Ο ήχος που μπορεί να «θεραπεύσει» τoν καρκίνο, την κατάθλιψη και το τρέμουλο
Οι ερευνητές το χαρακτηρίζουν το «πιο καλά κρυμμένο μυστικό της ιατρικής». Μπορούν να βελτιωθούν τα συμπτώματα σοβαρών ασθενειών με την τεχνολογία του εστιασμένου υπερήχου;
Υπό κλινικές μελέτες σε όλο τον κόσμο βρίσκεται μια αναίμακτη, μη επεμβατική θεραπεία στον εγκέφαλο η οποία έχει στόχο να βελτιώσει τις ζωές όσων υποφέρουν από ιδιοπαθή τρόμο, κατάθλιψη, καρκίνο και άλλα. Η διαδικασία ονομάζεται εστιασμένος υπέρηχος (ΗiFu) και στέλνει ηχοκύματα σε μέρη του εγκεφάλου, επαναπρογραμματίζοντας τα ελαττωματικά κυκλώματα του εγκεφάλου που προκαλούν αυτές τις ασθένειες
«Ο εστιασμένος υπέρηχος είναι μια μη επεμβατική θεραπευτική τεχνολογία. Λέμε ότι είναι ο πιο δυνατός ήχος που δεν θα ακούσετε ποτέ, αλλά που μια μέρα μπορεί να σώσει τη ζωή σας», σημειώνει ο δρ. Νηλ Κασέλ, ιδρυτής και πρόεδρος του Focused Ultrasound Foundation.
Ο ίδιος παρομοιάζει την τεχνολογία αυτή με τη χρήση ενός μεγεθυντικού φακού που εστιάζει τις αχτίδες του ήλιου για να καεί ένα φύλλο φυτού. «Xρησιμοποιούμε ένα “ακουστικό φακό” για να εστιάσουμε πολλές ακτίνες υπερήχων σε στόχους βαθιά μέσα στο κεφάλι με υψηλό βαθμό ακρίβειας, χωρίς να χρειαστεί να προχωρήσουμε σε τομή», σημειώνει.
Η διαδικασία αυτή φαίνεται πως έχει βοηθήσει ιδιαίτερα άτομα με ιδιοπαθή τρόμο, μια νευρολογική πάθηση που προκαλεί ακούσιο τρέμουλο (κυρίως στα χέρια). Συνήθως το τρέμουλο επικρατεί στη μια πλευρά του σώματος και χειροτερεύει με κάθε κίνηση. Είναι πιο κοινό σε άτομα άνω των 40 και επηρεάσει σχεδόν 25 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με έρευνα από το 2021.
Μάλιστα, σε άρθρο του CNN φιλοξενείται και η μαρτυρία 80χρονης που υπέφερε από ιδιοπαθή τρόμο και αποφάσισε να κάνει την επέμβαση με τον υπέρηχο στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια. Όπως λέει, μέσα σε 44 δευτερόλεπτα θεραπεύτηκε από το τρέμουλο.
Πώς λειτουργεί
Ο εστιασμένος υπέρηχος εντάσσεται στον τομέα της νευροχειρουργικής. Στοχοποιεί δομές βαθιά μέσα στον εγκέφαλο με σκοπό να τον αλλάξει, να αποκαταστήσει μια λειτουργία του ή, όπως σε αυτή την περίπτωση, να σταματήσει το τρέμουλο. Πρόκειται για μια εναλλακτική θεραπεία για όσους βρίσκουν μη αποτελεσματικά τα συμβατικά φάρμακα.
«Απλοϊκά, μπορείτε να φανταστείτε ότι μερικοί νευρώνες σε ένα στόχο λειτουργούν ανεξέλεγκτα προκαλώντας το τρέμουλο», σημειώνει ο Κασέλ. Με την τεχνολογία εστιασμένου υπερήχου, δέσμες ηχητικών κυμάτων αναγκάζονται να συγκλίνουν σε ένα σημείο για να αυξήσουν τη θερμοκρασία και να καταστρέψουν τους ιστούς.
H τεχνολογία που επιτρέπει στους ασθενείς σε κώμα να επικοινωνούν
Πριν υποστούν τη θεραπεία αυτή, οι ασθενείς πρέπει να ξυρίσουν το κεφάλι τους. Στη συνέχεια, κάνουν μαγνητική και αξονική τομογραφία, έτσι ώστε οι γιατροί να ξέρουν πού ακριβώς να στοχεύσουν στον εγκέφαλο.
