Πανεπιστήμιο Αρχ. Ολυμπίας: Για μία λέξη χάσαμε… 28 χρόνια
Η «Πρωινή» αφηγείται το ιστορικό της ίδρυσης του πρώτου ελληνικού
μη κρατικού ΑΕΙ με έδρα την Αρχαία Ολυμπία το 1996
Η πρόταση του Ηλείου πανεπιστημιακού Τάκη Κανελλόπουλου για τροπολογία «Δημοσίου Δικαίου», που δεν υιοθετήθηκε ποτέ
Του Παναγιώτη Φωτεινόπουλου
Μόλις… είκοσι οκτώ χρόνια χρειάστηκαν για να επιστρέψει -τουλάχιστον στα χαρτιά- ο θεσμός του ελληνικού Μη Κρατικού Πανεπιστημίου στην Ηλεία, αφού την ερχόμενη εβδομάδα θα υπογραφεί το Μνημόνιο Συνεργασίας του δήμου Αρχαίας Ολυμπίας με το Πανεπιστήμιο Πατρών και τη Διεθνή Ολυμπιακή Ακαδημία για την ίδρυση δύο προπτυχιακών τμημάτων -ελληνόγλωσσου και ξενόγλωσσου.
Η πρωτοβουλία του Γιώργου Παπανδρέου για Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελληνικών Σπουδών
και η αντισυνταγματική επιμονή για ΝΠ Ιδιωτικού Δικαίου
Ίσως οι περισσότεροι σήμερα να μην το θυμούνται, όμως το πρώτο μη κρατικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα ιδρύθηκε με έδρα την Αρχαία Ολυμπία το μακρινό 1996, από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και με υπουργό Παιδείας τον μετέπειτα πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου.
Ο τίτλος του, σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο 2413/1996 (ΦΕΚ Α’ 124/17.06.1996) ήταν «Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελληνικών Σπουδών» και σκοπός του ήταν η φοίτηση και η έρευνα σε θέματα της ελληνικής γλώσσας, του ελληνικού πολιτισμού, της ιστορίας και της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης, καθώς και σε άλλα επιστημονικά θέματα που αναπτύσσονται στην Ελλάδα.
Δεκτοί για φοίτηση προβλεπόταν να είναι Έλληνες πολίτες της ημεδαπής, ομογενείς εγκατεστημένοι στην αλλοδαπή, καθώς και πολίτες άλλων χωρών, εφόσον είχαν απολυτήριο ελληνικού λυκείου ή τίτλο απόλυσης αντίστοιχου σχολείου της αλλοδαπής. Οι πόροι θα προέρχονταν από την κρατική επιχορήγηση, από οικονομικές ενισχύσεις ομογενών και αλλογενών και από τα δίδακτρα των φοιτώντων, ομογενών και αλλοδαπών. Το εγχείρημα είχε εξαρχής εξωστρεφή χαρακτήρα, αφού είχε προβλεφθεί η συνεργασία του με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, με όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εγχώρια ή του εξωτερικού, καθώς και με φορείς του Απόδημου Ελληνισμού.
Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε δηλώσει τότε στη Βουλή ότι είναι μια καινοτομία γενικής αποδοχής, που ανταποκρινόταν στο ενδιαφέρον ξένων πανεπιστημίων που ήθελαν να στείλουν για μικρό χρονικό διάστημα φοιτητές τους στην Ελλάδα.
«Αυτή τη δραστηριότητα την έχουν αναλάβει όχι τα πανεπιστήμια άλλα φορείς που δεν έχουν σχέση με το κράτος. Δεν ανταποκρίνονται όμως στην τεράστια ζήτηση που υπάρχει και που ουσιαστικά έχει σχέση με τον θεσμό των ανταλλαγών σε διάφορους τομείς. Αυτός είναι ο πρωταρχικός στόχος. (…) Το αν θα πρέπει να αναπτυχθεί και να γίνει κανονικό ΑΕΙ, είναι άλλο ζήτημα. (…) Ο στόχος είναι περισσότερο για τους φοιτητές που έρχονται από το εξωτερικό και κάνουν σπουδές στην Ελλάδα. Θεσμοθετούμε μια κρατική πρωτοβουλία που ομαλοποιεί αυτή τη διαδικασία. Και βεβαίως έδρα θα είναι η Αρχαία Ολυμπία και το επίπεδο των σπουδών πανεπιστημιακό», είχε τονίσει.
Τ.Κανελλόπουλος: «Πρότεινα τροπολογία που δεν υιοθετήθηκε ποτέ…»
Στο καινοτόμο εγχείρημα, όμως, υπήρχε μια μικρή αλλά πολύ σημαντική λεπτομέρεια: το Διεθνές Πανεπιστήμιο είχε ιδρυθεί ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ), χαρακτηρισμός που δημιουργούσε συνταγματικό πρόβλημα λόγω του άρθρου 16, αν και ο Γιώργος Παπανδρέου υπεραμύνθηκε αυτής της επιλογής, υποστηρίζοντας ότι το ΝΠΙΔ επιτρέπει μεγαλύτερη ευχέρεια στην πρόσληψη νεοελληνιστών του εξωτερικού σε σχέση με τη μορφή του ΝΠΔΔ.
