Ο Απρίλης, το Πάσχα και τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας
Γιατί βάφουμε αυγά και πότε ζυμώνουμε τσουρέκι; Τα ωραία τελετουργικά του Πάσχα, που συμπίπτουν με την αναγέννηση της φύσης.
«Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη»
Διονύσιος Σολωμός
Ο Απρίλιος είναι η καρδιά της άνοιξης. Ακόμα και το λατινικό του όνομα, Aprilis, σήμαινε «άνοιγμα», και μολονότι ο Μάης έχει τη φήμη του ανθισμένου μήνα, ο Απρίλης είναι ο μήνας της πιο ξέφρενης ανθοφορίας. Ξανθό τον λένε οι λόγιοι και οι λαϊκοί ποιητές, και ο ίδιος ο Σολωμός έβλεπε με την ποιητική του ματιά την αντίθεση της τραγικής ομορφιάς του μέσα στον χαλασμό της Επανάστασης του ’21.
Σε όλα τα έθιμα και τις παραδόσεις μας, ο Απρίλιος είναι ο μήνας της αναγέννησης. Διόλου τυχαία, το χριστιανικό Πάσχα είναι τοποθετημένο τούτο τον μήνα που όλα ζωντανεύουν, ενώ συνδέεται άμεσα με τις πανάρχαιες αντιλήψεις για τον θεό που τον χειμώνα πεθαίνει στην ακμή της νιότης του, τον Άδωνι, για να επιστρέψει ξανά στη ζωή και στο φως. Το Πάσχα είναι η γιορτή που συμπτύσσει την απόλυτη χαρά της ζωής με την ίδια τη ματαιότητά της, με την ειρωνεία του εφήμερου.
Χαρακτηριστικές οι παραδόσεις για τον αναστημένο από τον Χριστό Λάζαρο που, στη δεύτερη πια ζωή του, δεν γέλασε ποτέ ξανά μετά την τρομακτική εμπειρία του θανάτου, παρά μονάχα μία φορά, όταν είδε έναν που έκλεψε ένα πήλινο σταμνί. Τότε, λέει η παράδοση, ο Λάζαρος χαμογέλασε πικρά λέγοντας: «Βρε τον ταλαίπωρο, ξεχνά πως κι ο ίδιος είναι ένα κομμάτι χώμα, όπως το σταμνί. Το ’να χώμα κλέβει τ’ άλλο».
Είναι αναρίθμητα τα έθιμα του Μεγαλοβδόμαδου και του Πάσχα στην Ελλάδα και διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή, κάποια όμως παραμένουν σταθερά, όπως τα κόκκινα αυγά. Το βάψιμο ήταν μια τελετουργική χρήση των άφθονων αυτή την εποχή αυγών, ενώ το ίδιο το αυγό αποτελεί σύμβολο της αναγέννησης της ζωής που βρίσκεται κρυμμένη και σιγομεγαλώνει μέσα στο τσόφλι της.
Μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα ανάπιαναν παλιότερα και το νέο προζύμι. Στις περισσότερες περιοχές, μάλιστα, το έφτιαχναν με νερό στο οποίο είχαν βράσει μυρωδικά και λουλούδια από τον Επιτάφιο, κι έτσι το προζύμι αυτό ήταν όχι μόνο ανοιξιάτικα ευωδιαστό, μα είχε και ξεχωριστή αξία.
