Μια πυρκαγιά ως φυσικό γεγονός βιώνεται πάντα συλλογικά και η αμοιβαία υποστήριξη είναι συγκινητική. Τα τραύματα όμως και οι πληγές στις ψυχές των ανθρώπων βιώνονται ατομικά, ανάλογα με το επίπεδο της έκθεσης, της απειλής και των απωλειών. Κάθε άνθρωπος ζει με το δικό του τρόπου μια καταστροφή και δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος αντίδρασης σε αυτό. Σα συνθήκη η πυρκαγιά θεωρείται μια από τις ισχυρότερες εμπειρίες και επιφέρει ανυπολόγιστεςσυνέπιες και ίσως τις πιο μακροπρόθεσμες ψυχικές επιπτώσεις σε παιδιά και ενήλικες.Προκαλεί σαρωτικές αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων, απειλεί σοβαρά την ψυχική και σωματική τους υγεία, ακριβώς όπως επιφέρει ανεπανόρθωτες ζημιές στη ζωή και το φυσικό περιβάλλον.

Οι επιπτώσεις της φωτιάς στην Ψυχική Υγεία

Η πυρκαγιά αποτελεί μια καθαυτό τραυματική  και στρεσογόνα κατάσταση. Προκαλεί σύγχυση, πανικό και τραυματίζειψυχικά κάθε παιδί ή ενήλικα που εκτίθεται σε αυτή. Σε ένα πρώτο επίπεδο το σοκ είναι η πρώτη ψυχολογική αντίδραση. Αμέσως μετά κάθε άνθρωπος λειτουργεί με το δικό του τρόπο. Άρνηση, θυμός, δυσφορία, απογοήτευση, ενοχή είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα. Πολλές φορές η εμπειρία της φωτιάς συνδέεται με την εμφάνιση μετατραυματικού στρες, ενοχών και κατάθλιψης. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος εξαρτάται κυρίως από το βαθμό επίδρασης της φωτιάς, το επίπεδο έκθεσης, απειλής και απώλειας, άλλα και την προσωπικότητα του ατόμου.

Άγχος, νευρικότητα, θυμός, θλίψη αποτελούν τα κυριότερα συναισθήματα των ενηλίκων πουέχουν εκτεθεί σε φωτιά.Πολύ συχνά σωματικά συμπτώματα όπως κεφαλαλγίες, πόνοι στο σώμα και το στήθος, ναυτία, αυπνία ταλαιπωρούν το άτομο που νοιώθει συναισθηματική ένταση και δυσφορία. Έως τη στιγμή που το άτομο θα καταφέρει να επαναφέρει μέσα του την αίσθηση ελέγχου και ασφάλειας μια ποικιλίαδιαταραχών διάθεσης και συμπεριφοράς μπορούν να εμφανιστούν.Ευερεθιστότητα, επιθετικότητα ή κοινωνική απόσυρση είναι τα πιο συνηθισμένα.

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά

Οι συνέπειες της εμπειρίας της πυρκαγιάς μπορεί να είναι ολέθριες για την ψυχική υγεία και την αίσθηση ασφάλειας ενός παιδιού ακόμα και αν δε τη ζήσει από κοντά, αλλά μέσα από τις εικόνες της τηλεόρασης ή την συναισθηματική φόρτιση των ενηλίκων. Στην περίπτωση που κάποιο παιδί ζήσει την εμπειρία της φωτιάς ή την απώλεια του σπιτιού του  η διαχείριση είναι πολύ δυσκολότερη. Και ακόμα πιο σύνθετη εάν υπάρχει απώλεια οικείου προσώπου.

