«Σας είπα, κανείς δεν ξέρει πόση είναι η ρήτρα αναπροσαρμογής και πού θα φτάσει». «Θα είναι ίσως 100 και 200 ευρώ τον μήνα αλλά στο πρόγραμμά μας είναι δωρεάν για έξι μήνες». «Την επιβάλλει το κράτος, ο ΔΑΠΕΕΠ, μπείτε στο σάιτ της ΡΑΕ και θα καταλάβετε». «Δείτε τον μαθηματικό τύπο και υπολογίστε»…

Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, που λένε και οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί, φωνές αγχωμένες, άλλες γεμάτες σιγουριά που χάνεται όσο συνεχίζονται οι ερωτήσεις, χαμόγελα μισοκρυμμένα.

Η «Εφ.Συν.» μίλησε ως τρομοκρατημένος πελάτης με εταιρείες που πωλούν ρεύμα και φυσικό αέριο, σε ένα ρεπορτάζ ανορθόδοξο απέναντι στην ασύμμετρη απειλή της ενεργειακής κρίσης που δεσπόζει το τελευταίο διάστημα στην επικαιρότητα.

Το πρόβλημα είναι ότι, παρά τα καθημερινά πρωτοσέλιδα για τις διεθνείς τιμές που ανεβαίνουν και πολλαπλασιάζονται, καμία από τις εταιρείες που πωλούν ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο δεν έχει ανακοινώσει πόσο αυξάνονται τα τιμολόγιά της. Προφανώς, αυτό δεν είναι παράξενο για τα Τμήματα Μάρκετινγκ των εταιρειών, από τη ΔΕΗ μέχρι τη μικρότερη, που θέλουν να μιλούν μόνο για τα καλά των προϊόντων τους. Τι γίνεται όμως με τα Τμήματα Πωλήσεων, τους χιλιάδες ανθρώπους των εξωτερικών call-center που αμείβονται με «ψίχουλα» για να τηλεφωνούν νυχθημερόν και να πιπιλίζουν το μυαλό των καταναλωτών;

Το ρεπορτάζ καταγράφει ορισμένες από τις απαντήσεις που λάβαμε τηλεφωνώντας εμείς (με απόκρυψη) γεμάτοι απορίες για τα αρκτικόλεξα, τις δυσνόητες ρήτρες, τους όρους και τις προϋποθέσεις των πολυδιαφημισμένων εκπτώσεων, τις ποινές πρόωρης αποχώρησης, τα σταθερά και τα κυμαινόμενα πάγια, τον Συντελεστή Επιβάρυνσης Ρήτρας Οριακής Τιμής Συστήματος και όσα άλλα εισέβαλαν τα τελευταία χρόνια στο «χρηματιστηριακό οικοσύστημα» που μας περιβάλλει.

«Δώστε μου, παρακαλώ, το όνομά σας και το τηλέφωνό σας να σας καλέσουμε σε λίγο». Ηταν μια από τις φράσεις που ακούσαμε από αρκετές εταιρείες με το «καλημέρα» και αφού ζητήσαμε ενημέρωση για προγράμματα διαφυγής από τις αυξανόμενες τιμές. Μετά από αρκετά τηλεφωνήματα, καταλάβαμε πως αυτό δεν είναι αποτέλεσμα μόνο των οδηγιών άνωθεν για να έχουν τα στοιχεία των υποψηφίων πελατών.

Κάποιες εταιρείες βρέθηκαν, προφανώς, απροετοίμαστες μπροστά στην αγωνία του κόσμου. Αλλωστε, εμείς καλέσαμε στα κεντρικά τηλέφωνα που ταυτόχρονα εξυπηρετούν όσους είναι ήδη πελάτες για διάφορα θέματα. Όπως προαναφέραμε, η κλήση έγινε με απόκρυψη και στην πορεία εξηγήσαμε ότι δεν θέλουμε να δώσουμε στοιχεία επικοινωνίας για να μην ακολουθήσει βροχή τηλεφωνημάτων. «Καλά κάνετε», «Το σέβομαι που δεν αφήνετε τηλέφωνο», οι απαντήσεις που λάβαμε από τους ευγενέστερους.

