ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΑ: Κράτος άδικου

Μην γεμίζεις την μνήμη σου με όλες εκείνες τις φορές που αισθάνθηκες να σε προσβάλουν

Ίσως καταλήξεις να μην έχεις χώρο για τις υπέροχες στιγμές που θα ρθουν…

Φεοντορ Ντοστογιέφσκι

Δίκαιο. Προστασία του πολίτη. Ασφάλεια. Ασφάλεια; Εδώ η πλούσια κατά τα άλλα ελληνική προσφέρεται για μία θεμελιώδη, ηθελημένα ή αθέλητα, παρεξήγηση από τους φορείς του λόγου. Στην αγγλική, ας πούμε η διάκριση μεταξύ safety και security είναι σαφέστατη παρότι και οι δύο όροι μεταφράζονται ως ασφάλεια. Το «safety», ωστόσο, συνιστά μία πολύ βαθύτερη, ουσιαστικότερη και ευρύτερη συνθήκη από το «security», το οποίο κατά κανόνα αναφέρεται απλώς στη φύλαξη. Σεκιούριτι και σεκιουριτάδες έχουν οι δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες ώστε να διασφαλίζεται η πολιτισμένη συμπεριφορά των επισκεπτών και κατ’ επέκταση η απρόσκοπτη λειτουργία τους.

Η ασφάλεια από την άλλη συμπεριλαμβάνει μία σειρά από εγγυήσεις, οι οποίες στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες εκπηγάζουν από το κοινωνικό κράτος δικαίου, όπως είναι π.χ. η δημόσια και δωρεάν περίθαλψη, η δημόσια και δωρεάν παιδεία και βεβαίως να μην κινδυνεύεις από τον άλλον και σε σκοτώσει επειδή, ας πούμε, πιστεύει ότι του έκλεψες μια κότα. Χονδροειδώς πιο εκλαϊκευμένο κι από βιβλίο της Γ’ Γυμνασίου, αυτό είναι και το κομβικό σημείο το οποίο ο John Locke προσδιορίζει ως τη μετάβαση από τη φυσική στην πολιτική κατάσταση και ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ ως το κοινωνικό συμβόλαιο. Πλέον οι άνθρωποι συμφωνούν ότι δεν μπορεί ο καθένας να είναι δικαστής του εαυτού του και να τιμωρεί δυσανάλογα, γι’ αυτό παραχωρούν τα φυσικά τους δικαιώματα στο κράτος, το οποίο αναλαμβάνει την απονομή της δικαιοσύνης.

Όταν όμως οι θεσμοί δεν λειτουργούν επειδή υπάρχει αστυνομοκρατία, επειδή υπάρχει αυθαιρεσία, επειδή υπάρχει ασυδοσία, επειδή τελικά οι φορείς της πολιτικής εξουσίας παραβιάζουν αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης και δίνουν το μήνυμα ότι η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία, τότε το κράτος δικαίου υποχωρεί και μετατρέπεται σε κράτος άδικου. Είναι μεν κράτος αλλά κράτος παραδόξως φυσικής κατάστασης και μάλιστα στην πιο άγρια μορφή της, ενός πολέμου όλων εναντίον όλων, κατά τον Thomas Hobbes. Καθένας είναι μόνος του και διατρέχει άμεσα τον κίνδυνο της αλόγιστης, δολοφονικής βίας, ακόμα και για τις πιο ασήμαντες αφορμές. «Φτωχοδιάβολοι είναι», διακηρύσσει ο ηγεμόνας: «Εσείς είστε το κράτος! Κάντε τους ό,τι θέλετε!». Πυροβολήστε τους στο κεφάλι ακόμα και για είκοσι ευρώ. Ακόμα κι αν είναι παιδιά.

Μόνο που αυτή η συμφωνία και η εμπιστοσύνη στον φορέα της εξουσίας, είτε την ονομάσουμε καταπίστευμα, είτε κοινωνικό συμβόλαιο, δεν αποτελεί λευκή επιταγή. Ισχύουν όροι και προϋποθέσεις, που γράφουν και τα διαφημιστικά, αν και σε αυτήν την περίπτωση τα γράμματα δεν είναι ψιλά. Ο Locke επισημαίνει ότι αν το αίτημα της διασφάλισης δεν ικανοποιείται, τότε παραβιάζονται οι όροι του καταπιστεύματος και αυτομάτως αίρεται η εμπιστοσύνη: «Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του […], τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με βία. Ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παράνομη βία της εξουσίας είναι η βία». Αντίστοιχα και ο Rousseau ξεκαθαρίζει ότι «οι φορείς της εκτελεστικής εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με το λαό˙ πρέπει να τον υπακούουν».

Παραβιάζοντας τους όρους, επιστρέφουν τους πολίτες πίσω στην απόλυτη ανασφάλεια. Δεν κυβερνούν πια ένα κράτος δικαίου αλλά ένα κράτος άδικου, κρυπτόμενοι πίσω από την επίφαση της νομιμότητας και συνεπώς οφείλουν, είτε να συμμορφωθούν τάχιστα στις επιταγές της φιλελεύθερης δημοκρατίας, είτε να παραιτηθούν της εξουσίας.

Από την αρχή της θητείας της, η παρούσα κυβέρνηση δεν έκρυψε την αδιαφορία της για το Κράτος Δικαίου. Υποταγή σε κυβερνητικό έλεγχο των «ανεξάρτητων» Αρχών, αναντιστοιχία ανάμεσα στις μεγαλοστομίες και στις πράξεις για την προστασία των μειονοτήτων και των αδύναμων κοινωνικών ομάδων, παρεμβάσεις, διαστρεβλώσεις και απείθεια έναντι δικαστικών αποφάσεων και συρρίκνωση της ελευθερίας έκφρασης.

Εάν δεν αλλάξει λοιπόν αυτή η αντιμετώπιση, δεν πρόκειται να υπάρξει πραγματική απονομή δικαιοσύνης στην Ελλάδα.

Περαιτέρω, στη δυσκολία απόδοσης δικαιοσύνης, συμβάλλουν προφανώς η πολυνομία και η κακή νομοθεσία – ειδικά σε μία χώρα όπως  η Ελλάδα, η οποία χαρακτηρίζεται από πληθώρα νόμων και τροπολογιών.

Η αιτία είναι το ότι στην πατρίδα μας, θεωρείται λανθασμένα ως επιτυχημένος υπουργός αυτός που παράγει πολλούς νόμους – ενώ θα έπρεπε να ήταν εκείνος που εφαρμόζει σωστά και αποτελεσματικά τους υφισταμένους νόμους.

Ακόμη περισσότερο, οι νόμοι να ισχύουν για όλους ανεξαιρέτως – ανεξάρτητα από το εάν είναι απλοί Πολίτες ή άτομα με ισχύ και εξουσία. Μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει ένα κράτος εύρυθμα και να μην τίθεται σε κίνδυνο η κοινωνική συνοχή.