Γαλοπούλα: H ιστορία της βασίλισσας του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού

Το ταξίδι της στην Μεσόγειο και την Ελλάδα

Τα Χριστούγεννα δεν θα ήταν τα ίδια χωρίς τα παραδοσιακά ήθη και έθιμα. Ένα από αυτά, η γεμιστή γαλοπούλα είναι για πολλούς, απόλυτα συνυφασμένη με το εορταστικό χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Ποιοι όμως την ανακάλυψαν και την έφεραν στην Ευρώπη και πώς κατάφερε να κυριαρχήσει ως κατεξοχήν χριστουγεννιάτικο έδεσμα; 

Υπάρχουν πολλοί μύθοι, δοξασίες, αντιλογίες και ερωτηματικά γύρω από το πώς η γαλοπούλα κατάφερε να πρωταγωνιστεί γαστρονομικά στα εορταστικά χριστουγεννιάτικα τραπέζια. Αιώνες πριν φθάσει ο Κολόμβος στο Νέο Κόσμο, οι Αζτέκοι είχαν εξημερώσει το άγριο πουλί huexolotl, αυτό που σήμερα ονομάζουμε γαλοπούλα. Ήταν πολύ σημαντική πηγή τροφής γι’ αυτούς και το είχαν θεοποιήσει. Όταν οι Ισπανοί έφθασαν στη Νότια Αμερική στις αρχές του 16ου αιώνα, δεν ήξεραν πώς να ονομάσουν αυτό το παράξενο πουλί και το περιέγραφαν ως «ένα είδος παγωνιού με μεγάλο κρεμαστό πηγούνι».

Η φήμη του για το νόστιμο κρέας, τα ξεχωριστά πλουμιστά φτερά του και την αστεία εμφάνιση, έφθασε γρήγορα στις αυλές των παλατιών στην Μαδρίτη και τη Σεβίλλη. Ποιος έφερε πρώτος τις γαλοπούλες στην Ισπανία δεν είναι ξεκάθαρο. Κάποιοι ιστορικοί θεωρούν ότι ήταν ο Ισπανός κατακτητής HernandoCortes, άλλοι πιστεύουν ότι ήταν ο Κολόμβος.

Οι Ινδιάνοι της Αμερικής λέγεται ότι κυνηγούσαν τις άγριες γαλοπούλες για το γλυκό, ζουμερό κρέας τους από το 1000μ.Χ. Χρησιμοποιούσαν τα φτερά και τα πίσω νύχια των ποδιών στα βέλη τους και διακοσμούσαν τις επίσημες ενδυμασίες τους. Το 1526 ο WilliamStrickland φέρνει στη Βρετανία από τα ταξίδια του για πρώτη φορά 6 γαλοπούλες. Το οικογενειακό του οικόσημο που αναπαριστούσε μια γαλοπούλα, υπήρξε από τις πρώτες απεικονίσεις του πουλιού στην Ευρώπη. Τα δημοφιλή χριστουγεννιάτικα πιάτα πριν τη γαλοπούλα, ήταν οι χήνες και τα κοκοράκια και για τα σπίτια των πλουσίων, τα παγώνια και οι κύκνοι.

Η γαλοπούλα έκανε την εμφάνισή της στα εορταστικά τραπέζια γιατί ήταν φθηνή και εύκολη στην πάχυνση. Αποτελούσε επίσης μια πρακτική εναλλακτική άλλων ζώων όπως π.χ. οι αγελάδες οι οποίες χρησίμευαν περισσότερο ζωντανές για το γάλα τους ή τα ακριβότερα τότε κοτόπουλα για τα αυγά τους. Ο Ερρίκος ο VIII ήταν ο πρώτος Άγγλος βασιλιάς που δοκίμασε γαλοπούλα αν και ο Εδουάρδος ο VII ήταν αυτός που έκανε μόδα την κατανάλωση γαλοπούλας τα Χριστούγεννα. Το εντυπωσιακό της μέγεθος σε σύγκριση με το κοτόπουλο, την πάπια ή τη χήνα έπαιξε σημαντικό ρόλο και την καθιέρωσε ως επιλογή στα εορταστικά τραπέζια. 

Οι φημισμένοι Τούρκοι έμποροι, ηταν αυτοι που ανέλαβαν τη διακίνησή της στην υπόλοιπη Ευρώπη, πέραν της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας, και της χάρισαν και το σημερινό της – διεθνές – όνομα, που δεν είναι άλλο από το «turkey».

Με αυτόν τον τρόπο, αν και λίγο καθυστερημένα, η γαλοπούλα έφτασε και στην Ελλάδα, όπου γρήγορα και λόγω του μειωμένου κόστους εκτροφής της, αντικατέστησε στα λιβάδια τους μέχρι τότε αγαπητούς χοίρους.

Ιστορική φωτογραφία του σπουδαίου φωτογράφου Ανρί Μπρεσόν που χρονολογείται το 1953 μαρτυράει την παρουσία της στο ελληνικό τραπέζι κατά τα μεταπολεμικά χρόνια, καθώς απεικονίζει κτηνοτρόφο να οδηγεί με τα πόδια ένα σμήνος γαλοπούλες από την Ολυμπία στην Αθήνα!

Αν και το έθιμο προέβλεπε τη βρώση πουλερικού τη μέρα των Χριστουγέννων, συνήθως στη μορφή της κοτόσουπας, το κυρίως πιάτο στο τραπέζι «γέμιζε» με το «καλό κρέας» που ήταν είτε αρνί, είτε χοιρινό. Άλλωστε τα «χοιροσφάγια» αποτελούν ακόμα και σήμερα, σε περιοχές της Θεσσαλίας, έθιμο που αγγίζει τα όρια της ιεροτελεστίας. Και σε άλλες περιοχές της χώρας μας όμως, το χοιρινό, ψητό ή στην κατσαρόλα, ολόκληρο ή σε μερίδες, είναι το αγαπημένο εορταστικό έδεσμα εκείνων που επιμένουν να τρώνε παραδοσιακά τα Χριστούγεννα, στρώνοντας τραπέζι με ζυμωτό Χριστόψωμο, ζεστή κοτόσουπα, χοιρινό πρασοσέλινο, αρνάκι φρικασέ, μελομακάρονα και δίπλες!

Η «αστική» γαλοπούλα βέβαια, που μονοπωλεί πλέον τις χριστουγεννιάτικες συνταγές μας, έχει τη δική της κυρίαρχη θέση στο γιορτινό τραπέζι. Πάντα γεμιστή, η προετοιμασία της αφήνεται στη φροντίδα και τη φαντασία της νοικοκυράς που επιλέγει αν θα τη «φουσκώσει» με κιμά και κουκουνάρι, κάστανα και ξηρούς καρπούς, ρύζι και δαμάσκηνα! Οι σεφ υποστηρίζουν ότι αν ξέρεις να την μαγειρέψεις, μπορείς να γευτείς στο κρέας της επτά διαφορετικά πτηνά και ζώα. Προσοχή χρειάζεται ειδικά στο ψήσιμο για να μην στεγνώσει. 

Το επιστημονικό όνομα της είναι MeleagrisGallopava- Ινδορνίς η μελαγρίς. Το ινδορνίς είναι ενδεικτικό μιας εποχής που οι Ευρωπαίοι ταύτιζαν την Αμερική με τις Δυτικές Ινδίες και έτσι, τις θεώρησαν συγγενικό είδος της φραγκόκοτας (μελεαγρίδα), την κατέταξαν στο ίδιο γένος αλλά με την ονομασία MeleagrisGallopava δηλαδή, γαλο-παγώνι μελεαγρίδα.