«Μην περιμένετε και πολλά από την κρατική ενίσχυση»…

Η ευγένεια δεν ήταν το ίδιο κυρίαρχη για τους… απόντες από τη συζήτηση. Το κράτος, οι νόμοι, οι φόροι, τα χρηματιστήρια, οι τιμές του πετρελαίου, τα κρατικά εργοστάσια λιγνίτη, ο ΑΔΜΗΕ, ο ΔΑΠΕΕΠ «που είναι χονδρέμπορας ηλεκτρικού ρεύματος» ακόμη και ο ΛΑΓΗΕ (καταργημένος πριν τρία χρόνια!) παρέλασαν στις πρώτες απαντήσεις στο ερώτημα «Πόσο θα αυξηθούν οι τιμές του ρεύματος;».

Οι περισσότεροι συνομιλητές είχαν έτοιμο ένα μικρό ή μεγαλύτερο «ποίημα» για τα αίτια των υπέρμετρων αυξήσεων. Στόχος, να εξαφανισθεί κάθε υποψία ότι ο ανήφορος των τιμών μπορεί να οφείλεται στην κερδοσκοπία της κάθε εταιρείας που πουλά στη λιανική.

«Οι τιμές ορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο», είπε άλλος: «Δεν βλέπετε πόσο ανέβηκε στην Ιταλία και την Ισπανία, τους χάρτες και τις τιμές;». «Και γιατί το καλοκαίρι ήταν η Ελλάδα ακριβότερη;» Το ερώτημα μένει αναπάντητο καθώς ο πωλητής θέλει να μας ενημερώσει για τα «καλούδια» του (συνολικά κυκλοφορούν 387 τιμολόγια λιανικής): «Ξέρετε, εμείς παράγουμε οι ίδιοι ρεύμα, οι άλλοι είναι μόνο έμποροι και δεν έχουν περιθώριο ευελιξίας» λέει εκπρόσωπος εταιρείας από τις αποκαλούμενες «καθετοποιημένες».

«Και εμείς παράγουμε από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας», απαντά πωλητής «εμπόρου» αλλά συμπληρώνει: «Δεν φτάνει η παραγωγή, όλοι αναγκάζονται να αγοράζουν πρόσθετη ενέργεια και πληρώνουν». Αλλος όμως τα εξηγεί διαφορετικά: «Ολοι όσοι παράγουν ενέργεια, την εισφέρουν υποχρεωτικά σε ένα μεγάλο κουμπαρά και από εκεί αγοράζουν όλοι όσοι πωλούν. Ομως η τιμή καθορίζεται χρηματιστηριακά με βάση τους νόμους του κράτους και τις αποφάσεις της κυβέρνησης», έρχεται το χτύπημα.

«Μα η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα δώσει κρατική ενίσχυση, ψέματα είναι;» ρωτούμε.

«Θα δοθεί αλλά δεν είναι ακόμη επίσημο, το είπε ο πρωθυπουργός στην ΔΕΘ αλλά δεν υπάρχει απόφαση».

«Ακουσα πως θα είναι 9 ευρώ τον μήνα».

«Μην περιμένετε και πολλά, φανταστείτε ότι η ρήτρα μπορεί να είναι 100 ή 200 ευρώ».

Ρήτρα, μήτρα του κακού

Και κάπου εδώ φθάνουμε στο κεφάλαιο «Ρήτρα Αναπροσαρμογής Τιμολογίου». Από την εποχή που ιδιωτικές εταιρείες ξεκίνησαν να πωλούν διαφημίζοντας φθηνότερο ρεύμα από τη ΔΕΗ, οι ρήτρες άρχισαν να γίνονται γνωστές ως μέρος από τα «ψιλά γράμματα» των συμβολαίων που υπέγραφαν ανυποψίαστοι πελάτες. Ρήτρες πρόωρης αποχώρησης, ρήτρες συνέπειας, ρήτρες διοξειδίου του άνθρακα άρχισαν να προσθέτουν κόστη, αλλά το «πάρτι» ξεκίνησε με τις ρήτρες Οριακής Τιμής Συστήματος και Χονδρικής Τιμής.

Η χονδρική τιμή είναι αυτό που βλέπουμε στους χάρτες της Ευρώπης να σκαρφαλώνει καθημερινά από τα 50-60 ευρώ ανά μεγαβατώρα πριν από το καλοκαίρι, στα 200 ή και τα 300 ευρώ προσφάτως. «Αυτή η ρήτρα θα μπαίνει κάτω από τη χρέωση προμήθειας», μας λέει ο πωλητής. Πόση θα είναι η ρήτρα, όμως; Αυτή είναι η ερώτηση που μοιάζει να ξεπερνάει τις δυνατότητες και του πιο εξελιγμένου Τμήματος Πωλήσεων.

