Γιατί είναι λάθος η κατάργηση του «Φιλόδημου»

Σε πρόσφατη ομιλία του στην ΚΕΔΕ, ο υπουργός Εσωτερικών κος Θεοδωρικάκος ανακοίνωσε ότι καταργείται ουσιαστικά το πρόγραμμα «Φιλόδημος», με το επιχείρημα ότι η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), ύψους 134 εκατ. ευρώ, δεν επαρκεί για έργα ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Επιπλέον ανέφερε ότι θα επιχειρηθεί η μεταφορά των έργων του «Φιλόδημου» στο ΕΣΠΑ και όσα έργα δεν θα ενταχθούν στο ΕΣΠΑ, θα ενταχθούν σε νέο πρόγραμμα.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το πρόγραμμα Φιλόδημος χρηματοδοτεί έργα υποδομών σε όλους τους δήμους της χώρας και νομοθετήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2017 (νόμος 4509/2017), τροποποιώντας ριζικά ένα παλιότερο δανειακό πρόγραμμα, που είχε ελάχιστη απορρόφηση. Προβλέπει προϋπολογισμό 2 δισ. ευρώ. Ο μηχανισμός αποπληρωμής των έργων περιλαμβάνει ως ενδιάμεσο στάδιο ίδιους πόρους του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων (ΤΠΔ) και δάνειο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), αρχικού ύψους 134 εκατ. ευρώ. Κυρίως όμως προβλέπει την αποπληρωμή του συνολικού κόστους των έργων τελικά από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, δηλαδή από πόρους του Κεντρικού Κράτους, χωρίς να επιβαρύνονται οι προϋπολογισμοί των δήμων.

Όπως ρητά αναφέρεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 69 του Ν. 4509/2017: «Η εξυπηρέτηση των δανείων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και η κάλυψη κάθε είδους εξόδου και λοιπών δαπανών συνομολόγησης και εξόφλησής τους γίνεται σε λογαριασμό που συστήνεται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και χρηματοδοτείται από το εθνικό ή το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του Υπουργείου Εσωτερικών».

Αυτό ήταν και το κύριο στοιχείο που εκτόξευσε την ενεργοποίηση του προγράμματος. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ παρέδωσε εντάξεις ύψους 1,235 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν σε 502 έργα, εκ των οποίων τα 170 έργα, ύψους 450 εκατ. ευρώ, έχουν ήδη δημοπρατηθεί ενώ σε 21 έργα, ύψους 30 εκατ. ευρώ, έχουν υπογραφεί οι δανειακές συμβάσεις.

Αν εξετάσει κανείς βασικά σημεία του προγράμματος «Φιλόδημος» διαπιστώνει τα εξής:

-Η συνήθης πρακτική της ΕΤΕπ υπαγορεύει ότι κάθε δάνειο-πλαίσιο που χρηματοδοτεί πακέτα έργων ξεκινά με ένα συντηρητικό ύψος προϋπολογισμού, το οποίο αυξάνεται ανάλογα με την ωρίμανση αυτών των έργων και επεκτείνεται μέσω παρατάσεων στον χρόνο. Επομένως, η δανειοδότηση της ΕΤΕπ θα αυξάνεται όσο τα έργα θα συμβασιοποιούνται και θα δίνουν δαπάνες. Το ποσό των 134 εκατ. ευρώ του δανείου που εμφανίζεται σήμερα δεν αποτελεί οροφή του δανείου αλλά εγγύηση ότι η ΕΤΕπ στηρίζει το πρόγραμμα. Η αύξηση του προϋπολογισμού του δανείου συναρτάται με την πορεία υλοποίησης του προγράμματος. Με αντίστοιχο τρόπο έχει λειτουργήσει δάνειο-πλαίσιο που είχαν συνάψει διαδοχικές κυβερνήσεις στο παρελθόν για έργα του ΕΣΠΑ.

-Ο μηχανισμός αποπληρωμής του προγράμματος δεν καθιστά υποχρεωτική τη χρήση του δανείου της ΕΤΕπ, αν επαρκούν οι πόροι του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Γι’ αυτό άλλωστε οι δανειακές συμβάσεις των Δήμων συνάπτονται με το ΤΠΔ και όχι με την ΕΤΕπ. Ακόμα και στην υποθετική περίπτωση που φέτος το σύνολο των δημοπρατημένων έργων ολοκληρώνονταν και έπρεπε να πληρωθεί το σύνολο του προϋπολογισμού τους, ύψους 450 εκατ. ευρώ, μέχρι το τέλος του χρόνου (πράγμα αδύνατο βέβαια καθώς τα έργα θα υλοποιούνται σε βάθος τουλάχιστον 2-3 ετών) θα μπορούσαν να εξοφληθούν πλήρως από το ΠΔΕ, χωρίς να εκταμιευτεί ούτε μισό ευρώ δανείου. Κι αυτό γιατί με βάση την αιτιολογική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020, η εκτίμηση της κυβέρνησης είναι ότι το ΠΔΕ θα υπο-εκτελεστεί φέτος κατά 600 εκατ. ευρώ και επομένως θα μπορούσε να πληρώσει άνετα τα έργα του «Φιλόδημος».

-Η μεταφορά έργων στο ΕΣΠΑ από άλλες πηγές χρηματοδότησης επίσης είναι μια συνήθης πρακτική. Άλλωστε ανάμεσα στους σκοπούς του «Φιλόδημου» ήταν και η τροφοδότηση του ΕΣΠΑ με ώριμα έργα, που τόσο έχει ανάγκη.

Από τα παραπάνω φαίνεται σαφώς ότι το πρόγραμμα στήθηκε με τέτοια ευελιξία, ώστε κάθε φορά που απαιτούνται χρήματα προς αποπληρωμή των έργων, αυτά να είναι άμεσα διαθέσιμα από το ΠΔΕ είτε διαμέσου του δανείου της ΕΤΕπ είτε χωρίς αυτό. Το δάνειο της ΕΤΕπ και τα διαθέσιμα του ΤΠΔ παρέχουν ασφάλεια για τις μελλοντικές πληρωμές και μέσω της ασφάλειας επιτρέπουν την ένταξη σήμερα περισσότερων έργων.

Επομένως, γιατί κάποιος θα αποφάσιζε να καταργήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα, τη στιγμή που μπορεί να το επεκτείνει όπως αυτός θέλει με βάση τις δικές του πολιτικές προτεραιότητες; Και την ίδια στιγμή, να ανακοινώνει νέο παρόμοιο πρόγραμμα στη θέση του προηγούμενου; Είναι άραγε έλλειψη κατανόησης και πληροφόρησης; Τι θα κάνουν οι δήμαρχοι;

Στα παραπάνω ερωτήματα ενδεχομένως να πάρουμε απαντήσεις το επόμενο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, είναι ορατός ο κίνδυνος να οδηγηθούν τα έργα σε σοβαρές πολύμηνες καθυστερήσεις ή σε ματαίωση, οι δήμοι και οι δημότες σε πλήρη αναστάτωση, η οικονομία να στερείται επενδύσεις και το ΠΔΕ απορρόφηση.

Παναγιώτης Κορκολής, πρώην γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