Αυτή την κουβέντα την κάνουμε κάθε χρόνο μαζί. Μόνο που φέτος τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Κανονικά, θα μιλούσαμε για τα όνειρα, τις αγωνίες, τους στόχους και τις δυνατότητες των παιδιών. Κανονικά… Όλα πλέον μοιάζουν να ετεροπροσδιορίζονται από μία κανονικότητα. Τι είναι κανονικό και τι δεν είναι. Ακόμα και το όρια της λεγόμενης «κανονικότητας» έχουν καταστεί ελαφρώς δυσδιάκριτα πια. Χώρια που για κάποιους τα πράγματα δεν ήταν ποτέ κανονικά. Για κάποιους, οι καλές εποχές ήταν η πραγματικότητα μίας άλλης τάξης, μιας άλλης ζωής, που δεν την έζησαν ποτέ. Πως λοιπόν διαχωρίζουμε το κανονικό; Ίσως αν ξεκινούσαμε απ’ αυτό που σίγουρα δεν είναι.
Το σχολείο δεν συνιστά απλώς έναν θεσμό εκπαίδευσης ή γνώσης. Είναι πολύ περισσότερα και θα χρειαζόταν να γράψουμε ολόκληρο βιβλίο προκειμένου να περιγράψουμε την σημασία για την κοινωνικοποίηση και εν γένει την ζωή των παιδιών. Έτσι, τελείως συνοπτικά θα ισχυριζόμασταν πως τελικά ένα σχολείο είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας μας, με τα καλά και τα στραβά της. Τούτο και μόνο συνιστά μία ανεκτίμητη εμπειρία. Από εκεί προέκυψε μάλλον και η φράση, «ήταν μεγάλο σχολείο για μένα». Γιατί στο σχολείο αναπτύσσονται και δοκιμάζονται όλες εκείνες οι σχέσεις οι οποίες θα σε απασχολήσουν μια ζωή. Υπάρχουν φίλοι, εχθροί, ενδιαφέροντες, αδιάφοροι, εξουσιαστές, λειτουργοί, υπάρχει χαρά, λύπη, απογοήτευση, θάρρος, συντροφικότητα, ελπίδα, φθόνος.
Δυστυχώς η πανδημία ή επί το ορθότερον, τα μέτρα για την πανδημία, στέρησαν φέτος αυτό το τόσο σημαντικό μάθημα για τη ζωή. Στέρησαν την ουσία της μαθητικής ζωής που εδράζεται στην φυσική επαφή και στην αλληλεπίδραση με τους άλλους. Τα παιδιά, και σε έναν μικρότερο βαθμό και οι γονείς, ήρθαν αντιμέτωποι με κάτι πρωτόγνωρο. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα χάθηκε το κέντρο βάρους της σχολικής ζωής, το οποίο για όλα, μα για όλα τα παιδιά, μεγάλα ή μικρά, ταυτίζεται με το κέντρο βάρους της ταυτότητάς τους. Αναγκαίο κακό; Η ιστορία θα δείξει. Το καλό πάντως είναι ότι στο σύντομο χρονικό διάστημα που επαναλειτουργούν τα σχολεία, παρατηρείς στα πρόσωπά τους πόσο γρήγορα η ζωή δικαιώνεται και θριαμβεύει παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες.
Ωστόσο, αν και το αγκάθι της πανδημίας αποδεικνύεται εν τοις πράγμασι μικρό ακόμα εν μέσω ενός απόλυτα χαοτικού πλαισίου, η συνθήκη της όποιας κανονικότητας υπονομεύεται σφόδρα από την εφαρμογή της εκπαιδευτικής αντιμεταρρύθμισης, η οποία έχει ήδη δρομολογήσει τον αποκλεισμό δεκάδων χιλιάδων παιδιών από τα πανεπιστήμια. Εδώ, η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Εδώ κάθε απόπειρα στοιχειοθετημένης επιχειρηματολογίας αναφορικά με τον βαθιά αντικοινωνικό και αντιεκπαιδευτικό χαρακτήρα της νομοθετικής ρύθμισης του υπουργείου πέφτει στο κενό. Δεν αξίζει να σπαταλήσουμε ούτε μία πρόταση παραπάνω γι’ αυτό. Ήταν διακαής πόθος τους, αφενός να εξυπηρετήσουν τους σχολάρχες του ιδιωτικού τομέα, αφετέρου να συρρικνώσουν τον χάρτη της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης. Το είπαν και το έκαναν.
Γι΄αυτό η κουβέντα μας φέτος έχει διαφορετικό χαρακτήρα. Πάρα ταύτα, είμαι αισιόδοξος και θα εξηγήσω μέσα σε δύο γραμμές το γιατί. Μπορεί οι συνθήκες αυτή τη στιγμή να δείχνουν και σε μεγάλο βαθμό να είναι οι χειρότερες δυνατές, η ιστορία όμως μας έχει διδάξει ότι τίποτε δεν πάει χαμένο στη χαμένη μας ζωή, για να επικαλεστώ και τα λόγια του ποιητή. Το μεγαλύτερο ιστορικό μάθημα το οποίο μας έχει παραδώσει αυτός ο τόπος είναι ότι σε βάθος χρόνου οι δυσκολίες έχουν αναθρέψει τις πιο μορφωμένες και πεισμωμένες γενιές. Ας μην μένουν λοιπόν με την ενδεχομένως εσφαλμένη εντύπωση ότι φτιάχνουν φτηνούς, υπάκουους και ανειδίκευτους εργάτες, γιατί μπορεί άθελά τους να διαμορφώνουν μια νεα μυαλωμένη και ασυμβίβαστη γενια. Οι πανελλήνιες ξεκινούν, αλλά το πανελλήνιο αίσθημα είναι εξαιρετικά ομιχλώδες.
