Η Μεγάλη Ιδέα και η διαχείριση της ήττας

-Σπάνιας ποιότητας εκδήλωση για τη Μικρασιατική Καταστροφή πραγματοποιήθηκε προχθές στο Συνεδριακό της ΠΕ Ηλείας στον Πύργο

-Καθήλωσαν το κοινό με υψηλού επιπέδου εισηγήσεις ο Θάνος Βερέμης, ο Σωτήρης Ριζάς, ο Θανάσης Διαμαντόπουλος και ο Αντώνης Κλάψης

Tην ευκαιρία να απολαύσουν μια υψηλού επιπέδου εκδήλωση, με καταξιωμένους επιστήμονες και συγκροτημένες ομιλίες, είχαν όσοι παρακολούθησαν το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου (1/10) την ημερίδα που συνδιοργάνωσαν η εφημερίδα «Πρωινή» και η Κοιν.Σεπ. «ΑΕΝΑΟΝ» στο Συνεδριακό Κέντρο της ΠΕ Ηλείας στον Πύργο με θέμα τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με την αρωγή της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και του δήμου Πύργου και με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Πατρών, της Ολυμπίας Οδού και του Επιμελητηρίου Ηλείας.

Κατά τη σχεδόν δίωρη διάρκεια της ημερίδας, ξετυλίχθηκε ολόκληρη η ιστορική περίοδος που ξεκινά από τον Εθνικό Διχασμό 1915-17 και καταλήγει στη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923 και αναλύθηκαν τόσο οι εσωτερικοί όσο και οι εξωτερικοί παράγοντες που οδήγησαν στον ενταφιασμό της Μεγάλης Ιδέας και στο δράμα που σήμερα αποκαλείται Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι τέσσερις εισηγητές-ομιλητές, Θάνος Βερέμης, Σωτήρης Ριζάς, Θανάσης Διαμαντόπουλος και Αντώνης Κλάψης, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό και χάρισαν στους παρευρισκόμενους θεατές τέσσερις ολοκληρωμένες εισηγήσεις, που ήταν εύληπτες και κατανοητές στο κοινό, δίχως να υστερήσουν σε επιστημονική αρτιότητα. Και οι τέσσερις απέφυγαν τον στείρο ακαδημαϊσμό και, αφού ανέλυσαν τα ιστορικά γεγονότα, δεν δίστασαν να προβούν σε τολμηρές και εύστοχες αξιολογικές κρίσεις και διαπιστώσεις, με λόγο μεστό, νηφάλιο και ιστορικά τεκμηριωμένο.

Τον κύκλο των εισηγήσεων άνοιξε ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας& Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, Θάνος Βερέμης, ο οποίος εξιστόρησε τα σημαντικότερα γεγονότα από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων μέχρι την Καταστροφή της Σμύρνης, αναλύοντας τις παραμέτρους του Εθνικού Διχασμού και τις επιπτώσεις του, την απόφαση απόβασης των ελληνικών δυνάμεων στη Σμύρνη, τις εκλογές του 1920 και στην υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκε στις ευθύνες των πολιτικών δυνάμεων της εποχής και στο διεθνές περιβάλλον, ενώ επιχειρηματολόγησε και σχετικά με αν μπορούσε να αποτραπεί η τραγωδία και ποιες εναλλακτικές λύσεις υπήρχαν κατά την κρίσιμη περίοδο 1920-22.

Ακολούθησε ο Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, Σωτήρης Ριζάς, ο οποίος αναφέρθηκε στις ελληνικές κυβερνήσεις και τη Μικρά Ασία, μέσα από το πρίσμα των διεθνών σχέσεων και των οικονομικών δεδομένων της εποχής. Με μια σύγχρονη και τεκμηριωμένη ανάλυση, παρουσίασε το συνολικό  πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο της περιόδου, επισημαίνοντας τις κυριότερες μεταβολές που οδήγησαν τον Ελληνισμό στο να βιώσει τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ολοκλήρωσε την ομιλία του με εξίσου τολμηρές διαπιστώσεις, με ψύχραιμο και τεκμηριωμένο λόγο.

