Σβήνουν τα ίχνη της ιστορίας
Του Παν. Βέμμου
Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί αναμφισβήτητα το κορυφαίο γεγονός της νεότερης ιστορίας μας. Η Πελοπόννησος λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που είχαν διαμορφωθεί (ειδικό καθεστώς κατά τη 2η Τουρκοκρατία, επαναστατική εμπειρία από την εξέγερση του 1770, μεγάλος αριθμός Φιλικών σε όλα τα κοινωνικά στρώματα) επελέγη από τη Φιλική Εταιρεία να γίνει το ξεκίνημα της εξέγερσης στην κυρίως Ελλάδα. Η Τριπολιτσά ήταν τότε το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της περιοχής και αποφασίστηκε, παρά τις σοβαρές ενστάσεις, από τον Κολοκοτρώνη να είναι ο κύριος στόχος. Τα γεγονότα που ακολούθησαν στη στεριά σε μεγάλο βαθμό είχαν επίκεντρο την Αρκαδία. Αυτό αποδεικνύει και το γεγονός ότι, ο εθνικός μας ποιητής ο Δ. Σολωμός στον «Ύμνο εις την Ελευθερία», που γράφτηκε το Μάιο του 1823, αφιερώνει 40 στροφές από τις 104 της διήγησης στην πολιορκία και Άλωση της. Επίσης είναι αξιοσημείωτο ότι ο Εθνικός μας ποιητής, βαθύς γνώστης των γεγονότων, δεν αναφέρεται στους μετέπειτα πλασμένους μύθους για την έναρξη της Επανάστασης.
Διακόσια σχεδόν χρόνια μετά οι τόποι της θυσίας για τη λευτεριά, μοναδικά μνημεία, χάθηκαν και χάνονται από την επέλαση της μπουλντόζας και του τσιμέντου. Η κυριαρχία δε κάποιων στομφωδών εκφράσεων για τα γεγονότα στους επίσημους πανηγυρικούς των επετείων, ελάχιστη σχέση έχει με την ιστορική αλήθεια. Οι λέξεις Επανάσταση και Εξέγερση, πάντα επικίνδυνες για τους κρατούντες, άλλαξαν και επελέγη ο όρος « Εθνική Παλιγγενεσία».
Πόσοι γνωρίζουν ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός (Δημητσανίτης) στα απομνημονεύματά του δεν αναφέρεται στην Αγία Λαύρα; Ότι η πλειοψηφία των ηρωικών πεσόντων στο Μανιάκι ήταν από την περιοχή της Τριπολιτσάς; Ότι οι περισσότεροι από τα εκατοντάδες θύματα της μάχης των Τρικόρφων ήταν Γορτύνιοι; Με τις αναφορές αυτές δεν εμφορούμαστε από τοπικιστικά αισθήματα, αλλά δείχνουμε την προσφορά της περιοχής στο μεγαλειώδες αυτό αγώνα. Άλλωστε, στις μάχες που έγιναν συμμετείχαν αγωνιστές με θύματα από όλη την χώρα, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Η Επανάσταση δεν ήταν ένα τοπικό ή μόνο εθνικό γεγονός ούτε έκρηξη της στιγμής. Ήταν μια μακρόχρονη ιστορική και κοινωνική διαδικασία που επηρεάστηκε και επηρέασε τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή.
Τα Ορλωφικά (1769-1770) αποτέλεσαν την πρώτη απόπειρα εξέγερσης στον τουρκοκρατούμενο Μωριά, ξενοκίνητη που απέτυχε από έλλειψη οργάνωσης και στρατηγικού σχεδίου. Άφησε όμως εμπειρία και χιλιάδες θύματα τόσο στη Μάχη των Τρικόρφων όσο και αντίποινα στη Τριπολιτσά (3000 θύματα και το Δεσπότη, αναφέρει ο Μ. Σακελλαρίου στο βιβλίο του « η Πελοπόννησος στη δεύτερη Τουρκοκρατία».)
Πάνω από 50 σχολεία στην Τριπολιτσά και σε πολλά χωριά της Αρκαδίας λειτούργησαν από τον 18ο αι. Αν εξαιρέσουμε τη σχολή της Δημητσάνας, τα περισσότερα είναι άγνωστα. Αντίθετα προβάλλονται τα «κρυφά σχολειά» σε κάθε σχεδόν μοναστήρι. Ποιος γνωρίζει ότι ο γνωστός πίνακας του Γκύζη ήταν παραγγελία του Ελληνικού Κράτους όταν κυριαρχούσε η Μεγάλη Ιδέα ;
H Οθωμανική Τριπολιτσά, που συνδέθηκε όσο καμία άλλη πόλη με την Επανάσταση, καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς με την αποχώρηση του Ιμπραήμ πασά το Φλεβάρη του 1828. Κάποια από τα διασωθέντα κτίσματα (κρήνες, λουτρά) καταστράφηκαν ακόμη και στις μέρες μας. Ο περίγυρος του τείχους της « Αθλίας Τριπολιτσάς», που παρέμενε ως δρόμος των Βούλγαρη – Carnot στον πολεοδομικό σχεδιασμό της νέας πόλης της Τρίπολης, δεν αξιώθηκε καμία δημοτική αρχή να τοποθετήσει πινακίδες που να το οριοθετούν και να αναφέρει τις πύλες του.
