Π. Λιαργκόβας: «Ο πληθωρισμός αντιμετωπίζεται με πολιτικές που δεν μας αρέσουν»

Ο πρόεδρος του ΚΕΠΕ και καθηγητής Οικονομικών στο Παν/μιο Πελ/σου μιλάει στην Πρωινή για τις εξελίξεις στην οικονομία και το φαινόμενο του πληθωρισμού

Ηχηρό «καμπανάκι» χτυπά για την οικονομική πολιτική της χώρας με συνέντευξή του στην «Πρωινή» ο πρόεδρος του Κέντρου Οικονομικών & Πολιτικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Παναγιώτης Λιαργκόβας. Στη συζήτηση που είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε στο περιθώριο του αναπτυξιακού συνεδρίου της «ΔιαΝΕΟσις» στην Αρχαία Ολυμπίας, ο κ. Λιαργκόβας σχολίασε το φαινόμενο του πληθωρισμού και πώς μπορεί να μετριαστεί, υπογράμμισε την ανάγκη συνετής δημοσιονομικής πολιτικής για να μην επιστρέψει η χώρα στο 2010, αλλά όχι στη λογική των υπερπλεονασμάτων, και τόνισε πως η Ηλεία πρέπει να συνδυάσει τα πλεονεκτήματά της για να μπει σε τροχιά αναπτυξιακής ώθησης.

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Φωτεινόπουλο

Βλέπουμε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) επιλέγει να «θυσιάσει» την ανάπτυξη για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό με την αύξηση των επιτοκίων. Είναι προς τη σωστή κατεύθυνση η πολιτική που χαράσσει;
Η ΕΚΤ μέχρι τώρα δεν είχε μπει στο παιχνίδι και στη μάχη εναντίον του πληθωρισμού. Από τέλος Ιουλίου άρχισε να αυξάνει τα επιτόκια. H Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (FED) είχε αρχίσει πολύ πιο νωρίς. Δυστυχώς το μεγάλο όπλο εναντίον του πληθωρισμού είναι η αύξηση των επιτοκίων – και λέω δυστυχώς γιατί εμάς δεν μας συμφέρει καθότι έχουμε μεγάλο χρέος. Ως τώρα η ελληνική οικονομία όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά δεν είχε επηρεαστεί, για αυτό και βλέπουμε την υπεραπόδοση των εσόδων, πάει καλά ο τουρισμός και οι επιχειρήσεις κινούνται. Πολύ φοβάμαι ότι από τη στιγμή που θα αρχίσουν να αυξάνονται τα επιτόκια, θα μπει ένα «φρένο» στην ανάπτυξη, αλλά δεν θα το νιώσουμε φέτος γιατί υπάρχει μια δυναμική, κατά την εκτίμησή μας γύρω στο 4%. Όμως από το επόμενος έτος, σίγουρα θα υπάρχουν προβλήματα στην αναπτυξιακή διαδικασία, τα οποία θα προκληθούν από την αύξηση των επιτοκίων, στην οποία θα καταφύγει αναγκαστικά η ΕΚΤ.