Η τρίτη εισήγηση έγινε από τον –ηλειακής καταγωγής- Ομότιμο Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Παντείου Πανεπιστημίου, Θανάση Διαμαντόπουλο, ο οποίος ανέλυσε ένα από τα πιο «ευαίσθητα» ιστορικά γεγονότα, τη Δίκη των Έξι, παραθέτοντας στοιχεία από το κατηγορητήριο αλλά και περιγράφοντας το ιστορικό πλαίσιο που είχε διαμορφωθεί καθ΄ όλη την προηγούμενη δεκαετία, το οποίο χαρακτηριζόταν από έντονα πολιτικά πάθη με σκληρές λεκτικές αντεγκλήσεις εκατέρωθεν. Ταυτόχρονα, επισήμανε πως η δίκη και η εκτέλεση των καταδικασθέντων καθόρισε τη μετέπειτα πολιτική ζωή του τόπου, υπογραμμίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της έννοιας του διχασμού.

Η τέταρτη και τελευταία εισήγηση έγινε από τον Επίκουρο Καθηγητή Διπλωματίας & Διεθνούς Οργάνωσης του Πανεπιστημίου Πελ/σου, Αντώνη Κλάψη, ο οποίος εξιστόρησε την ελληνική εξωτερική πολιτική από την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών ως τη Συνθήκη της Λωζάννης. Με παραστατικό τρόπο και πρωτότυπους παραλληλισμούς, ο κ. Κλάψης ανέλυσε τεκμηριωμένα το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο υπεγράφησαν οι δύο συνθήκες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους μύθους και στις αυταπάτες που είχαν οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις για τη Συνθήκη των Σεβρών, αλλά και στο πώς η Συνθήκη της Λωζάννης άλλαξε τον γεωπολιτικό χάρτη του Αιγαίου.

Άπαντες οι ομιλητές καταχειροκροτήθηκαν θερμά και απάντησαν με χαρά σε ερωτήσεις που τέθηκαν από το κοινό σχετικά με τα αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής κι αν μπορούσε να έχει διαμορφωθεί άλλη ιστορική εξέλιξη.

Την ημερίδα προλόγισε ο δήμαρχος Πύργου, Παναγιώτης Αντωνακόπουλος, ο οποίος καλωσόρισε το κοινό και τους επιστήμονες για τη παρουσία τους στην ημερίδα και συνεχάρη τον εκδότη της «Πρωινής» Γιάννη Ρήγα για το, υψηλού επιστημονικού επιπέδου, εγχείρημα. Επίσης χαρακτήρισε πολύ σημαντική την εκδήλωση, η οποία πραγματοποιείται σε συμβολικό χρόνο με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων της Μικρασιατικής καταστροφής.

Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο εκδότης της εφ. «Πρωινή», Γιάννης Ρήγας, ευχαριστώντας τους πολίτες για την παρουσία τους, ενώ έγγραφο χαιρετισμό απέστειλαν ο αντιπεριφερειάρχης Ηλείας, Βασ. Γιαννόπουλος, και ο επικεφαλής της ΚΟ του ΠΑΣΟΚ και βουλευτής Ηλείας, Μιχ. Κατρίνης.

Παρόντες στην ημερίδα ήταν επίσης ο Επίσκοπος Ωλένης, Αθανάσιος, ο βουλευτής Ηλείας, Κώστας Τζαβάρας, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηλείας, Κώστας Νικολούτσος, ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ηλείας, Δημ. Δημητρουλόπουλος, ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Πύργου, Ηλ. Ξανθούλης, η αντιδήμαρχος Ζαχάρως, Δήμητρα Σκαλτσά, η γ.γ. του δήμου Ήλιδας, Νίκη Κοκκαλιάρη, η πρόεδρος του ΔΟΠ Πύργου, Μαριάννα Σταθοπούλου, ο επικεφαλής της παράταξης «ΠΥΡΓΟΣ-ΕΡΓΟ Πολιτών» της ελάσσονος μειοψηφίας του δήμου Πύργου, Αντ. Καράμπελας, και οι δημοτικοί σύμβουλοι Γιάν. Παναγόπουλος και Θεόδ. Ντοάς, ο δασάρχης Πύργου, Παναγιώτης Λάττας, ο πρόεδρος της ΕΛΦΕΕ Ηλείας, Αλ. Νταουλάρης, η γ.γ. του Οικονομικού Επιμελητηρίου Δυτ. Ελλάδας, Εύη Βεργοπούλου,η γραμματέας της ΕΛΜΕ Ηλείας, Αλ. Λιάγκουρα, ο τακτικός εισηγητής και μέλος της Επιτροπής Φιλάθλου Πνεύματος της ΕΟΕ, Γιώργος Κωνσταντόπουλος, ο Υπεύθυνος Τύπου

