Παιδικός κινηματογράφος στην Αμαλιάδα του Μεσοπολέμου: Όταν ο κινηματογράφος πήγε στο ελληνικό σχολείο και γύρισε με κλάματα
– Μαχητικός φεμινισμός και πρωτοπόρες πρακτικές σε μια ιδανική συνύπαρξη
Γράφει η Πουλχερία Γεωργιοπούλου
« Όταν ο κινηματογράφος πήγε στο ελληνικό σχολείο και γύρισε με κλάματα» – Το χρονικό της “ταραγμένης” σχέσης του κινηματογράφου με τη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα από το 1900 ως το 1997 είναι η νέα ιστορική μελέτη του Νίκου Θεοδοσίου, σκηνοθέτη, ιστορικού του κινηματογράφου και υπεύθυνου για την Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας “Camera Zizanio” με εκδότη το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας.
ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΥΤΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΤΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ της «ταραγμένης» και γεμάτης περιπέτειες σχέσης του σχολείου με τον κινηματογράφο στην Ελλάδα στον εικοστό αιώνα.
Πρόκειται για ένα πόνημα που διαβάζεται απνευστί για τον πλούτο των ιστορικών στοιχείων που παραθέτει ο συγγραφέας.
Πολλές και ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες, ικανοποιούν τον αναγνώστη ενώ δύναται να προάγουν δημιουργικούς συσχετισμούς.
Μεταξύ αυτών η πληροφορία ότι σημαντική έως καθοριστική ήταν κατά την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα η συμβολή των δυο Ενώσεων για τα δικαιώματα της γυναίκας – του Εθνικού Συμβουλίου Ελληνίδων & του Συνδέσμου για τα δικαιώματα της Γυναίκας – στην διάδοση του παιδικού κινηματογράφου στην χώρα μας, προβάλλοντας φιλμ για παιδιά σε διάφορους χώρους, αρθρογραφώντας και επιδιώκοντας τη θεσμοθέτηση του παιδικού κινηματογράφου αλλά και συμμετέχοντας σε διεθνή συνέδρια. Το σχετικό κεφάλαιο ανακαλεί στη μνήμη μια αντίστοιχη προσπάθεια που έγινε στην Αμαλιάδα στην αυγή της 4ης δεκαετίας του 20ου αιώνα από μια εμπνευσμένη γυναίκα που υπήρξε εξέχον μέλος των φεμινιστικών αθηναϊκών οργανώσεων με αξιοθαύμαστη οργανωτική ικανότητα και δημοκρατική αντίληψη.
Η σύγχρονη Αμαλιάδα, η «συμπρωτεύουσα» του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους, έχει αναδειχτεί σε πόλη του παιδικού ντοκιμαντέρ αφού τα τελευταία χρόνια φιλοξενεί, με ιδιαίτερη επιτυχία, το διαγωνιστικό τμήμα Kids & Docs (ντοκιμαντέρ για παιδιά) και πλήθος εκδηλώσεων. Ωστόσο στο παρελθόν της βρίσκεται μια σημαντική πρωτιά.
Κινηματογραφικές προβολές με εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο για παιδιά είχε καθιερώσει 90 χρόνια πριν ο Προοδευτικός Σύνδεσμος Γυναικών Αμαλιάδος που ήταν το πρώτο γυναικείο σωματείο που ιδρύθηκε στην πόλη.
Την πρωτοβουλία για την ίδρυση αυτού του σωματείου είχε μια γυναίκα που λίγα χρόνια νωρίτερα στην Αθήνα ήταν πρωτοκλασάτο στέλεχος των οργανώσεων που μάχονταν για τα δικαιώματα της γυναίκας.
Η πρώτη δημόσια συγκέντρωση για τη γυναικεία ψήφο έγινε το Μάρτιο του 1928 στο Θέατρο Απόλλων, με τη συμμετοχή 46 γυναικείων σωματείων της Αθήνας και της επαρχίας.
Το γεγονός φιλοξενείται σε πρωτοσέλιδο άρθρο με φωτογραφία στο περιοδικό του ριζοσπαστικού Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναίκας «Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ» με διευθύντρια την Αύρα Θεοδωροπούλου.
Στη φωτογραφία μεταξύ των ομιλητών/τριών εκτός από την Θεοδωροπούλου και τη νομικό Αγνή Στουδίτου που λίγους μήνες νωρίτερα είχε πρωτοστατήσει στην ίδρυση ομοσπονδίας με την επωνυμία «Σύνδεσμος των Παιδικών Κινηματογράφων», διακρίνουμε τη νεαρή αντιπρόσωπο του Σοσιαλιστικού Ομίλου Γυναικών δ/δα Μαρία Μπότση και θέμα της ομιλίας της ήταν «Η γυναίκα στο δήμο και στην κοινότητα», θέμα προφητικό όπως αποδείχτηκε από τις μελλοντικές εξελίξεις στη ζωή της ομιλήτριας.