Γρήγορα όμως φάνηκε ότι δεν ήταν ίδια περίπτωση με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, που προέβλεπε σπουδές εξ αποστάσεως, για αυτό και οι τοπικοί φορείς της Ηλείας αναζήτησαν λύση.
Όπως επισημαίνει στην «Πρωινή» ο Hλείος καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Τμήμα Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Παναγιώτης (Τάκης) Κανελλόπουλος, ο οποίος γνώριζε επαρκώς τις νομικές πτυχές του εγχειρήματος, ελήφθησαν πρωτοβουλίες για να τροποποιηθεί η νομική υπόσταση του Διεθνούς Πανεπιστημίου, οι οποίες όμως αποδείχθηκαν ατελέσφορες…
«Πράγματι, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, με πρωτοβουλία του Γιώργου Παπανδρέου ως υπουργού Παιδείας, είχε ιδρυθεί το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελληνικών Σπουδών με έδρα την Αρχαία Ολυμπία. Δυστυχώς το πανεπιστήμιο δεν λειτούργησε ποτέ, διότι στο κείμενό του χαρακτηριζόταν ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, κάτι το οποίο ήταν αντίθετο με το άρθρο 16 του και σήμερα ισχύοντος Συντάγματος», τονίζει και παραθέτει όσα έγιναν σε ημερίδα Ηλείων που είχε πραγματοποιηθεί στην Αθήνα λίγο διάστημα μετά την ψήφιση του νόμου.
«Το πρόβλημα είχε εξεταστεί σε μια ημερίδα που η Ένωση Ηλείων Επιστημόνων είχε οργανώσει στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής. Εκεί είχα παρουσιάσει το πρόβλημα του νόμου ως έχων τη γενική εισήγηση της ημερίδας και, τελειώνοντας, ο Μακαριστός Μητροπολίτης Γερμανός, είχε πει προς τους παριστάμενους Ηλείους βουλευτές “μία λεξούλα μάς εμποδίζει από το να λειτουργήσει το πανεπιστήμιο. Για αυτό, απόψε κιόλας καταθέστε όλοι μαζί μια τροπολογία που να λέει ότι το ίδρυμα -αντί για ιδιωτικού δικαίου- είναι δημοσίου δικαίου. Κι από την επόμενη μέρα είναι έτοιμο να λειτουργήσει”», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος, προσθέτοντας με νόημα ότι «όσο κι αν φαίνεται παράξενο, η τροπολογία αυτή δεν κατατέθηκε ποτέ…».
Το ΠΑΣΟΚ το ίδρυσε, το ΠΑΣΟΚ το κατήργησε!
Τα χρόνια πέρασαν, η τροπολογία για τη μετατροπή του ιδρύματος σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου δεν κατατέθηκε ποτέ, όπως και το άρθρο 16 παρέμεινε ανέγγιχτο σε όσες συνταγματικές αναθεωρήσεις ακολούθησαν. Εντέλει,
Το εγχείρημα του Διεθνούς Πανεπιστημίου στην Αρχαία Ολυμπία αποτέλεσε και τυπικά παρελθόν το 2011, όταν εν μέσω μνημονίων καταργήθηκε ο νόμος 2413/96 με το άρθρο 34 του νόμου 4027/2011 που καθόριζε την Ελληνόγλωσση εκπαίδευση στο εξωτερικό, από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και υπουργό Παιδείας την Άννα Διαμαντοπούλου.
Κοντογιαννόπουλος και Τζαβάρας για μη κρατικά ΑΕΙ
Για τον θεσμό των μη κρατικών Πανεπιστημίων έχει γράψει από τον Δεκέμβριο του 1990 ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος ως υπουργός Παιδείας, όπως και ο πρώην υπουργός Πολιτισμού, Κώστας Τζαβάρας, σε ερώτησή του το 2019, η οποία ουδέποτε απαντήθηκε.
