλοι με την Παναγία, τον Χριστό, τον Άγιο Χαράλαμπο. Ή και όλους μαζί. Αυτό που ούτε μία τρομακτική ιδιοφυία όπως ο Νίτσε δεν μπόρεσε να αντιληφθεί, παρόλες τις κρίσιμα καίριες παρατηρήσεις του και τα εμβριθή συμπεράσματά του πάνω στο ελληνικό πνεύμα, είναι η πολυπλοκότητα της ελληνικής ψυχής και το δέσιμό της με τον τόπο της. Όταν όμως λέμε τόπος, εννοούμε και τις εκκλησιές, τον επιτάφιο, τα έθιμα τα οποία κράτησαν ζωντανό το ελληνικό στοιχείο. Σήμερα ειδικά, δεν χρειάζεται να είσαι πιστός ή να κάνεις το σταυρό σου για να καταλάβεις ότι σε αυτό το εκκλησάκι που στέκει ασπριδερό κι αγέρωχο πάνω σ’ ένα βράχο, υπάρχει κάτι πολύ περισσότερο από έναν λατρευτικό τόπο μιας συγκεκριμένης θρησκείας. Κάτι γεμάτο μυστήριο. Κι εγώ αγαπώ τα μυστήρια… Ίσως αν ο Νίτσε είχε πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα να ήταν σε θέση να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι αυτήν την διάθλαση της πίστης και την ευρύτερη επιρροή της στους ψυχικούς συσχετισμούς ενός Έλληνα.
Έπιασε ζέστη πια, μια και ο ήλιος έστεκε τώρα στα ψηλότερα πατώματα του ουρανού. Άρχισε να έχει κίνηση στα μελίσσια των ανθρώπων. Κάποιοι κατηφορίζουν ήδη με τα πιτσιρίκια τους για να βουτήξουν στη θάλασσα, ενώ άλλοι δείχνουν βιαστικοί για τ’ απαραίτητα ψώνια της αυριανής. Να είμαστε όλοι καλά, παρά τις διαφορές μας. Αυτό έχω να ευχηθώ. Κι η Παναγιά μαζί μας. Όμορφη, μεγαλοπρεπής μα και συνάμα ατημέλητη. «Σαν τη λαίδη Μακμπέθ σε υπνοβασία, πιτσιλισμένη απ’ τον ασβέστη στα μαλλιά και το φόρεμα».
Ο εκδότης