Μαρία Μπότση – Τσαπαλίρα η επίμονη σουφραζέτα
Η Μαρία Μπότση (1904-2006) σπούδασε στη Φαρμακευτική Σχολή Αθηνών, και έπειτα στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών και δραστηριοποιήθηκε στον Σοσιαλιστικό Όμιλο Γυναικών. Το 1924 εξελέγη μέλος στο πρώτο διοικητικό συμβούλιο του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Το 1927 παρακολούθησε μαθήματα Αστρονομίας στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών παίρνοντας και από εκεί το αντίστοιχο πτυχίο.
Ένα χρόνο μετά την ομιλία της στο θέατρο Απόλλων η Μαρία παντρεύεται τον αμαλιαδίτη Παναγιώτη Τσαπαλίρα και μετακομίζει στην Αμαλιάδα όπου ανοίγει φαρμακείο.
Για τη γυναίκα με την αξιοθαύμαστη οργανωτική ικανότητα, τη διορατικότητα, το θάρρος και πρωτοποριακή αντίληψη όλων των θεμάτων, γενικών και ειδικών, η ιστορία επεφύλαξε μια σημαντική πρωτιά. Έμεινε γνωστή ως η πρώτη γυναίκα δήμαρχος – λίγο μετά την απελευθέρωση της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής – στην Αμαλιάδα και στην Ελλάδα. Η θητεία της είχε διάρκεια 101 ημέρες (΄44 – ΄45) που συγκλόνισαν την πόλη αλλά και το πανελλήνιο που εμβρόντητο διάβαζε σε συνέχειες τη δημοσίευση του ημερολογίου της στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ που άνηκε στους αδερφούς της Νάσο και Διονύσιο Μπότση!
Όμως η προσφορά στην πόλη αυτής της καταπληκτικής γυναίκας με το πρακτικό μυαλό και τη μεγάλη καρδιά ήταν μόνιμη και ουσιαστική και είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.
Τρία χρόνια από την εγκατάστασή της στην Αμαλιάδα, το 1932 η 28χρονη Μαρία ίδρυσε τον «Προοδευτικό Σύνδεσμο Γυναικών Αμαλιάδος». Μαζί της συμπαρατάχτηκαν 17 πρωτοπόρες και δραστήριες Αμαλιαδίτισσες οι περισσότερες επαγγελματικά καταξιωμένες στην τοπική κοινωνία.
Δεν πιστεύει στην επίδειξη φιλανθρωπικών αισθημάτων των πλουσίων προς τους φτωχούς αλλά στο καθήκον των ανθρώπων προς τους συνανθρώπους τους.
Η Μπότση με την προηγούμενη μακροχρόνια θητεία της στα μαχητικότερα φεμινιστικά σωματεία της πρωτεύουσας γνωρίζει τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει στην καινούρια της πατρίδα μια γυναικεία οργάνωση για ζητήματα όπως η προστασία των παιδιών και η υποστήριξη των γυναικείων δικαιωμάτων.
Και βέβαια γνωρίζει τον τρόπο που πρέπει να δουλέψει για να το πετύχει.
Συσπειρώνει για το σκοπό αυτό επιστήμονες, γιατρούς, πολιτικούς, δικηγόρους και τον κλήρο όπως τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο.
Αρθρογραφεί σχετικά με τη γυναικεία χειραφέτηση και την πρόοδο του φεμινιστικού κινήματος στον τοπικό τύπο π.χ. στο Φιλολογικόν Ημερολόγιον ΑΥΓΗ του Πύργου.
Παράλληλα διοργανώνει διαλέξεις – με θέματα επιστημονικά, κοινωνικά, λογοτεχνικά – με ομιλήτρια την ίδια και άλλους επιστήμονες, νομικούς, λογοτέχνες, κληρικούς στο κινηματοθέατρον «Πάνθεον» με ένα μικρό χρηματικό ποσό ως εισιτήριο, που πήγαινε για την ενίσχυση των σκοπών του Συνδέσμου που ήταν τα συσσίτια των απόρων μαθητών του Δημοτικού Σχολείου, η ίδρυση «Κυριακών σχολείων» και Σχολής Ραπτικής για τα αγράμματα εργαζόμενα κορίτσια, τα βραδινά Σχολεία για αγράμματα άπορα αγόρια με δωρεάν εγγραφή, και οι Παιδικοί Κινηματογράφοι.
Τον Απρίλιο του 1933 η εφημερίδα ‘ΗΧΩ’ της Αμαλιάδας μας πληροφορεί:
« Με μεγάλη μας χαρά είδαμε πως την Πέμπτη το απόγευμα ο Σύνδεσμος των Γυναικών έκαμε έναρξη των Παιδικών ταινιών.