Β.Κοντογιαννόπουλος: «Προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος» (12/1990)
Αποστολή της πολιτείας είναι η εξασφάλιση δημόσιας παιδείας υψηλής ποιότητας για όλους τους πολίτες σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και στην επαγγελματική κατάρτιση. Παράλληλα όμως αναγνωρίζεται η δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων όλων των βαθμίδων, τα οποία λειτουργούν υπό κρατική εποπτεία με αυστηρές προδιαγραφές και σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος και των νόμων, όπως προσδιορίζονται από τις ακόλουθες ειδικότερες προτάσεις. Ειδική πρέπει να είναι η μεταχείριση των μονάδων εκπαίδευσης ή κατάρτισης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα μη κρατικά εκπαιδευτήρια όλων τον βαθμίδων πρέπει να παρέχουν υποχρεωτικά υποτροφίες για δωρεάν φοίτηση σε ένα ποσοστό των διδασκομένων. Τα κίνητρα για τις ιδιωτικές επενδύσεις επεκτείνονται και στις ιδιωτικές μονάδες εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση θα αποτρέψει τη διαρροή συναλλάγματος και ανθρώπινου δυναμικού, θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της ακαδημαϊκής διδασκαλίας και έρευνας και θα ενισχύσει την άμιλλα με τα κρατικά πανεπιστήμια. Με δεδομένη τη διατύπωση του άρθρου 16 του Συντάγματος, σε συνδυασμό με τα πορίσματα της ειδικής επιτροπής που συγκροτήθηκε από το υπουργείο Παιδείας για τις δυνατότητες ίδρυσης και λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ και με βάση τη διεθνή εμπειρία. Οι ακόλουθες προτάσεις προσδιορίζουν τις σημερινές δυνατότητες:
– Ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και ΟΤΑ
– Λειτουργία παρατημάτων αναγνωρισμένων πανεπιστημίων της αλλοδαπής.
Η χορήγηση και η ανάκληση των αδειών θα γίνεται με πράξεις του υπουργού παιδείας και μετά από γνωμοδότηση υψηλής στάθμης ακαδημαϊκού οργάνου, το οποίο θα αποφαίνεται για τους σχετικούς όρους, καθώς και για τα προσόντα του διδακτικού προσωπικού, τα προγράμματα σπουδών, την απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή, τη φερεγγυότητα των φορέων, την επιλογή φοιτητών, την πορεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας και τη χορήγηση των πτυχίων.
Κώστας Τζαβάρας: ««Ίδρυση μη κρατικού δημοσίου ΑΕΙ στην Ηλεία»
«Στο προεκλογικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας το 2019 για την παιδεία, αναφέρεται με σαφήνεια ως παράλληλος στόχος η δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων, υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, τα οποία θα λειτουργούν υπό την εποπτεία του Κράτους και της ΕΘΑΑΕ και με υψηλές προδιαγραφές διαφάνειας, αξιολόγησης και λογοδοσίας. Η ίδρυσή μη κρατικών δημοσίων πανεπιστημίων είναι απόλυτα συμβατή με τις ισχύουσες διατάξεις του Συντάγματος (Σ), αφού η διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 16 5 Σ, προβλέπει ρητά ότι η Ανώτατη Εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν πλήρως αυτοδιοικούμενα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και τα οποία τελούν υπό την εποπτεία του κράτους και έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους. Επί της δυνατότητας αυτής έχει γνωμοδοτήσει θετικά και ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος επισημαίνει ότι η ισχύουσα συνταγματική διάταξη επιτρέπει στον κοινό νομοθέτη να θεσπίσει ειδικό νόμο για την ίδρυση μη κρατικών δημοσίων και μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων με τη μορφή ΝΠΔΔ, κάτι που εγγυάται ότι ένα μη κρατικό ΑΕΙ θα παραμείνει μη κερδοσκοπικό και δεν θα εξαρτά την εισαγωγή των φοιτητών του από εισοδηματικά ή άλλα οικονομικά, αλλά μόνο αξιοκρατικά – βαθμολογικά κριτήρια. Η ερμηνεία αυτή του άρθρου 16 του Συντάγματος ενισχύονται και από τις διατάξεις των άρθρων 4 παρ. 1 (ισότητα) και 5 παρ. 1 (ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας) του Συντάγματος. Την ίδια γνώμη έχουν τόσο ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Δελλής, όσο και ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Άλκης Δερβιτσιώτης, υποστηρίζοντας ότι “Δημόσιο Πανεπιστήμιο” δεν σημαίνει αναγκαστικά και κρατικό μονοπώλιο και κατά συνέπεια δεν αποκλείεται η δημιουργία Πανεπιστημιακών Σχολών στις οποίες θα συμμετέχουν μη κερδοσκοπικοί φορείς (π.χ. κοινωφελή Ιδρύματα, ΟΤΑ κλπ) αρκεί να έχουν το νομικό ένδυμα του Ν.Π.Δ.Δ. και να τελούν (κάτι αυτονόητο) υπό κρατική εποπτεία. Αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών Δημοσίου και Συνταγματικού Δικαίου της χώρας συντάσσεται με την άποψη αυτή. (…) Αξίζει να επισημανθεί ότι μια νομοθετική πρωτοβουλία για τη δημιουργία μη κρατικών δημόσιων ΑΕΙ θα τύχει ευρείας και διακομματικής υποστήριξης, δεδομένου ότι και το ΠΑΣΟΚ, έχει εκφραστεί θετικά για το θέμα αυτό (…). Έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για να «σπάσει» το κρατικό μονοπώλιο στην Ανώτατη Εκπαίδευση και να απαλλαγούν οι Πανεπιστημιακές Σχολές από τους περιορισμούς που προκαλεί ο κρατικός εναγκαλισμός στην ακαδημαϊκή ελευθερία, καθώς και στην ελευθερία της διδασκαλίας και της έρευνας».