Γενικά όλα τα παιδιά μπροστά στην εικόνα της πυρκαγιάς νοιώθουν έντονο άγχος, φόβο και δυσφορία. Τα συναισθήματα αυτά δυστυχώς βιώνονται επαναλαμβανόμενα και μακροπρόθεσμα. Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά που έχουν εκτεθεί σε εικόνες καταστροφής πολύ συχνά βλέπουν εφιάλτες, παρουσιάζουν διαταραχές διάθεσης, συμπεριφοράς, ύπνου και πρόσληψης τροφής. Αναπτύσσουν φοβίες για την υγεία και την ασφάλεια τη δική τουςκαι της οικογένειας τους. Πολλές φορές σωματοποιούν τα συναισθήματα τους με πόνους στην κοιλιά και το κεφάλι. Παρουσιάζουν απομονωτική, αντιδραστική ακόμα και επιθετική συμπεριφορά. Είναι σημαντικό οι γονείς αν δουν κάποια δυσλειτουργική συμπεριφορά να επαναλαμβάνεται για καιρό να ζητήσουν βοήθεια ειδικού.

Η πορεία προς τη συναισθηματική αποκατάσταση

Οι γονείς είναι πολύτιμο να καθησυχάζουν τα παιδιά, να προσφέρουν αγάπη, φροντίδα και στοργή. Να επιβεβαιώνουν λεκτικά την ασφάλεια, να δείχνουν προστασία και να μην εκθέτουν τα παιδιά σε εικόνες και πληροφορίες που πυροδοτούν τραυματικές αναμνήσεις.Επιπλέον είναι απαραίτητο να προσπαθούν κάθε παιδί να επιστρέψει όσο το δυνατό γρηγορότερα στη ρουτίνα του και το καθιερωμένο πρόγραμμα ημερήσιων δραστηριοτήτων του, με στόχο την ταχύτερη ανάκτηση της αίσθησης ασφάλειας.

Τα μικρά παιδιά είναι σημαντικό να υποστηρίζονται να εκφράζουν τα συναισθήματα τους για το συμβάν μέσα από το παιχνίδι και τη ζωγραφική και τα πιο μεγάλα να βοηθιούνται να συζητούν για τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους με στόχο να απελευθερώνουν στρες, ένταση και άγχος. Στη συζήτηση οι γονείς θα πρέπει να μιλούν με σεβασμό και ειλικρίνεια, προσαρμόζοντας τις πληροφορίες στην ηλικία και την προσωπικότητα κάθε παιδιού, χωρίς να κρύβουν ή να παραποιούν την αλήθεια.

Το πιο σημαντικό ωστόσο, είναι οι γονείς να φροντίζουν τον εαυτό τους και τη δική τους ψυχική υγεία. Στην περίπτωση της πυρκαγιάς η ανάκτηση της ψυχικής ακεραιότητας και η επαναλειτουργία της αίσθησης ασφάλειας και ελέγχουχρειάζονται χώρο, χρόνο και υπομονή. Κάθε άτομο οφείλει να δώσει στον εαυτό του το περιθώριο να δεχτεί την αλλαγή και να θρηνήσει για όσα βίωσε ή έχασε.

Σε αυτή την προσπάθεια το άτομο θα πρέπει να περιορίσει την έκθεση του  στη συχνή ενημέρωσηκαι να βρει πηγές συναισθηματικής και πρακτικής υποστήριξης. Και οι ενήλικες έχουν την ανάγκη να νοιώθουν ότι αγαπιούνται, στηρίζονται και προστατεύονται. Ακόμα και οι άνθρωποι που είναι φαινομενικά αβλαβής σύμφωνα με έρευνες νοιώθουν αισθήματα ενοχής, φόβου, θυμού για ότι έχει συμβεί στους συνανθρώπους τους και το φυσικό τους περιβάλλον.

Στην πραγματικότητα η κοινωνία αγνοεί τις πραγματικές επιπτώσεις των πυρκαγιών στη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων. Έτσι όταν η πολιτεία υπολογίζει το μέγεθος μιας καταστροφής θα πρέπει να λαμβάνει υπό όψη της ότι δε μπορούν να μετρηθούν όλα όσα μετράνε!

*Η Ειρήνη Μεσσήνη είναι Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Ρήγα Φεραίου 111 / Πύργος

Αγίου Δημητρίου 44 / Αθήνα

Τηλ: 6946442653

Email: irinimessini@gmail.com