Κατά την άποψή σας έχουμε πληθωρισμό κόστους ή και ζήτησης; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά;
Σε μεγάλο βαθμό είναι πληθωρισμός κόστους, ιδίως μετά την ενεργειακή κρίση, την αύξηση στις τιμές των πρώτων υλών και στην ενέργεια κατά κύριο λόγο. Υπάρχει όμως και ένα κομμάτι πληθωρισμού ζήτησης, που οφείλεται στις «επεκτατικές» δημοσιονομικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών και των κυβερνήσεων, οι οποίες μοίρασαν χρήμα στην περίοδο της πανδημίας για να μείνει ανοιχτή η οικονομία. Διατήρησαν τη ζήτηση, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι τιμές διότι είχαμε σταθερή ζήτηση και μειωμένη προσφορά. Άρα είναι συνδυαστικό το πρόβλημα, για αυτό και είναι πολύ δύσκολο να το αναχαιτίσεις. Καμία κυβέρνηση από μόνη της δεν μπορεί να το αναχαιτίσει. Μπορεί να το καθυστερεί με τα επιδόματα και τις ενισχύσεις σε κοινωνικές ομάδες και να βοηθά προσωρινά στην αντιμετώπισή του, αλλά δεν βοηθά στο να αντιμετωπιστεί στη ρίζα του το πρόβλημα. Στη ρίζα του το πρόβλημα θα αντιμετωπιστεί όταν η προσφορά και η ζήτηση έρθουν σε ισορροπία. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να μειωθεί η ζήτηση, που εκεί θα πάει τελικά διότι η αύξηση των επιτοκίων μειώνει τη ζήτηση στην οικονομία, γιατί η προσφορά δεν βλέπω να αυξάνεται λόγω του μεγάλου κόστους. Άρα πάμε σε πολιτικές που δυστυχώς δεν μας αρέσουν, δηλαδή περιοριστική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Από εδώ και πέρα, δηλαδή από το καλοκαίρι και μετά, οι πολιτικές αλλάζουν μορφή και θα μας θυμίσουν –δεν λέω ότι θα πάμε ποτέ εκεί- τα παλιά χρόνια της κρίσης όσον αφορά τη μορφή των πολιτικών.

Δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχαμε δημοσιονομική χαλάρωση, πόσο εύκολο είναι να επιστρέψουμε στη λογική των πλεονασμάτων και σε τι ύψος, διότι στο παρελθόν τα υπερπλεονάμαστα του 4,5% αξιολογήθηκαν ότι υπονομεύουν τις προοπτικές ανάπτυξης;
Όταν ήμασταν εμείς στο Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, το λέγαμε συνέχεια και επί κυβερνήσεων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και επί ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και πόσο κακό κάνουν στην οικονομία. Δεν θεωρώ ότι θα πάμε σε αυτό το επίπεδο και στα «πέτρινα» χρόνια της κρίσης, αλλά σίγουρα θα πάμε κοντά σε αυτό, δηλαδή σε περιοριστικές πολιτικές. Δεν έχουμε τη δυνατότητα ως κράτος –όχι μόνο εμείς αλλά και άλλα ευρωπαϊκά κράτη- να ενισχύουμε συνεχώς την οικονομία, διότι το χρήμα κάποιος το πληρώνει.

Είναι αντιδημοφιλείς πολιτικές αυτές όμως…
Είναι αντιδημοφιλείς πολιτικές αλλά κάπου πρέπει να μπαίνει ένα φρένο, για να μην μπει ένα μεγάλο φρένο στα χρόνια των μνημονίων.

Είδαμε θεματική ανάκαμψη στο α’ τρίμηνο του 2022, αλλά βασισμένη στην κατανάλωση. Είναι θέμα που προβληματίσει η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και το παραγωγικό της μοντέλο;
Είναι αυτή η μεγάλη συζήτηση ότι πρέπει να αλλάξει το παραγωγικό μας μοντέλο, να γίνει περισσότερο εξωστρεφές, βασισμένο στις εξαγωγές και στις επενδύσεις, παρά στην κατανάλωση και στις εισαγωγές. Έχει σημειωθεί μια πρόοδος σε αυτό, αλλά όχι τόσο μεγάλη όσο εγώ θα ήθελα. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν πράγματι ότι έχουμε αυξήσει τις εξαγωγές και οι επενδύσεις έχουν αρχίσει να αυξάνονται. Ελπίζω πως επόμενη τριετία θα είναι ευνοϊκή όσον αφορά τις επενδύσεις, λόγω του ότι θα έχουμε το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ ταυτόχρονα.

Υπάρχει ο κίνδυνος εφησυχασμού λόγω αυτών των πόρων;
Αυτός ο κίνδυνος πάντοτε υπάρχει και δεν πρέπει να εφησυχάσει κυρίως η πολίτεια. Διότι αν δεν βλέπει μακρύτερα, υπάρχει ο κίνδυνος να επιστρέψουμε σε παλιές κακές συνήθειες, τις οποίες μετά πληρώνουμε πιο ακριβά από ό,τι αν φροντίσουμε από πριν να είμαστε εντός των πλαισίων που έχουν τεθεί για όλους.