Φυσικά, τα Τμήματα Εμπορίας και Μάρκετινγκ έχουν στα χέρια τους εκτενείς αναλύσεις επί του θέματος με μελλοντικές προβλέψεις για τις επιπτώσεις, αλλά αυτά τα στοιχεία κρατούνται ως επτασφράγιστα μυστικά από τους υποψήφιους πελάτες. Κάποια νούμερα «ξεφεύγουν» όταν αφορούν τον ανταγωνισμό. «Η ΔΕΗ μπορεί να ανέβει στα 0,18 ή 0,20 ευρώ ανά κιλοβατώρα», λέει ένας: «Εμείς δεν μπορούμε να προβλέψουμε γιατί έχουμε άλλο πελατολόγιο».

Επιμένουμε να μάθουμε για τη ρήτρα: «Μα πώς μπορώ να υπογράψω συμβόλαιο και να δέχομαι ό,τι θα μου χρεώνετε σαν ρήτρα χωρίς να ξέρω πώς διαμορφώνεται αυτό;» ρωτούμε. «Ο μαθηματικός τύπος είναι δημοσιευμένος στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Μπείτε και θα καταλάβετε», έρχεται η απάντηση με απόγνωση.

Η ΡΑΕ είναι ένας από τους κλασικούς «κακούς» στην αγορά της ενέργειας. Ολοι τής ρίχνουν τις ευθύνες, τραβώντας εκείνο το αρχικό «Ρ». Και εκείνη, σαν να απολαμβάνει τον ρόλο, μας αποκαλύπτει τον μαθηματικό τύπο της εξίσωσης.

Για να το κάνει ακόμη καλύτερο, λέει μάλιστα στην ιστοσελίδα της ότι πρότεινε αυτόν τον τρόπο υπολογισμού «στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της περί προστασίας των καταναλωτών και για τη διασφάλιση της ενημέρωσής τους βάσει των αρχών της διαφάνειας, της απλότητας και της σαφήνειας των τιμολογίων που προσφέρονται στους μικρούς καταναλωτές».

Επιμένει επίσης να εξηγεί ότι οι συντελεστές της εξίσωσης περιλαμβάνουν στοιχεία τόσο προφανή και ευεξήγητα όπως το «μοναδιαίο κόστος του εκάστοτε μηχανισμού αναπροσαρμογής χρέωσης του κάθε μεγέθους», τον «μέσο όρο του μεγέθους αναφοράς», την «τιμή του μεγέθους αναφοράς πάνω από την οποία ενεργοποιείται ο μηχανισμός αναπροσαρμογής χρεωστικά προς τον καταναλωτή», τους «συντελεστές προσαύξησης» και άλλα πολλά εμπριμέ.

Οσο επιμένουμε να μάθουμε πόση είναι η ρήτρα που χρεώνει σήμερα κάθε εταιρεία, τόσο πεισμώνουν οι συνομιλητές: «Εξαρτάται από την κατανάλωση, το διάστημα χρέωσης, ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΡΙΝ, σας εξηγώ». Οταν τα πράγματα γίνονται οριακά, έρχεται και το ύστατο επιχείρημα: «Ολες οι εταιρείες θα χρεώνουν την ίδια ρήτρα, ελάτε σε εμάς που έχουμε την χαμηλότερη χρέωση για την κατανάλωση». Εδώ ξεκινούν άλλες «ρήτρες»: Εκπτώσεις σε σχέση με την τιμή της ΔΕΗ, πρόσθετες εκπτώσεις εάν πληρώνεις εγκαίρως, άλλες αν πληρώνεις με πάγια εντολή. Ο ερωτών τραβά ένα ακόμη χαρτί: «Τι κομμάτι του συνόλου είναι η ρήτρα και τι κομμάτι η χρέωση»; Τότε το τροπάριο αλλάζει:

«Να σας προτείνουμε τιμολόγιο χωρίς ρήτρα!»

