Κυνηγώντας την «ασφαλιστική συνείδηση»
Του Διονύση Τεμπονέρα*
Η βασική πηγή χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος στη χώρα μας είναι οι τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές, που καταβάλλουν εργαζόμενοι, εργοδότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες και αυτοαπασχολούμενοι.
Συνεπώς ορθά ο αρμόδιος υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Μηταράκης σε ραδιοφωνική του συνέντευξη τόνισε ότι «η βελτίωση της εισπραξιμότητας των ληξιπρόθεσμων οφειλών θα μας βοηθήσει σημαντικά στην αποπληρωμή των οποιονδήποτε αναδρομικών». Η πολιτική ηγεσία λοιπόν του αρμόδιου υπουργείου συσχέτισε την καταβολή των αναδρομικών, που προέκυψαν μετά τις αποφάσεις του ΣτΕ (Ολ. ΣτΕ 1880-1891/2019), με τη βελτίωση της εισπραξιμότητας των οφειλών στα ασφαλιστικά ταμεία.
Πράγματι η εισπραξιμότητα σε αγρότες, ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους κυμαίνεται σήμερα σε επίπεδα από 55-60%, ενώ για να χαρακτηριστεί βιώσιμος ο ΕΦΚΑ το ποσοστό αυτό θα πρέπει να φτάσει στα επίπεδα του 80-85%.
Οι οφειλές προς τα Ταμεία αυτή τη στιγμή αγγίζουν τα 35 δισ. ευρώ και ένα μεγάλο ποσοστό από αυτές θα πρέπει να θεωρούνται μη επιδεκτικές είσπραξης, καθώς πρόκειται για «ΑΦΜ-φαντάσματα» που είτε δεν υπάρχουν πια είτε δεν έχουν περιουσία η οποία μπορεί να εκποιηθεί.
Συνεπώς ο στόχος των αρμόδιων αρχών είναι να αλλάξουν την «κουλτούρα μη πληρωμών» που ενστερνίστηκαν πολλοί, κυρίως ελεύθεροι επαγγελματίες, την περίοδο της κρίσης αλλά και πριν από αυτήν, πείθοντάς τους να εμπιστευτούν εκ νέου το ασφαλιστικό σύστημα και να οικοδομήσουν την λεγόμενη «ασφαλιστική συνείδηση».
Επίσης στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα απλοποιημένο σύστημα που οι ασφαλισμένοι θα γνωρίζουν εκ των προτέρων όχι μόνο τις εισφορές που καταβάλλουν, αλλά και τις συντάξιμες αποδοχές επί των οποίων θα υπολογίζονται οι συντάξεις τους («σύστημα ασφαλιστικών κλάσεων»).
Οι ιθύνοντες πιστεύουν ότι με τον τρόπο αυτό οι ασφαλισμένοι θα προγραμματίζουν-προϋπολογίζουν τον ασφαλιστικό τους βίο καλύτερα και θα προσέρχονται στα Ταμεία με μεγαλύτερη συνέπεια.
Δυστυχώς όμως και το σύστημα αυτό θα αποτύχει για τους παρακάτω απλούς λόγους:
1. Πώς είναι δυνατόν να αυξηθεί η εισπραξιμότητα όταν αυξάνεται το ύψος της ελάχιστης εισφοράς (κατά 20% για τους επαγγελματίες και κατά 24% για τους νέους επιστήμονες); Εκείνος ο ασφαλισμένος που δεν μπορούσε να καταβάλει τα 185 ευρώ που είχε ορίσει ως ελάχιστο ποσό εισφοράς ο «νόμος Κατρούγκαλου» (ν.4387/2016), θα μπορεί να καταβάλει το ποσό των 210 ευρώ που θα ορίσει ο νέος νόμος; Οι νέοι επιστήμονες (γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι) θα μπορούν στην κατάσταση που είναι τα εισοδήματα και η αγορά να επωμιστούν την όποια αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών; Η απάντηση είναι αυτονόητη.
