«Η κρίση κόστους ζωής στην Ελλάδα»

Τι έδειξε η έρευνα του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ

• Η ακρίβεια έχει συρρικνώσει το βιοτικό επίπεδο των μισθωτών και των οικογενειών τους

• Άμεση ανάγκη λήψης νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης κόστους ζωής και για την αποφυγή συνθηκών κοινωνικής αστάθειας και κρίσης

Η απώλεια αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών με μηνιαίο εισόδημα χαμηλότερο των 750 ευρώ που φτάνει έως και το 40%, είναι ένα από τα βασικά συμπεράσματα του Δελτίου Οικονομικών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ.  .  Η συγκεκριμένη έρευνα με τίτλο: «Η κρίση κόστους ζωής στην Ελλάδα», καταγράφει την εξέλιξη της ακρίβειας στη χώρα μας και αποτυπώνει την όξυνση της οικονομικής ανισότητας, τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων και τις επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των νοικοκυριών. Ταυτόχρονα, μέσα από την έρευνα υποστηρίζονται μια σειρά από αναγκαίες παρεμβάσεις, οι οποίες στοχεύουν στην προστασία της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών και των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

Στο εισαγωγικό σημείωμα της έρευνας τονίζεται ότι μια από τις βασικές συνέπειες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι η γεωπολιτική ανάδειξη των αδυναμιών των παγκόσμιων συστημάτων τροφίμων και ενέργειας, που αποτελούν την κύρια αιτία της πυροδότησης της τρέχουσας κρίσης κόστους ζωής στην ΕΕ και στη χώρα μας. Πρέπει να υπογραμμιστεί, προσθέτει, ότι η κρίση αυτή ακολουθεί την πανδημική κρίση και αλληλεπιδρά με αυτή ‒στην περίπτωση της Ελλάδας αλληλεπιδρά και με τις συνέπειες της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 2010‒ επιδεινώνοντας περαιτέρω την εισοδηματική και εργασιακή επισφάλεια και το, ήδη υποβαθμισμένο, βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, των συνταξιούχων και άλλων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Επιπλέον, οι κρίσεις αυτές εξελίσσονται παράλληλα με την επιταχυνόμενη κλιματική κρίση δημιουργώντας ένα σύνθετο παζλ προκλήσεων και δυσμενών επιπτώσεων στις εθνικές οικονομίες και τις κοινωνίες, ειδικά για χώρες, όπως η Ελλάδα, οι οποίες έχουν περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο όσον αφορά τις επιλογές διαχείρισής τους.

Τα κυριότερα στοιχεία της έρευνας:

Η εξέλιξη της ακρίβειας

Η πορεία του πληθωρισμού αποτελεί πλέον την πιο σημαντική εστία αστάθειας της ελληνικής οικονομίας με σοβαρές κοινωνικές συνέπειες. Ενδογενείς και εξωγενείς αιτίες τροφοδοτούν την κλιμάκωση του πληθωρισμού αυξάνοντας την αβεβαιότητα των προοπτικών της οικονομίας και επιδεινώνοντας τις συνθήκες διαβίωσης. Τον Σεπτέμβριο ο πληθωρισμός στην ΕΕ ανήλθε σε 10,9% από 10,1% τον Αύγουστο, με μεγάλες ωστόσο διαφορές στις αυξήσεις των τιμών στα κράτη-μέλη. Στην Ελλάδα σημειώθηκε αύξηση από 11,2% τον Αύγουστο σε 12,1% τον Σεπτέμβριο, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη άμεσων και αποτελεσματικών παρεμβάσεων αναχαίτισής του.

Η απώλεια της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων

Το κύμα της ακρίβειας στην ενέργεια και σε βασικά προϊόντα επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην αγοραστική δύναμη των μισθωτών και στο βιοτικό τους επίπεδο. Όπως παρατηρήθηκε από τον Απρίλιο του 2022 και ύστερα η απώλεια της αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα κυμαίνεται γύρω στο 19%. Δεδομένου ότι το ύψος του κατώτατου μισθού στη χώρα μας είναι κάτω από το επίπεδο της αξιοπρεπούς διαβίωσης, γίνεται αντιληπτό ότι η ακρίβεια έχει συρρικνώσει το βιοτικό επίπεδο των μισθωτών και των οικογενειών τους. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι χειρότερες για εκείνους που εργάζονται με άτυπες μορφές εργασίας λόγω της δυσανάλογης επίδρασης της ακρίβειας στα χαμηλά εισοδήματα. Μια επιπλέον αρνητική επίδραση της μείωσης της αγοραστικής δύναμης αφορά τη δυναμική της κατανάλωσης και της μεγέθυνσης. Η ελληνική οικονομία ουσιαστικά εισέρχεται σε μια περίοδο εξασθένησης του βασικού ενδογενούς προσδιοριστικού παράγοντα της σταθερότητας και της δυναμικής της.

