Αργύρης Πετρονώτης (1924-2023)
Μια ανυπότακτη προσωπικότητα ένας ανιδιοτελής άνθρωπος, μια εξέχουσα μορφή που τίμησε την τέχνη και τα γράμματα. Ο αιώνιος έφηβος.
Ο πατέρας του Παναγιώτης Αποστολόπουλος Τριπολιτσιώτης, υπερσυντηρικός όπως ο ίδιος αναφέρει στην αυτοβιογραφία του. Το Πετρονώτης προήλθε από το προσωνύμιο που πήρε η οικογένεια από ο Πέτρος του Νότη(δηλαδή του Παναγιώτη στη μοραΐτικη διάλεκτο). Ο Ανάργυρος, στην κυριολεξία, το στερνοπούλι της οικογένειας, πήρε το όνομα από τον Στεμνιτσιώτη προπάππου από την πλευρά της μάνας του, Ανάργυρου Φατούρου, αντάρτη στην κρητική επανάσταση του 1897.
Με την κήρυξη του πολέμου, τα γεγονότα επηρεάζουν τη ζωή του και διαμορφώνουν το χαρακτήρα του. Στην διαδήλωση, το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου 1940 στην Τρίπολη, γνωρίζεται με τον Μίκη Θεοδωράκη και τους συνδέει δια βίου φιλία. Τρέφει ιδιαίτερη αδυναμία στο δημοκράτη αδελφό του ανθυπολοχαγό Μιχαλάκη, που σκοτώνεται στο μέτωπο στις 30 Δεκεμβρίου 1940. Την ίδια μέρα τραυματίζεται και ο άλλος του αδελφός ανθυπολοχαγός Μιμίκος.
Στην Κατοχή η οικογένεια μετακομίζει στην Αθήνα. Ο Αργύρης προσπαθεί ανεπιτυχώς να φύγει στη Μέση Ανατολή. Αρχίζει φροντιστήριο στου Κανέλου για να εισαχθή στο Πολυτεχνείο. Εκεί οργανώθηκε στο ΕΑΜ και συμμετέχει στις αντικατοχικές διαδηλώσεις . Αυτό, όμως, δεν φθάνει στον Πετρονώτη· θέλει να έχει προσωπική αντίληψη για το αντάρτικο που φούντωνε το καλοκαίρι του 1943 στο Μοριά. Ξεκινά με ποδήλατο· δεν τον σταματούν ούτε τα μπλόκα των Γερμανών ούτε οι συλλήψεις ως ύποπτο από τους αντάρτες. Φθάνει στη Στεμνίτσα, γίνεται μέλος της τοπικής ΕΑΜικής οργάνωσης , στρατεύεται στην αρχή στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και γρήγορα στο μόνιμο. Τοποθετείται Καπετάνιος της υποδειγματικής ομάδας ΕΠΟΝ του 11ου συντάγματος. «Η συμμετοχή μου στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης είναι ό,τι τιμιώτερο έχω ζήσει στη ζωή μου» αναφέρει ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του.
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας(Φεβρουάριος 1945), επέστρεψε στην Αθήνα.
Ο πατέρας του επειδή ήταν Ελασίτης, τον αποκήρυξε – με συμβολαιογραφική πράξη- από γιο και τον αποκλήρωσε. Δεν αντιμίλησε ούτε εξέφρασε παράπονο. Ξεκίνησε ενέργειες για να βγάλει ναυτικό φυλλάδιο και να μπαρκάρει. Το μαθαίνει ο μεγάλος αδελφό του ο Πέτρος που τον αποτρέπει και αναλαμβάνει τα έξοδα για να σπουδάσει. Περνά στο Πολυτεχνείο στην Αρχιτεκτονική σχολή. Οι σπουδές του διακόπτονται το 1947 λόγω στράτευσης. Παρουσιάζεται στην Τρίπολη και ο λοχαγός που γνώριζε την αντιστασιακή του δράση, γράφει « ο Πετρονώτης παραδέχεται ότι ήταν κομμουνιστής είναι και θα είναι». Τον αφόπλισαν και μαζί με άλλους τους φόρτωσαν σε εμπορικά βαγόνια για Λαύριο και Μακρόνησο. Άρχισαν οι εξοντωτικές διαδικασίες για να πετύχουν δηλώσεις μετάνοιας· ο Πετρονώτης αναφέρει «τώρα που γέρασα το παραδέχομαι ότι δεν άντεξα τη φάλαγγα και υπέγραψα. Στη συνέχεια συνέβη κάτι που με ελάφρυνε. Μου ζητούσαν να πω ονόματα συντρόφων. Λέω μέσα μου: Αργύρη το τομάρι σου καν’ το ό,τι θες. Όχι των άλλων. Η κακομεταχείριση μου αγρίεψε περισσότερο. Ψυχικά άντεξα και δεν υποχώρησα. Όμως, μέχρι σήμερα το ηθικό τραύμα δεν επουλώθηκε τέλεια. Έχει αφήσει αμυχές. Επί τέλους κάποτε απολύθηκα από το Μακρονήσι. Καθετί που γεύτηκα εκεί, εδραίωσε τη θέληση μου για τη δια βίου βελτίωση όχι μόνο του εγώ, αλλά του εμείς.»