Γραμματείας Αυτοδιοίκησης της ΝΔ, Λευτ. Βαρουξής, ο γραμματέας της ΝΕ ΠΑΣΟΚ Ηλείας, Δημ. Βάλαρης, ο επικεφαλής της ελάσσονος μειοψηφίας του δήμου Αρχ. Ολυμπίας και πρώην δήμαρχος, Γ. Αηδόνης, και οι δημοτικοί σύμβουλοι Ανδρ. Μπενέτσης και Δημ. Δημητρόπουλος, ο πρώην υφυπουργός και βουλευτής Δημ. Μπαξεβανάκης, ο πρώην δήμαρχος Πύργου, Γαβρ. Λιατσής,  ο δημοτικός σύμβουλος Ήλιδας, Μάικ Αμπου-Χάντμπα, ο πρώην αντιδήμαρχος Πύργου, Διον. Μπέλτσος, ο πρ. αντιδήμαρχος Ήλιδας, Χρ. Φωτόπουλος,ο πρώην διοικητής του ΓΝ Ηλείας, Κώστας Διαμαντόπουλος,ο συνεργάτης του βουλευτή Ηλείας, Δ.Καλαματιανού, Θωμάς Δακουράς, και πλήθος εκπροσώπων εκπαιδευτικών και πολιτιστικών συλλόγων, κ.ά.

Την ημερίδα παρουσίασε και συντόνισε ο δημοσιογράφος της «Πρωινής», Παναγιώτης Φωτεινόπουλος.

Παναγιώτης Αντωνακόπουλος “Ο ελληνισμός έχει πληρώσει ακριβά τον διχασμό”

«Είναι ένα δύσκολο θέμα, γιατί στις ήττες σπάνια βρίσκεται ο υπαίτιος, ενώ στις νίκες υπάρχει “συνωστισμός” νικητών. Αυτό μας έχει διδάξει η ιστορία και κυρίως η πολιτική ιστορία. Έχει αποδειχθεί ότι το χαρακτηριστικό του διχασμού είναι εύκολη υπόθεση στην Ελλάδα και μέσα σ’ αυτό υπάρχει το στοιχείο του λαϊκισμού, του ατομισμού, και του ναρκισσισμού από τους πολίτες. Πάνω σ’ αυτή την κοινωνική διάσταση που είχε δημιουργηθεί ήρθε και η συντριβή με τις αλλαγές στη συμπεριφορά των Μεγάλων Δυνάμεων σε σχέση με τη χώρα και θρηνούμε ακόμη. Βέβαια δεν διδασκόμαστε…Από την Αρχαία Ελληνική περίοδο επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη. Αυτό συμβαίνει και στις μέρες μας…Πρέπει να ζήσουμε μ’ αυτή την κληρονομική “νόσο”, η οποία μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.Διχασμός: λέξη επικίνδυνη. Την έχει πληρώσει ο ελληνισμός και την πληρώνει ακόμη.Αυτή η συμπεριφορά υπάρχει σε μικρές και μεγάλες διαστάσεις. Το βλέπουμε στους Δήμους και παντού. Λαϊκισμός, ύβρης και προβοκάτσια. Όλοι εναντίον ενός. Ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής. Ασυγχώρητο λάθος να διαφωνείς με κάποιον. Προσωποποίηση των πολιτικών διαφορών, εμπάθεια και εξοντωτική διάθεση…Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα.Οι καθηγητές θα αποδώσουν τα πραγματικά και βαθύτερα αίτια αυτού του διχασμού. Έχουμε όμως και τα καλά μας ως λαός. Όταν την “πατάμε” αμέσως μετά γινόμαστε καλύτεροι, για λίγο διάστημα. Θεωρώ ότι τώρα, μετά τα μνημόνια είμαστε λίγο πιο ώριμοι».

