Από τον δάσκαλο Ηλία Τζανέτο

Σχεδόν ταυτίζεται η σημασία των λέξεων συκοφαντία και συκοφάντημα. Παλιότερα,που πρόσεχαν να ακριβολογούν οι ομιλητές  και οι γράφοντες υπήρχε μια μικρή-δυσνόητη-διαφορά μεταξύ δυο λέξεων συγγενών,παραγώγων από άλλη λέξη,όπως:(συκοφαντώ)-συκοφαντία,συκοφάντημα ,(κακολογώ)-κακολογία,κακολόγημα κ. λ.  . Σήμερα δεν υπάρχει  καμία διάκριση-διαφορά ως προς τη σημασία τους και ως προς τις περιπτώσεις,κατά τις οποίες χρησιμοποιείται η μία ή η άλλη.Έτσι  συκοφαντία ή συκοφάντημασημαίνει το να κατηγορεί ένα άτομο κάποιο άλλο ψ ε υ δ ώ ς ότι έκαμε μια πράξη χωρίς αυτό να την έχει κάνει , ή ότι είπε τον τάδε λόγο,χωρίς αυτό να το έχει ειπεί.

Ο Ισοκράτης τις συκοφαντίες τις λεει διαβολές και μας λέει να τις φοβόμαστε.<<Ευλαβού τας διαβολάς καν ψευδείς ώσιν>>.

Οι συκοφαντίες γίνονται από άτομα ζηλόφθονα και σκοπεύουν να μειώσουν  ,να ζημιώσουν και καταστρέψουν άτομα αξιότερα απ’ αυτά,διότι   πιστεύουν ότι αν γκρεμίσουν τα αξιότερα θα προβληθούν εκείνα (τα συκοφαντούντα).Πολλές συκοφαντίες γίνονται κρυφά με εξασφάλιση εχεμύθειας και τα συκοφαντούμενα άτομα  δεν το μαθαίνουν ποτέ.

Η λαϊκή εμπειρία έχει καταπλαγεί από την κυκλοφορία ασύστολων συκοφαντικών ψευδών και έχει ειπεί :  <<Από όσα ακούς μην πιστεύεις τίποτα και από όσα βλέπεις τα μισά>>.

Οι διαβολεμένοι συκοφάντες γνωρίζοντας ότι στην κοινωνία υπάρχουν και άτομα έξυπνα και έμπειρα ,τα οποία θα σταθούν εμπόδιο στην ευδοκίμηση των συκοφαντιών τους,μεθοδεύουν και συντονίζουν τις συκοφαντίες τους ώστε να κάμψουν ή να καταστήσουν ανίσχυρες τις αμφιβολίες των έξυπνων και έμπειρων ατόμων .Συνεννοούνται μεταξύ τους  να διαδίδουν τα ίδια ακριβώς ψεύδη ώστε διασταυρούμενα να γίνονται πιστευτά.Έτσι παλιότερα κάποια υποκείμενα ,που ήσαντε έμπιστοι πληροφοριοδότες της αστυνομίας και γνωριζόσαντε μεταξύ τους ,ξέροντας ότι αυτά , που θα λέγανε δεν θα φανερωνόσαντε ποτέ,συνεννοούνταν μεταξύτους και κατασυκοφαντούσαν στην αστυνομία όποια ατομα αυτοί ζήλευαν.

Είχαν,έχουν και θα έχουν τα χωριά και οι μικρές κοινωνίες τέτοια άτομα ζηλόφθονα, μισαλλόδοξα και επικίνδυνα.Τέτοια <<λουλούδια>>,κρυφοχιές μπορεί να  μας πλησιάζουν σκόπιμα και  να προσπαθούν να φαίνεται στους άλλους συνανθρώπους μας ότι είναι φίλοι μας ,ώστε να θεωρούνται έγκυρες πηγές και να γίνονται πιστευτά τα συκοφαντήματά τους.Μερικά συκοφαντήματα,που αφορούν στις σχέσεις ζευγαριών και γίνονται με υπονοούμενα και φιλικές δήθεν διαθέσεις των συκοφαντών προς τα άτομα με τα οποία μιλούν, αποτελούν ισόβιας ισχύος δηλητήριο για τα τελευταία δηλ. τα ακροώμενα το συκοφαντούν άτομο.  Δεν το νοιάζει το συκοφαντούν άτομο ,αν με τις συκοφαντίες του δηλητηριάσει ισοβίως την ψυχή κάποιων ατόμων,-αυτά τα θεωρεί αμελητέες παράπλευρες απώλειες-, αρκεί να βλάψει το άτομο ,το οποίο αυτό (το συκοφαντούν) ζηλεύει.Όταν συμβαίνει να μας αποφεύγουν άτομα,με τα οποία είχαμε πολύ καλές σχέσεις,ξαφνικά χωρίς λόγο,να υποπτευόμαστε ότι έχει γίνει κάποια συκοφαντία εις βάρος μας.

Το αντάρτικο είχε κάνει μια πολύ καλή πράξη.Είχε εκτελέσει μερικούς κλεφταράδες και είχε ησυχάσει η κοινωνία από αυτή τη βρώμικη πράξη για περισσότερο από μισό αιώνα. Αν είχε κόψει και λίγη γλωσσίτσα από μερικούς συνειδητούς συκοφάντες θα είχαμε γλυτώσει και από τις συκοφαντίες για μισό αιώνα.