Γίνονται κάποιες δοκιμές σε χαμηλές συχνότητες και οι γιατροί βρίσκουν πόσες ακτίνες πρέπει να χρησιμοποιήσουν. Στην περίπτωση της προαναφερθείσας 80χρονης, χρειάστηκαν τέσσερις δόσεις των 11 δευτερολέπτων. Όλη η διαδικασία κράτησε λιγότερο από δύο ώρες, με τον περισσότερο χρόνο να καταλαμβάνουν η χαρτογράφηση του εγκεφάλου και οι δοκιμές. Δεν χρειάζεται αναισθησία ή νοσηλεία.
Η διαδικασία έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ από το 2011.
Υπέρ και κατά
Στην καλύτερη περίπτωση, τα οφέλη από τον εστιασμένο υπέρηχο είναι μόνιμα, σύμφωνα με τον δρ. Νιρ Λίπσμαν, επιστήμονα στο Κέντρο Επιστημών Υγείας στο Σάνιμπρουκ του Τορόντο.
«Αν μπορείς να καταστρέψεις το μέρος του εγκεφάλου που προκαλεί το τρέμουλο, το αποτέλεσμα συνήθως είναι μόνιμο. Ωστόσο, στον ένα χρόνο σε κάποιους ασθενείς το τρέμουλο εμφανίζεται ξανά και δεν ξέρουμε γιατί, όπως μπορεί να συμβεί και με τα φάρμακα», σχολιάζει.
Σε άλλους ασθενείς, πάλι, υπήρξαν πραγματικά οφέλη από την επέμβαση μετά από πέντε χρόνια, σύμφωνα με έρευνα του 2022.
Η σωστή χαρτογράφηση και οι δοκιμές είναι πολύ σημαντικές για να μην υπάρξουν παρενέργειες. Αν η ακτίνα «πέσει» σε λανθασμένο στόχο ή για περισσότερη ώρα από όσο χρειάζεται, μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία και τη σταθερότητα του ασθενή.
«Οι πιο συνηθισμένοι κίνδυνοι είναι ένα προσωρινό μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στο χέρι που υπέφερε από το τρέμουλο ή στα χείλη. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό φεύγει με τον χρόνο», αναφέρει ο Λίπσμαν.
Μια άλλη κοινή, αλλά επίσης προσωρινή παρενέργεια, είναι το αίσθημα αστάθειας στα πόδια.
Επόμενος στόχος: η κατάθλιψη
Σήμερα, η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιείται παγκοσμίως είτε σε κλινικές δοκιμές είτε έχει εγκριθεί επισήμως. Έχει πάνω από 170 κλινικές χρήσεις – μεταξύ άλλων για την αντιμετώπιση νευροεκφυλιστικών διαταραχών, καθώς και όγκων στον εγκέφαλο, τον μαστό, τον πνεύμονα, τον προστάτη και άλλα – και το πεδίο εφαρμογής μεγαλώνει συνεχώς.
«Μπορείς να δεις το αποτέλεσμα της θεραπείας με υπέρηχο την ώρα που εφαρμόζεται. Αντίθετα, με τις ακτινοβολίες τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα φανερά και κάνουν εβδομάδες και μήνες να φανούν», σημειώνει ο Κασέλ.
Η χρήση για την κατάθλιψη και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι το επόμενο βήμα, σύμφωνα με μικρή έρευνα που έγινε το 2020 από τον Λίπσμαν και μια ομάδα ερευνητών, οι οποίοι βρήκαν ότι η διαδικασία είναι ασφαλής και αποτελεσματική στη βελτίωση των συμπτωμάτων.
Τα μυστικά της δύναμης του ανθρώπινου μυαλού
Χρειάζονται, όμως, περισσότερες μελέτες. Ένας σημαντικός περιορισμός είναι ότι δεν έχει ο καθένας μας ίδιο κρανίο.
«Η πυκνότητα του κρανίου έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα του υπερήχου να ταξιδεύει μέσα σε αυτό. Είναι σπάνιο, αλλά υπάρχουν ορισμένοι ασθενείς που, όσο και να προσπαθήσουμε, δεν μπορούμε να τους βοηθήσουμε γιατί το κρανίο του δεν επιτρέπει τη διέλευση του υπερήχου. Αυτός λοιπόν είναι ένας περιορισμός της τεχνολογίας, πάνω στον οποίο εργαζόμαστε ενεργά», αναφέρει ο Λίπσμαν.
Η τεχνολογία του εστιασμένου υπερήχου δεν είναι διαθέσιμη για οποιαδήποτε ασθένεια, αλλά οι ειδικοί ελπίζουν ότι αυτό το «καλά κρυμμένο μυστικό της ιατρικής» θα γίνει κάποτε μια συνηθισμένη μέθοδος θεραπείας.
«Πιστεύω ότι σε 10 χρόνια θα είναι μια κοινότοπη θεραπεία που θα ωφελεί εκατομμύρια ασθενείς κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο», καταλήγει ο Κασέλ.