Β. Γιαννόπουλος: «Αφορμή για περισυλλογή και αναστοχασμό»

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες μνημονεύουμε την γενοκτονία του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, μνημονεύουμε τις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρών, το ενάμισι εκ. προσφύγων, τον οριστικό -αμετάκλητο – βάρβαρο και απάνθρωπο ξεριζωμό ενός κομματιού του Ελληνισμού από μια εστία χιλιετιών, από έναν στρατό που δεν επεδίωκε μόνο τη νίκη αλλά την σφαγή και το πλιάτσικο.

Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Μιας Καταστροφής που ήρθε ως απόρροια αφενός των τραγικών ψευδαισθήσεων περί αμέριστης στήριξης της Ελλάδας από τις μεγάλες δυνάμεις, και αφετέρου του Εθνικού Διχασμού. Τα πάθη του τότε διχασμού έχουν σβήσει, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχαστούν πράξεις και επιλογές εκείνης της εποχής, ούτως ώστε να αποτελέσουν αφορμή για περισυλλογή και εθνικό αναστοχασμό.Η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή των πληθυσμών είναι εμβληματικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που αποτέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο αξιόλογης επιστημονικής έρευνας στην Ιστορία αλλά και την κοινωνική ανθρωπολογία και την λογοτεχνική κριτική. Μέσα στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ημερίδα, η οποία διοργανώνεται από την Εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ και την Κοιν. Σ. Επ. ΑΕΝΑΟΝ.

Μ. Κατρίνης: «Η μνήμη της Μικράς Ασίας εξακολουθεί να μας στοιχειώνει»

Ακριβώς εκατό χρόνια μετά, η μνήμη της Μικράς Ασίας εξακολουθεί να «στοιχειώνει» το εθνικό συλλογικό μας ασυνείδητο.Ο Ελληνισμός, πραγματικά, «ακρωτηριάστηκε», στη μεγαλύτερη καταστροφή που του συνέβη μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το 1828.Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες της «καθ’ ημάς» Ανατολής εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, είδαν λεηλατημένες τις περιουσίες τους, γκρεμισμένους τους ναούς τους και τα σχολεία τους, σε μια διαδικασία ακραίας εθνοτικής βίας, που σήμερα ονομάζουμε «γενοκτονία».Ένα μακρύ γαϊτανάκι ανθρωπίνων εξευτελισμών, μια ανθρωπιστική τραγωδία που όπως εκτυλίχθηκε, αποτέλεσε μια από τις πιο απάνθρωπες στιγμές, όχι μόνο της Ελληνικής, αλλά και της παγκόσμιας σύγχρονης Ιστορίας.

Χρέος μας είναι, βέβαια, να μην επιτρέψουμε ποτέ ξανά κάτι παρόμοιο να συμβεί.Να μη ξαναβρεθούμε «με την πλάτη στον τοίχο».Με αυτές τις σκέψεις και συναισθανόμενος το βάρος της ιστορικής μνήμης και φόρτισης των φετινών εκατόχρονων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, χαιρετίζω την ημερίδα με πρωτοβουλία της εφημερίδας «ΠΡΩΙΝΗ», στο πλαίσιο της προσπάθειας από πλευράς όλων για τη διατήρηση της συλλογικής μας μνήμης και της Ιστορίας μας, αφού προβούμε βέβαια στην απαραίτητη αυτοκριτική για τα λάθη του παρελθόντος.Εύχομαι, λοιπόν, κάθε επιτυχία στην σημερινή εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση και παράλληλα, ζητώ την κατανόηση όλων σας για το γεγονός ότι δεν μπορώ να παραβρεθώ προσωπικά, εξαιτίας υποχρεώσεων που με κρατούν μακριά