2. Οι αγρότες, αν και θα εξακολουθήσουν να έχουν ειδικό καθεστώς, είναι αδύνατο να μπορέσουν να απορροφήσουν την αύξηση των εισφορών, σε μια περίοδο δύσκολη για την αγροτική παραγωγή που ανταγωνίζεται μεγάλες αγορές του πλανήτη με εξαιρετικά δυσμενείς όρους (π.χ. κρίση δανεισμού, αυξημένες δαπάνες υλικών κ.λπ).
3. Η ασφαλιστική συνείδηση είναι αδύνατο να καλλιεργηθεί όταν, με βάση τους πίνακες των συντάξιμων αποδοχών που ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Βρούτσης έδωσε στη δημοσιότητα, μετά 30 χρόνια ασφάλισης ένας ασφαλισμένος στην κατωτάτη κλίμακα θα δικαιούται σύνταξη 588 ευρώ μικτά!
4. Ασφαλιστική συνείδηση είναι αδύνατον να οικοδομηθεί όταν το κράτος κάθε 4 χρόνια προβαίνει σε μια νέα («τελευταία;») ρύθμιση των οφειλών, η οποία ξεκινάει με χιλιάδες οφειλέτες να ρυθμίζουν δισεκατομμύρια ευρώ, μετά όμως από 2 μήνες τα νούμερα όσων εξακολουθούν να εξυπηρετούν ακόμα τη ρύθμιση είναι τουλάχιστον απογοητευτικά.
5. Ασφαλιστική συνείδηση είναι αδύνατο να οικοδομηθεί όταν μεγάλες επιχειρήσεις, κόμματα και εκδοτικά συγκροτήματα «πετυχαίνουν» ευνοϊκούς όρους με «κατά παρέκκλιση» νομοθετικές ρυθμίσεις για αποπληρωμή σε δεκάδες χρόνια ή και αιώνες(!), παραπέμποντας στο απροσδιόριστο μέλλον, την εξόφληση των οφειλομένων, βάζοντας μπροστά «ως ασπίδα» πολλές φορές τους εργαζόμενους.
6. Τέλος, η εμπιστοσύνη προς το ασφαλιστικό σύστημα είναι αδύνατο να προκύψει απέναντι σε εκείνους οι οποίοι «πετσόκοψαν» τις συντάξεις με συνεχείς περικοπές την περίοδο 2012-2014, οδηγώντας τις σε μειώσεις που μάλιστα κρίθηκαν παράνομες και αντισυνταγματικές από τη δικαιοσύνη.
Για να εμπιστευτεί ο ασφαλισμένος το ασφαλιστικό σύστημα θα πρέπει κυρίως να δει πραγματική απόδοση των δεκάδων χιλιάδων ευρώ που πληρώνει, να δει δηλαδή αξιοπρεπείς παροχές. Πρέπει να δει πάταξη της γραφειοκρατίας, καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και εισφοροαποφυγής. Θα πρέπει οι υπηρεσίες προς τον πολίτη να είναι απλές και προσβάσιμες. Θα πρέπει, τέλος, να υπάρξει ένα νέο συμβόλαιο κοινωνικής ασφάλισης, με τον κόσμο της εργασίας και να εισαχθεί σε όλους τους χώρους δουλειάς η κατάλληλη ενημέρωση για τη χρησιμότητα και την αξία του θεσμού στη βάση της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης.
Τέλος, η συμφωνία με τις αρχές αυτές θα πρέπει να οπλιστεί με ένα μίνιμουμ συναίνεσης των πολιτικών δυνάμεων έπειτα από μακρά διαβούλευση με τα σωματεία των εργαζομένων και τις ενώσεις των επαγγελματοβιοτεχνών αγροτών, επιστημόνων κ.λπ.
Μόνο έτσι οι ασφαλισμένοι θα επαναπροσδιορίσουν τη στάση τους απέναντι στην κοινωνική προστασία, έναν θεσμό που αποτελεί βασικό παράγοντα διατήρησης της κοινωνικής συνοχής σε κάθε οργανωμένη κοινωνία. Η ασφαλιστική συνείδηση προϋποθέτει πολιτική υπευθυνότητα και γνώση των ουσιαστικών προβλημάτων που απασχολούν την κοινωνική ασφάλιση στην πατρίδα μας.
*Δικηγόρος – εργατολόγος