«Μα υπάρχει τέτοιο τιμολόγιο;»

«Βεβαίως, αλλά η χρέωση ανά κιλοβατώρα είναι πολύ μεγαλύτερη. Καμία εταιρεία δεν επιτρέπεται να λειτουργεί με ζημία. Σας χρεώνουμε πάγιο ανά μήνα, όμως σας δίνουμε και έκπτωση για έγκαιρη εξόφληση» (οι εκπτώσεις ποικίλλουν έως 50% ανάλογα με την εταιρεία όπως και το πόσο μεγαλύτερη είναι η χρέωση προμήθειας σε σχέση με το κυμαινόμενο τιμολόγιο)

«Εάν όμως οι τιμές πέσουν διεθνώς τι θα γίνει;»

«Το συμβόλαιο σας δεσμεύει για δύο χρόνια» λένε όλοι. Αλλοι ενημερώνουν ότι υπάρχουν «ποινές» πρόωρης αποχώρησης 70, 90 ή και 120 ευρώ. Μια εταιρεία μάς λέει ότι μπορούμε να αποχωρήσουμε χωρίς ποινή αρκεί να επιλέξουμε κάποιο άλλο δικό της πακέτο (χωρίς, όμως, να ξέρουμε το περιεχόμενό του).

«Νομίζω ότι με συμφέρει το σταθερό χωρίς ρήτρα…»

«Να το σκεφτείτε καλά. Εξυπηρετεί μόνο εάν έχετε μεγάλη κατανάλωση»…

Ο ίλιγγος και η σύγχυση έχει ήδη επέλθει, αλλά τα ερωτήματα συνεχίζονται: «Μήπως καλύτερα να πάρω το τιμολόγιο με ρήτρα αλλά έκπτωση 45% στην έγκαιρη εξόφληση;». Μέχρι που καταλαβαίνουμε από τις απαντήσεις κάτι που ήδη μας έχουν καταγγείλει αναγνώστες της «Εφ.Συν.». Η έκπτωση 45% εφαρμόζεται μόνο στη χρέωση προμήθειας, αλλά όχι στη ρήτρα αναπροσαρμογής!

Και στο αέριο

Η οδύσσεια ενός ξεφραγκιασμένου καταναλωτή δεν έχει τέλος καθώς ρωτούμε και για χρεώσεις παροχής φυσικού αερίου. «Θα εφαρμοσθεί και εδώ ρήτρα αλλά δεν ξέρουμε ακόμη πόση θα είναι», μας προσγειώνει απότομα ο εκπρόσωπος συγκεκριμένης εταιρείας. Νιώθουμε ένα ρίγος, λες και η συζήτηση διεξάγεται Φεβρουάριο σε σπίτι χωρίς θέρμανση.

Ολοι προσφέρουν εκπτώσεις στις χρηματιστηριακές τιμές που ανακοινώνονται κάθε μήνα. Οι τιμές όμως δεν συμπίπτουν από εταιρεία σε εταιρεία. Προϋπόθεση για την έκπτωση είναι να έχω την ίδια εταιρεία σε ρεύμα και αέριο και να εξοφλώ εγκαίρως τις υποχρεώσεις. Μια εταιρεία υπερακοντίζει τις προσδοκίες και μου λέει ότι η έκπτωση δεν χάνεται αν εξοφλήσω εκπρόθεσμα.

Ο εκπρόσωπός της όμως μου αποκαλύπτει πως αυτή η «χαλαρότητα» δεν είναι κανόνας καθώς υπάρχει ποινή εάν «σπάσω» το συμβόλαιο πρόωρα. Εχοντας ακούσει όλες τις παραπάνω προσφορές, ζητώ εξηγήσεις από την εταιρεία που ήδη μου παρέχει φυσικό αέριο. Ακούω παραινέσεις: «Να είστε προσεκτικοί με τις υπόλοιπες χρεώσεις»… «Εχετε παλιό πακέτο, μπορούμε να το αλλάξουμε».

Μέχρι που ανακαλύπτω κάτι ακόμη χειρότερο: ότι όλη η συζήτηση για τις εκπτώσεις στις χρεώσεις προμήθειας αφορά μικρό μέρος του θερινού λογαριασμού με τη μικρή κατανάλωση. Βλέπω δηλαδή ότι στον δικό μου λογαριασμό, πάνω από το 80% του ποσού αφορά τις «ρυθμιζόμενες χρεώσεις» που εισπράττει η εταιρεία ΕΔΑ Αττικής για να συντηρεί το δίκτυο, ένα άλλο ποσοστό η ΔΕΣΦΑ για να φέρνει το αέριο και ελάχιστο ποσοστό αφορά την εταιρεία που είναι ο «έμπορος λιανικής».