Τις τελευταίες περίπου τρεις δεκαετίες η χώρα ζει στο φάσμα των μεταρρυθμίσεων σε ότι αφορά τα όργανα δημοκρατικού προγραμματισμού και διακυβέρνησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Αν θεωρήσουμε το 1994 σημείο αναφοράς με την αιρετή νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, αξίζει να αναφερθεί ότι μέχρι σήμερα έχουν συντελεστεί θεσμικές αλλαγές στη βάση της προσπάθειας για αποκέντρωση και διαχείριση τοπικών θεμάτων όσο το δυνατόν εγγύτερα στον πολίτη. Ήταν μια ανάγκη θεσμικού εκσυγχρονισμού αφενός και πολιτικής αναγνώρισης του ρόλου των τοπικών κοινωνιών αφετέρου. Μια μετάβαση σε μια άλλη αρχιτεκτονική της τοπικής διακυβέρνησης που θα επέτρεπε να ενεργοποιηθούν οι κοινωνίες και να συμβάλουν καταλυτικά στην χάραξη, της διαρκώς ζητούμενης, αναπτυξιακής τους πορείας. Σε θεσμικό επίπεδο έγιναν πολλά. Παραμένει όμως ακόμα ελλιπές το πλαίσιο. Σε κάθε περίπτωση όμως διαμορφώθηκαν νέοι όροι στην τοπική διακυβέρνηση.
Πως όμως ανταποκρίνονται οι δήμοι σε αυτή την νέα πραγματικότητα;
Πως αντιλαμβάνονται την ευθύνη διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων;
Πως αναγνωρίζουν την σπουδαιότητα του σχεδιασμού ανάπτυξης;
Πως ιεραρχούν τις προτεραιότητες των παρεμβάσεων για την βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη;
Πως απαντούν στα σύγχρονα διλλήματα που η κρίση εισήγαγε;
Πως προτάσσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της τοπικότητας που εκπροσωπούν;
Πως υλοποιούν την ισότιμη συμμετοχή με ένταξη όλων στο σχεδιασμό για την ζητούμενη ανάπτυξη;
Πως και με ποιο πλαίσιο δρουν, σεβόμενοι τον πολίτη και τις προσδοκίες του;
Πολλά ακόμα τα ερωτήματα που μπορούν να τεθούν.
Πολλές και έντονα υποκειμενικές ίσως οι απαντήσεις που έχουν αφετηρία την βούληση και την ικανότητα των αυτοδιοικητικών αρχών.
Πολλές και έντονα υποκειμενικές απαντήσεις που σχετίζονται με την ικανότητα δράσης της αυτοδιοίκησης ως προϊόν οργάνωσης και επιχειρησιακής διάταξης.
Οι κοινωνικές απαιτήσεις όμως επιβάλλουν ρεαλισμό και αντικειμενικότητα. Επιβάλλουν αναγνώσεις εστιασμένες στο συμφέρον του πολίτη σε όποιο γεωγραφικό σημείο του δήμου και αν κατοικεί.
Η τοπική αυτοδιοίκηση δεν υπάρχει για να υπάρχει, για το συμφέρον δηλαδή των εκλεγμένων αντιπροσώπων αλλά για να μεταβάλλει όσες πλευρές του περιβάλλοντος της χαρακτηρίζονται ως μη ικανοποιητικές ή να προστατεύσει και να διατηρήσει εκείνες που θεωρούνται θετικές αλλά εύθραυστες.
Αξίζει να υπογραμμισθεί εδώ το μείζον θέμα της εγκατάλειψης της υπαίθρου και συνάμα περιφέρειας, που συμπαρασείρει ως κατάσταση και πολλές δημοτικές ενότητες.
Μάλλον οι απαντήσεις πρέπει να βρίσκονται στην αντίληψη που επικρατεί για την λειτουργία του δήμου , του κάθε δήμου που δεν μπορεί να δει τον τόπο του ως ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο.
Μια αντίληψη όμως που υποβαθμίζει τον θεσμό της αυτοδιοίκησης , που αιχμαλωτίζει στο περιθώριο τον πολίτη, που χρεώνει στον τόπο την υποβάθμιση λες και αυτή είναι η μοίρα του.
Μια αντίληψη που έχει στραμμένο το βλέμμα στο χθες γιατί εκεί ζει και αναπνέει ως νοοτροπία και πρακτική.
Αλλά ας επανέλθω όμως σε αυτό που προβληματίζει τον πολίτη, σε αυτό που χρόνια τώρα αναζητά. Την ανταπόκριση του θεσμού , του δήμου όπως λέει, στις ανάγκες του. Την ικανότητα δράσης του δήμου.
Εδώ νομίζω ότι εύκολα διακρίνουμε την απάντηση. Μια απάντηση που υπάρχει μέσα στον πυρήνα της λειτουργίας του θεσμού. Της ικανότητας δηλαδή που έχει να ανταποκριθεί σε αυτές τις ανάγκες. Σε αυτό την ευθύνη την έχει πάντα η δημοτική αρχή.
Τελειώνοντας,
Ποιοι είναι όμως οι βασικοί παράγοντες που παρεμβαίνουν και επηρεάζουν την ικανότητα δράσης της τοπικής αυτοδιοίκησης;
Κατά την άποψή μου είναι
α) Οι σχέσεις με το πολιτικο-διοικητικό σύστημα, που καθορίζουν την κατανομή των αρμοδιοτήτων και προβλέπουν τους οικονομικούς πόρους για την άσκησή τους από τους Δήμους (θεσμικό πλαίσιο).
β) Η εσωτερική οργάνωση των Δήμων και οι διαδικασίες αξιοποίησης των δυνατοτήτων και κινητοποίησης των πόρων που παρέχονται από το θεσμικό πλαίσιο (μέθοδοι διαχείρισης των υλικών και ανθρώπινων πόρων και διαδικασίες λήψης των αποφάσεων).
γ) Οι σχέσεις με τους τελικούς αποδέκτες των υπηρεσιών που παρέχουν οι Δήμοι, δηλαδή τους πολίτες και τις κοινωνικές ομάδες που βρίσκονται στο γεωγραφικό πλαίσιο της δικαιοδοσίας τους και οι οποίοι αποτελούν τη βάση της δημοκρατικής νομιμοποίησής τους και, κατά συνέπεια, τους τελικούς κριτές της ικανότητας δράσης της τοπικής αυτοδιοίκησης.
δ) Το όραμα , το αξιόπιστο σχέδιο και ο οδικός χάρτης για την εφαρμογή και υλοποίησή του
και βέβαια
ε) Η βούληση και η ικανότητα των δημοτικών αρχών.
Παναγιωτόπουλος Γιώργος
Επικ. Καθηγητής
Υποψήφιος Δήμαρχος Ανδραβίδας Κυλλήνης