Το 1952 τελείωσε τη σχολή Αρχιτεκτόνων, πήγε στη Γερμανία για μαθητεία στη γλώσσα και την τέχνη. Πάντοτε εργαζόμενος, γράφτηκε το 1958 στη Φιλοσοφική Σχολή, τμήμα ιστορικό αρχαιολογικό, του Πανεπιστημίου της Αθήνας, όπου απέκτησε το πτυχίο και εμπειρία. Το 1963 πήρε μέσω διαγωνισμού υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στο Μόναχο. Εκεί τον βρήκε το 1967 η δικτατορία. Οργανώθηκε στην αντιδικτατορική οργάνωση και έγινε γραμματέας της. Η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 τον στεναχώρησε και τον απογοήτευσε. Πήρε την απόφαση να γυρίσει πίσω και ό,τι γίνει. Στην αρχή η χούντα δεν τον πείραξε, αλλά όταν το 1970 δημοσίευσε άρθρο για την κατεδάφιση του Βαλιδέ Τζαμιού στο Ηράκλειο που επιζητούσε ο ταξίαρχος Παττακός, υπουργός εσωτερικών, υπέβαλε μήνυση στον Πετρονώτη.
Πολλοί τον υπερασπίστηκαν και μάλιστα ενώ είχαν κληθεί ως μάρτυρες κατηγορίας. Δεν έλειψαν βέβαια και οι ριψάσπιδες. Το Βαλιδέ Τζαμί κατεδαφίστηκε, ο Πετρονώτης,όμως, αθωώθηκε.
Το 1974 έπεσε η χούντα. Μετά από είκοσι χρόνια του δίνουν δουλειά στο Δημόσιο. Πρώτα το 1975-79 εργάσθηκε στο ναό του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσες Αρκαδίας και από το 1979 ως αναπληρωτής καθηγητής στην Πολυτεχνική σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 1991 που θα έπαιρνε σύνταξη, θυμήθηκε να υποβάλλει αίτηση προαγωγής. Όμως « παρά τα τρία πανεπιστημιακά διπλώματα , τη δωδεκαετή αδιάκοπη διδασκαλία στους αρχιτέκτονες, παρά την εθελοντική αμισθί διδασκαλία για τέσσερα ή πέντε χρόνια στη σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ δεν κρίθηκα άξιος προαγωγής. Κάποια σκιά θα με βάραινε…» σχολιάζει ο ίδιος.
Η δραστηριότητα, όμως, του Πετρονώτη δεν περιορίστηκε μόνο στο διδακτικό έργο, αλλά επεκτάθηκε στην έρευνα και στη συγγραφή εργασιών και βιβλίων. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε για ναούς και τζαμιά στην ελληνική επικράτεια, για μαστόρους σε όλη την οθωμανική επικράτεια, για αρχαίους δρόμους και μελέτησε τη Μεγάλη Πόλη της Αρκαδίας. Δίδαξε σε πολλά σεμινάρια και εκδηλώσεις σε όλη την επικράτεια, πάντοτε χωρίς αμοιβή. Συμμετείχε ανελλιπώς σε αρχαιολογικά και αρχιτεκτονικά συνέδρια με επιστημονικές ανακοινώσεις. Τελευταία βοήθησε σημαντικά την κίνηση «Άνθη της Πέτρας» για την μελέτη των Λαγκαδινών μαστόρων.
Πάντοτε ήταν ενεργός πολίτης και Αριστερός. Η δημιουργία της ενωμένης Αριστεράς με τον Συνασπισμό το 1988 του έδωσε χαρά και ελπίδα·δέχθηκε την υποψηφιότητα του στην Αρκαδία στις διαδοχικές εκλογές του ’88-89. Τότε και εγώ γνωρίστηκα με τον Ανάργυρο και ξεκίνησε η συνεργασία μας και κατά την άποψη του η τρίτη του νιότη με έρευνες και δημοσιεύεις για την Αρκαδία. Είχε τιμητική συμμετοχή στους συνδυασμούς του «ΑΡΚΑΔΩΝ ΚΟΙΝΟ» και σε αριστερούς αυτοδιοικητικούς εκλογικούς συνδυασμούς. Στις εκλογές μάλιστα παρά την προχωρημένη ηλικία του ερχόταν και ψήφιζε στην Αρκαδία. Η καρδιά του πάντα ήταν εδώ, στην Αρκαδία.
Βαθειά επηρεασμένος από τον χαμό του αγαπημένου του αδελφού Μιχαλάκη και τους εκατοντάδες Αρκάδες που έπεσαν στον αντιφασιστικό πόλεμο στα μέτωπα της Αλβανίας, του Ρούπελ και της Κρήτης με την οικονομική συμπαράσταση της αδελφής του Κάντως, δημιούργησε το Μνημείο πεσόντων στα όρια του στρατοπέδου Θ. Κολοκοτρώνης στην Τρίπολη.
Στο έργο αυτό βρήκε τη συνέργεια πολλών φίλων. Όχι όμως και της πολιτείας στο βαθμό που θα έπρεπε. Οι ταγοί της πολιτείας κρατούσαν πάντα αποστάσεις αφού «δεν ήταν δικός τους» όπως κάποιος ανέφερε και απουσίασαν από την εξόδιο ακολουθία.
Όλοι αυτοί που συνεργάσθηκαν μαζί του και όσοι μπορέσαμε να βρεθούμε στην εξόδιο ακολουθία στη Θεσσαλονίκη δεν σε αποχαιρετάμε· θα είσαι με τη στάση της ζωής σου και το έργο σου πάντα κοντά μας, Μάστρο-Αργύρη.
Η επικήδειος ομιλία έγινε το Σάββατο 22 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη από τον Παν. Βέμμο.