Γ. Ρήγας: Η «Πρωινή» και το χρέος της συλλογικής μνήμης

Η τυπική λειτουργία μιας εφημερίδας είναι συνυφασμένη με την επικαιρότητα. Ωστόσο η «Πρωινή» δεν υπήρξε ποτέ μία τυπική εφημερίδα, για διάφορους λόγους. Κυρίως όμως επειδήοι άνθρωποι αυτής της εφημερίδας η οποία μετρά τέσσερις δεκαετίες στο χώρο, αντιλήφθηκαν με τα χρόνια ότι η κάλυψη της επικαιρότητας συνιστά ένα μόνο κομμάτι της πολυσήμαντης αποστολής η οποία προορίζεται για τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Πέρα και πάνω από τα γεγονότα, οφείλεις να αναγνωρίζεις και να αναλύεις το πλαίσιο εντός του οποίου τελέστηκαν. Κάτι σαν εγκληματολογία της δημοσιογραφίας. Άραγε, που ανήκουν όλα αυτά τα γεγονότα; Πως προέκυψαν και τι συμπέρασμα βγαίνει;

Η ιστορία είναι ένα μύλος που γυρνά αδιάκοπα. Ύστερα από ένα εύλογο διάστημα, τα γεγονότα συνθλίβονται στη μυλόπετρα της επικαιρότητας, και έρχονται άλλα στη θέση τους, τα οποία με τη σειρά τους θα συνθλιβούν, ακολουθούμενα από άλλα κ.ο.κ.Δουλειά ενός ιστορικού αλλά και μέρος της δικής μας δουλειάς είναι να εντοπίσουμε και να αναδείξουμε το σταθερό στοιχείο του κάθε γεγονότος, εκείνο το οποίο επιστρέφει κάθε φορά, ανεξάρτητα από τα πρόσωπα.

Ένα άλλο βασικό προαπαιτούμενο στο δικό μας μετερίζι είναι να μιλάμε με γλώσσα απλή. «Θα θελα να μιλήσω απλά, όπως ξεκουμπώνει κανείς το πουκάμισό του και δείχνει ένα παλιό σημάδι», γράφει ο Τάσος Λειβαδίτης και πραγματικά τούτη η αρχή μας έχει σημαδέψει διότι μπορεί αρκετές φορές τα ζητήματα να είναι σύνθετα, ωστόσο ο φορέας της ενημέρωσης φέρει την υποχρέωση να γίνεται κατά το δυνατόν κατανοητός από όλους. Καθαρός και ξάστερος. Ίσως αυτή να είναι παράλληλα και μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις την οποία αντιμετωπίζουν και οι επιστήμονες της ιστορίας, της πολιτικής, της κοινωνιολογίας και των λοιπών συναφών πεδίων, καθώςτο κοινωνικό διακύβευμα δεν αφορά τη μεταξύ τους συνομιλία αλλά το κομμάτι εκείνο το οποίο πρέπει να απευθύνεται και στο λαό.

Και γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας ότι μία εφημερίδα μπορεί να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο μεταξύ αυτών των δύο κόσμων, το μέσο που ενώνει ιδανικά τη σφαίρα της επιστήμης με τη σφαίρα της κοινωνικής ζωής. Ακριβώς γι’ αυτό, με τη διοργάνωση ημερίδων επιδιώκουμε σταθερά να δίνουμε το βήμα στους επιστήμονες και διανοητές, θέτοντας όμως παράλληλα το πλαίσιο της συζήτησης και καθορίζοντας τους όρους διεξαγωγής της, μεταφέροντας τελικά τη συζήτηση από τα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων στην αγορά, όπως συνέβαινε και στα χρόνια της κορύφωσης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

Έτσι αντιλαμβανόμαστε το χρέος μας απέναντι στην κοινωνία. Πρωτίστως φέρουμε την ευθύνη να ενημερώνουμε αλλά παράλληλα οφείλουμε να αναδεικνύουμε στους πολίτες τον κόσμο των ιδεών, ο οποίος εκτείνεται πέρα και πάνω από τα απεικάσματα των ειδήσεων. Με αυτήν την ημερίδα, αναλάβαμε για μία ακόμη φορά οικειοθελώς στο ελάχιστο κομμάτι το οποίο μας αναλογεί, το χρέος της συλλογικής μνήμης. Γιατί πιστεύουμε ακράδαντα πως είναι τυχερός όποιος διδάσκεται ιστορία. Γιατί είναι τυχερός ένας λαός που δεν τον αφήνουν να ξεχάσει.