Προστασία της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών και των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων

Η διαχείριση της τρέχουσας συγκυρίας των αλληλένδετων και αλληλοενισχυόμενων κρίσεων καθιστά αναγκαίο να ληφθούν όλες οι απαραίτητες πρωτοβουλίες και να γίνουν παρεμβάσεις για την προστασία της κοινωνίας. Απαιτείται άμεση αντιστροφή της διάβρωσης του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των εργαζομένων και των οικογενειών τους και της όξυνσης της ανισότητας. Μειωμένη αγοραστική δύναμη για τους εργαζομένους, τους ανέργους και τους συνταξιούχους, αλλά και για τα μεσαία κοινωνικά στρώματα σημαίνει μειωμένη ζήτηση, η οποία θέτει σεπίεση τις επιχειρήσεις, με αρνητικέςεπιπτώσεις στην οικονομική μεγέθυνση και τη διατηρησιμότητά της. Η αδράνεια στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και η υιοθέτηση λανθασμένων επιλογών, όπως η συμβατική αύξηση των επιτοκίων και η επιστροφή στην ατζέντα της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι καταστροφικά τόσο για τις πιο ευάλωτες οικονομίες όσο και για την ίδια την ΕΕ. Υπάρχει συνεπώς άμεση ανάγκη λήψης νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης κόστους ζωής και για την αποφυγή συνθηκών κοινωνικής αστάθειας και κρίσης. Η μεγάλη πρόκληση για την ασκούμενη οικονομική πολιτική είναι να πετύχει ταυτόχρονα:

α) την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού,

β) τη δίκαιη διανομή του κόστους του πληθωρισμού και

γ) την αποφυγή υφεσιακής επίδρασης στο ΑΕΠ, η οποία με τη σειρά της θα διεγείρει δημοσιονομικούς κινδύνους.

Στο πλαίσιο αυτό το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ υποστηρίζει ως άμεσα αναγκαίες τις παρακάτω παρεμβάσεις:

Καθολική προστασία της πραγματικής αγοραστικής δύναμης των μισθωτών και των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Είναι πολύ σημαντικό να προσαρμοστούν οι δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας και οι παροχές και τα επιδόματα κοινωνικής προστασίας στην εξέλιξη του πληθωρισμού. Η προσαρμογή αυτή μπορεί να μετριάσει το κόστος του πληθωρισμού στους πιο ευάλωτους και να τους προστατεύσει από την απόλυτη φτωχοποίηση. Τα προσωρινά επιδοματικά μέτρα κυρίως της ενεργειακής προστασίας συγκεκριμένων ομάδων που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα περιορίζουν την κρίση κόστους ζωής, αλλά δεν την αντιμετωπίζουν και πρέπει να αξιολογηθούν μόνο ως πρόσθετες παρεμβάσεις στο σύστημα κοινωνικής προστασίας. Επίσης, το πρόσθετο επιδοματικό εισόδημα πρέπει να είναι αφορολόγητο. Στην κατεύθυνση αυτή είναι αναγκαίο επίσης να εξαντληθεί κάθε δυνατότητα μείωσης της άμεσης και της έμμεσης (σε βασικά είδη διατροφής) φορολογίας βάσει του δημοσιονομικού χώρου της οικονομίας και της εκτίμησης του κινδύνου δημοσιονομικής φερεγγυότητας της χώρας.

Άμεση και επαρκής αύξηση του κατώτατου μισθού. Η παρέμβαση αυτή θα βοηθούσε σημαντικά στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα στην τρέχουσα κρίση κόστους ζωής. Για να είναι αποτελεσματική αυτή η διαδικασία προσαρμογής, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με την πλήρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και την επαναφορά της διαδικασίας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας.

Αυστηρός έλεγχος του τρόπου διαμόρφωσης του κόστους, των τιμών και των περιθωρίων κέρδους και πάταξη της κερδοσκοπίας σε όλες τις επιχειρήσεις βασικών κλάδων παραγωγής και εμπορίας βασικών αγαθών διατροφής.

Απαγόρευση των αποσυνδέσεων ηλεκτρικού ρεύματος των νοικοκυριών, των οποίων η εισοδηματική κατάσταση είναι κάτω από το όριο της φτώχειας.