Δεν πρόκειται να επεκταθώ και να εξαντλήσω το τόσο μεγάλο και σπουδαίο αυτό θέμα.Για κάτι τέτοιο χρειάζεται να γραφεί ολόκληρη πραγματεία.Ήταν  όμως  απαραίτητο να γραφούν αυτά τα λίγα για να γίνει κατανοητό πώς προέκυψαν τα ξαμπροστήματα ή ξαμπροστηλίκια.

Σε παλιότερα χρόνια στα χωριά,όταν ένα άτομο μάθαινε, από κάποιο άλλο άτομο,ότι κυκλοφορεί κάτι εις βάρος του,-ότι δηλαδή είπε ή έκαμε κάτι κακό,χωρίς να το ‘χει κάνει-,φρόντιζε  να έρθουν τετ α τεπ  το ίδιο το συκοφαντημένο άτομο με το άτομο,που του έδωσε την πληροφορία και το άτομο από το οποίο ο πληροφοριοδότης/τρια πήρε την πληροφορία.Παράδειγμα:   Η Φώταινα μαθαίνει από τη Γιώργαινα ότι διαδίδεται πως κλέβει (η Φώταινα)σύκα από τη συκιά του αφέντη Κώστα.Εάν δεν το είχε κάνει,ζητούσε επίμονα από την (πληροφοροδότρια)Γιώργαινα να της ειπείαπό΄που το άκουσε.Ενεργώντας και ψάχνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο,το από πού ξεκίνησε η συκοφαντία, το κοντοσουλίκι , φτάνανε στο άτομο,ας ειπούμε την Ψευτοδήμαινα,το οποίο δεν είχε να υποδείξει κάποιο άλλο άτομο,οπότε φαινόταν ότι εκείνο το άτομο επινόησε και είπε το ψέμα.

Διεξαγόταν τότε μεταξύ του συκοφαντημένου ατόμου και του συκοφαντούντος ένας διάλογος με διαπληκτισμούς  και ύβρεις ,-που δεν μπορούν να μεταφερθούν  όλα εδώ -, σαν τον παρακάτω:

Φώταινα: Πότε με είδες  εσύ, Ψευτοδήμαινα,να κλέβω σύκα από τη συκιά του αφέντη Κώστα;

Ψευτοδήμαινα: Δεν είπα ότι σε είδα.Άλλοι μου το είπανε. Δεν το ‘βγαλα απ’ την κοιλιά μου.

Φώταινα: Ποιος σου το είπε,μωρή,πες τονε τώρα!

Ψευτοδήμαινα: Εσύ έχεις μπουχλάμι,μωρή.Εγώ δεν έχω όρεξη για μάγκανα. Δε θυμάμαι,δε σου λέω.Άσε με ήσυχη και πήγαινε στη δουλειά σου!

Φώταινα: Σε ποια` δουλειά μου να πάω ,μωρή κοντόσω;Θα ιδείς πόσο ήσυχη θα σ’ αφήσω! Θα σου βγάλω τη γλώσσα να μη μπορείς να μιλάς και να φτιάνεις κοντοσουλίκια.

Και ορμούσε σα λέαινα να την αρπάξει από τα μαλλιά.Το ίδιο έκανε και η άλλη αμυνόμενη.Μα δεν πρόφταιναν να μαλλιοτραβηχτούν αρκετά,γιατί ο κόσμος ,που είχε συρρεύσει , από τις φωνές του καυγατζίδικου διαλόγου,επενέβαινε εγκαίρως και τις χώριζε.

Τέτοια ήταν τα λεγόμενα  ξαμπροστήματα ή ξαμπροστηλίκια.Κατ’ αυτά ακούονταν βαριές βρισιές και κατάρες την ώρα των διαπληκτισμών.Από τις κατάρες κυριαρχούσαν αυτές ,που αναφέρονταν στο στομα και τη γλώσσα,όπως:Να βγάλεις στο στόμα τον καρκίνο,να βγάλεις τη σάπια,να βγάλεις τη φάγουσα,να σου πιαστεί η φωνή κ ά.

Τα ξαμπροστήματα ή ξαμπροστηλίκια ήταν συχνά μεταξύ των γυναικών.Αυτές παρακινούσαν και τους άντρες να μην αδιαφορούν για τα κοντοσουλίκια, που τους έκαναν.Μεταξύ των ανδρών ήσαν αραιότερα αλλά και πιο επικίνδυνα για ξυλοφόρτωμα του συκοφαντούντα, από τον συκοφαντούμενο,ιδίως ότανο τελευταίος ήταν ρωμαλαίος,τολμηρός και οργίλος.Επενέβαιναν πάντοτε οι ψυχραιμότεροι,που είχαν συρρεύσει ,ακούοντας τις φωνές και τους χώριζαν,λέγοντας στον δικαίως οργισμένο συκοφαντηθέντα: -Άφησέ τον το βλάκα.Αρκετό μάθημα του έδωσες.Μην κλείνεις το σπίτι σου.Άφησέ τον να το βρει από το Θεό.

Τα ξαμπροστήματα ή ξαμπροστηλίκιαήσανδικαιωτικά για τα συκοφαντούμενα άτομα , τιμωρητικά και συνετιστικά για τα συκοφαντούντα άτομα και,σε μεγάλο βαθμό,αποτρεπτικά σε επανάληψη της κακής συνήθειας της συκοφάντησης και από τα ίδια αλλά και από άλλα άτομα. Ικανοποιούσαν το δημόσιο αίσθημα Ήσαν ταυτόχρονα ένα φυσικό θεατρικό έργο ,που παιζόταν στην τότε κοινωνική ζωή,  με πολύ ζωηρές μέχρι τρόμου σκηνές ,αλλά και διασκεδαστικό,απολαυστικό και διδαχτικό.