Τα οθωμανικά υδραγωγεία από τη «μάνα του νερού » και τους κήπους Βαλτετσίου με στολίδια υδατογέφυρα καταρρέουν. Με παρεμβάσεις δε δύο δημοτικών αρχών καταστράφηκε τμήμα τους , παρότι έχουν από εικοσαετίας χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.
Το τζαμί στου Θάνα, διατηρητέο μνημείο, σώθηκε την τελευταία στιγμή από κατεδάφιση και τα κατάλοιπα του Πύργου Αρναούτογλου και οι «γκουλέδες» στο ίδιο χωριό μένουν απροστάτευτα. Παρά το γεγονός ότι οι Αρναούτογλου τάχθηκαν με την Επανάσταση και δεν απαλλοτριώθηκε η περιουσία τους και αυτοί παρέμειναν Έλληνες στη χώρα.
Τέλος τα μνημεία της Επανάστασης φτωχά και λιτά, δείχνουν την αντρεία και το μεγαλείο της ψυχής αυτών που επέλεξαν Ελευθερία ή Θάνατο. Είναι τα ταμπούρια της Λευτεριάς του Στρατοπέδου των Τρικόρφων. Είναι οι οχυρώσεις που κατασκευάσθηκαν με το σχεδιασμό και τη συμμετοχή του Γέρου του Μωριά, όπως αναφέρει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του. Βρίσκονται στο χώρο που είχαν προηγηθεί μάχες στα 1770 και 1779 και ακολούθησαν οι μάχες κατά την πολιορκία της Τριπολιτσάς, αλλά και το 1825 με τον Ιμπραήμ (στις 23 Ιουνίου και 13-15 Αυγούστου). Στο χώρο που αποτέλεσε το στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο της Επανάστασης από τον Μάιο έως το Σεπτέμβριο του 1821. Ξεχασμένα γιατί άραγε (; ) για 190 χρόνια, ενώ υπάρχουν δεκάδες αναφορές και σχέδια;
Πριν λίγα χρόνια, μετά από αίτηση των Καποδιστριακών Δήμων Φαλάνθου και Τρίπολης, χαρακτηρίσθηκαν ομόφωνα από το ΚΑΣ ως ιστορικός τόπος. Έχουν περάσει περισσότερο από πέντε χρόνια και το μόνο που έκανε η δημοτική αρχή για την ανάδειξή τους ήταν η δημιουργία της χωματερής του Δήμου. Γιατί σιωπούν και αποδέχονται αυτή την κατάσταση στο Υπουργείο Πολιτισμού και στις υπηρεσίες του ; Γιατί παρά την προσφυγή κατοίκων στη δικαιοσύνη συνεχίζεται η λειτουργία της παράνομης χωματερής ; Μήπως θέλουμε να σβήσουμε τα ίχνη της Ιστορίας μας ;
Τα εκατό χρόνια της Επανάστασης γιορτάστηκαν το 1921 όταν κυριαρχούσε η Μεγάλη Ιδέα, λίγο μετά ήρθε η Μικρασιατική Καταστροφή. Τα 150 χρόνια γιορτάστηκαν το 1971, όταν κυριαρχούσε κάτω από τις ερπύστριες των αμερικανικών τανκς το εθνικιστικό «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών » και λίγο μετά ήρθε η τραγωδία της Κύπρου. Τα 200 χρόνια θα τα γιορτάσουμε με το εθνικιστικό Μακεδονικό παραλήρημα ; και μετά τι ;
Ανατολικό ταμπούρι στο στρατόπεδο των τρικόρφων όπως απεικονίζεται σε έντυπο που κυκλοφόρησε το 1998 με την ιστορία του χώρου
Το τρίτοξο υδατογέφυρο του υδραγωγείου της Τριπολιτσάς
Οθωμανικό ξερογέφυρο στον κάμπο της Δαβιάς πρίν την κατάρρευσή του
Τα οθωμανικά λουτρά
Η βρύση του Μπενάκη στην πλατεία Αγίου Δημητρίου στην Τρίπολη όπως ήταν πριν την καταστροφή της στην δεκαετία του 1980. (σχέδιο Αργύρη Πετρονώτη στο βιβλίο του «οι ροοκρήνες της Αρκαδίας»