Θα μπορούσαμε να έχουμε αποφύγει τα μνημόνια; Διότι αν κατάλαβα καλά, είναι ένα θέμα που το θίγετε στο τελευταίο σας βιβλίο…
Στο βιβλίο μου με τίτλο «Δέκα χρόνια κρίση, τρία μνημόνια και μία πανδημία», στο οποίο αν επανεκδοθεί, θα γράψω «και ένας πόλεμος», θα προστεθεί δηλαδή άλλη μια κρίση. Θα μπορούσαμε να έχουμε αποφύγει τα μνημόνια αν είχαμε φροντίσει δεκαετίες πιο πριν να έχουμε μια πιο εξωστρεφή και νοικοκυρεμένη οικονομία. Δεν το κάναμε και έτσι μπήκαμε στα μνημόνια, γιατί είχαμε παθογένειες τις οποίες δεν θεραπεύαμε για πολλά χρόνια. Φταίμε κι εμείς, αλλά υπήρξε και η κρίση η εξωτερική, υπήρξε και το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε ολοκληρώσει όλη αυτή τη διαδικασία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), άρα το οικοδόμημα ήταν μισό. Το πληρώσαμε συνδυαστικά, με λάθη δικά μας, λάθη των Ευρωπαίων και εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης μπήκαμε στα μνημόνια. Δεν βγήκαμε όμως εύκολα. Και οι Κύπριοι και οι Ιρλανδοί και οι Πορτογάλοι μπήκαν αλλά βγήκαν στην τριετία, όπως προβλεπόταν. Εμείς γιατί δεν βγήκαμε; Αυτό οφείλεται πάλι στο ότι υπήρξαν λάθη τόσο στην εφαρμογή των μνημονίων. Εφαρμόζαμε τα πιο εύκολα και αφήναμε τα πολιτικά ευαίσθητα, δηλαδή τις μεταρρυθμίσεις, για αργότερα. Επίσης, τα ίδια τα μνημόνια είχαν κι αυτά λάθη και σφάλματα. Κι εδώ υπήρχαν πολλά προβλήματα, τα οποία μας καθυστέρησαν στο να βγούμε από τα μνημόνια.

Στην Ηλεία μας αρέσει να λέμε ότι έχουμε πολλά αναπτυξιακά πλεονεκτήματα, αν και υστερούμε στις υποδομές. Ως Αρκάς και ως Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τι εικόνα έχετε για την Ηλεία;
Για την Ηλεία βεβαίως και υπάρχουν πολλές προοπτικές. Το μέρος αυτό έχει πολλά φυσικά πλεονεκτήματα. Πρόσφατα επισκέφθηκα και τη λίμνη Καϊάφα, που είναι περιοχή μοναδικού κάλλους. Οι παραλίες είναι εξαιρετικές, το φυσικό τοπίο επίσης, τα αρχαία μνημεία μοναδικής και παγκόσμιας κληρονομιάς. Οι δυνατότητες είναι τεράστιες. Όμως δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να βασιζόμαστε μόνο σε έναν τομέα, στον τουρισμό. Για αυτό χρειάζεται να τα βλέπει κανείς συνολικά τα πράγματα, έτσι ώστε όλοι οι τομείς που μπορούν να αναπτυχθούν (τουρισμός, αγροτικός τομέας, μεταποίηση) να συνδυάζονται. Αυτό μας λείπει στην Ελλάδα και εδώ στην Ηλεία, ο συνδυασμός των επιμέρους πολιτικών ώστε να έχουμε καλύτερο αποτέλεσμα. Στον τουρισμό: γιατί να μη χρησιμοποιούνται στα ξενοδοχεία τα τοπικά προϊόντα, το βούτυρο και το κρασί γιατί να μην είναι από την τοπική περιοχή στην οποία παράγονται. Κι εσείς εδώ στην Ηλεία έχετε πολλά τέτοια προϊόντα. Άρα υπάρχουν δυνατότητες, αρκεί να σχεδιαστεί από την αρχή σωστά ένα συνολικό πακέτο αναπτυξιακής ώθησης της Ηλείας