- Το γέλιο είναι η χαρά της ζωής.
Κι ήτανε πραγματική απόλαυση να βλέπη κανείς 300 παιδάκια να παρακολουθούν με σπαρταριστά γέλια τις Κωμωδιούλες της ταινίας και ορισμένες στιγμές με πραγματική προσοχή τα διδακτικά μέρη. Γιατί οι παιδικές αυτές ταινίες συνδυάζουν το ψυχαγωγικόν μετά του ωφελίμου. Παρουσίασαν στα παιδιά αναλυτικότατα πώς κατασκευάζεται το Σχοινί, τα Σπίρτα, επίσης διάφορους πλαστικούς χορούς, Τοπία Γαλλικά, Ελληνικά θεάματα κ.λ.π.
Όλα τα παιδάκια έφυγαν από τον Κινηματογράφο τους ενθουσιασμένα τόσο που να φωνάζουν στο τέλος «θέλουμε κι άλλη πράξη να παίξετε» ασφαλώς καμιά οικογένεια δεν θα θελήση να στερήση αυτή τη χαρά από τα παιδάκια της. Μια μόνο φορά την εβδομάδα με δυο μόνον δραχμές θα χαρίζουν στο παιδί τους δίωρα γέλια και ευχαρίστηση».
Την πολιτιστική άνοιξη της πόλης που συμμετείχε με τόσο αξιόλογη κινητικότητα ο σύλλογος γυναικών σάρωσε ο άνεμος κουβάρι της ιστορίας. Οι δραστηριότητες του Προοδευτικού Συλλόγου Γυναικών Αμαλιάδος ατόνησαν με τη δικτατορία του Μεταξά (1936) και στη συνέχεια διαλύθηκε καθώς το καθεστώς ήταν αρνητικό στη συμμετοχή της γυναίκας στα κοινωνικά ζητήματα.
Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους
Το βιβλίο του κ. Θεοδοσίου « Όταν ο κινηματογράφος πήγε στο ελληνικό σχολείο και γύρισε με κλάματα» – Το χρονικό της “ταραγμένης” σχέσης του κινηματογράφου με τη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα από το 1900 ως το 1997, εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 2021 και παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του 24ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους και της 21ης Camera Zizanio, της μεγαλύτερης νεανικής και παιδικής κινηματογραφικής γιορτής της χώρας.
Δυο ημερομηνίες ορίζουν το χρονικό όριο αυτής της έρευνας. Το 1900 ως αρχή (το 1903 έχουμε την πρώτη καταγεγραμμένη προβολή κινηματογραφικών ταινιών σε σχολεία στην Ελλάδα), και το 1996-97 ως τέλος, περίοδος που πραγματοποιείται ένα άλμα και ξεκινά μια άλλη σχέση του σχολείου με τον κινηματογράφο. Είναι η χρονιά που εμφανίζεται δημόσια το Νεανικό Πλάνο με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους. Με τις ταινίες που για πρώτη φορά φέρνει στην Ελλάδα αλλά και τις πρωτοπόρες εκπαιδευτικές δράσεις του.
Σε μια γωνιά της ιστορίας του εξαιρετικού φεστιβάλ ας μνημονεύεται το έργο αυτής της σπουδαίας οραματίστριας, της Μαρίας Μπότση – Τσαπαλίρα που 90 χρόνια πριν στην Αμαλιάδα του Μεσοπολέμου, διέκρινε με οξυδέρκεια, αγωνίστηκε και εφάρμοσε στην πράξη την ανάγκη υποστήριξης των παιδιών και νέων χωρίς διάκριση φύλου κυρίως των φτωχότερων στρωμάτων για εκπαίδευση, σίτιση, υγιεινή και ποιοτική ψυχαγωγία μέσω του παιδικού κινηματογράφου.
Πηγές και βοηθήματα
- « Όταν ο κινηματογράφος πήγε στο ελληνικό σχολείο και γύρισε με κλάματα» – Το χρονικό της “ταραγμένης” σχέσης του κινηματογράφου με τη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα από το 1900 ως το 1997. Νίκος Θεοδοσίου
- Μαρίκα Μπότση – Τσαπαλίρα, Η πρώτη Γυναίκα Δήμαρχος στην Ελλάδα 1944 – 1945, Λεωνίδας Καρνάρος
- Φιλολογικόν Ημερολόγιον ΑΥΓΗ του Πύργου. Δημοσιεύματα Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Πύργου
- «Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ» 15μερο περιοδικό του Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναίκας
- Αρχείο Διονύση Τραμπαδώρου
- Μόνιμη Έκθεση «Νίκος Μπελογιάννης»
