Τα συνήθη διλήμματα για τις καλοκαιρινές διακοπές – τόπος προορισμού, επιλογή χρόνου κλπ, ακούγονται σήμερα σαν πολυτέλεια, αφού για την Ευρώπη φέτος, η καλοκαιρινή απόδραση είναι μια υπαρξιακή ερώτηση. Για την ακρίβεια αναβάλλεται.

Στα δικά μας…το καλοκαίρι που έρχεται ακόμη κι αν μας βγάλει από την καραντίνα θα φέρει μαζί του, σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, μαύρα μαντάτα για την «ναυαρχίδα» της ελληνικής οικονομίας. O ελληνικός τουρισμός ετοιμάζεται να ζήσει το μεγαλύτερο πλήγμα εδώ και δεκαετίες με πτώση έως και 80% στην τουριστική κίνηση.

Εκατοντάδες ξενοδοχεία και ταξιδιωτικά πρακτορεία κινδυνεύουν με λουκέτο, οι εργαζόμενοι βρίσκονται για μια ακόμη φορά αντιμέτωποι με το ξήλωμα των εργασιακών τους δικαιωμάτων και η κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει κανένα σχέδιο. Την κατάσταση επιβεβαιώνουν πλήρως οι επαγγελματίες στον χώρο του τουρισμού, οι οποίοι εδώ και εβδομάδες έχουν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο πλήρους κατάρρευσης των εσόδων.

«Όταν θα έχουμε πτώση της τάξεως του 80% στις αφίξεις και τα έσοδα – πάνω απο 30 δισ. ευρώ – αντιλαμβάνεστε ότι η απώλεια για όλους μας αλλά και το εθνικό ΑΕΠ είναι τεράστια. Δυστυχώς γυρνάμε πολύ πίσω σε δεδομένα που δεν είχαμε ξαναδεί. Μηδέν τουρισμό η Ελλάδα δεν είχε ούτε το 1952. Έτσι αν για την Ευρώπη το πλήγμα της ακύρωσης των καλοκαιρινών ταξιδιών και διακοπών είναι τεράστιο, για την Ελλάδα είναι σίγουρα ανεπανόρθωτο.

Όλες οι εξουσίες χτίζουν μύθους για να επιβάλλουν, να χειραγωγήσουν, να επιβληθούν, να δικαιολογήσουν… Άλλοι απ’ αυτούς έχουν μακρύ βίο και άλλοι καταρρίπτονται με την πρώτη δοκιμασία. Το ελληνικό κράτος, προσπάθησε και πέτυχε τελικά να χτίσει τον μύθο του τουρισμού. Όλοι οι κυβερνήτες της χώρας προσπάθησαν να πείσουν τους Έλληνες ότι για την Ελλάδα ο τουρισμός αντιπροσώπευε ό,τι το πετρέλαιο για τους Σαουδάραβες. Φυσικά ακούγεται σαν ανέκδοτο να θέλεις να εξισώσεις τα βαρέλια του αργού με τον Γερμανό οικοδόμο και τον Γάλλο εργάτη της Renault, αλλά φαίνεται ότι οι περισσότεροι Έλληνες πίστεψαν τον μύθο και προσάρμοσαν τη ζωή τους σε αυτόν.

Ο αγρότης μεταβλήθηκε σε καφετζή και σε ιδιοκτήτη τουριστικής γης, ο εργάτης και ο μικροβιοτέχνης σε σερβιτόρο και εστιάτορα, ο οικοδόμος σε εργολάβο. Τελικά το κόστος του μύθου ήταν η απομάκρυνση από την πολιτική τής αυτάρκειας. Οι κυβερνήτες κατάφεραν τελικά να συρρικνώσουν τη γεωργία, να εκμηδενίσουν την καχεκτική βιομηχανία και να μετατρέψουν τη χώρα σε μία κοινωνία υπηρεσιών. Όσοι αντιστέκονταν, χαρακτηρίζονταν από τις ηγεσίες οπισθοδρομικοί, δογματικοί, εχθροί της εξέλιξης.

Και μετά ήλθε ο κορονοϊός. Απειλητικά μεταδοτικός και αμείλικτα θανατερός. Αυτό το παράξενο μικροσωματίδιο κατάφερε σε λιγότερο από τρεις μήνες να αποκαθηλώσει ένα μύθο δεκαετιών και να παραδώσει την ελληνική οικονομία στα πιο μαύρα σενάρια. Όσοι πίστεψαν και εμπιστεύτηκαν το μέλλον τους στον Γερμανό μπετατζή, στον Αυστριακό αγρότη, στον Γάλλο φορτηγατζή και στον Τεξανό γελαδάρη άρχισαν να αισθάνονται πανικό. Συνειδητοποίησαν την ευαλωτότητά τους απέναντι σε κάθε μορφής κρίση (φυσική, υγειονομική, γεωπολιτική, πολιτική…), την εξάρτησή τους από τις επιχειρήσεις κολοσσούς που στέλνουν τουρίστες, που μεταφέρουν τουρίστες, εισάγουν αγαθά για να τρώνε, να πλένονται και να γλεντάνε τουρίστες. Συνειδητοποίησαν την αδυναμία τους απέναντι στους ντόπιους και πολυεθνικούς κολοσσούς κάθε φορά που πήγαιναν στις τράπεζες για να ζητήσουν δανεικά για να κρατηθούν όρθιοι μέχρι να φύγει ο τυφώνας.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι ενώ όλοι κατάλαβαν ότι ο μύθος τούς έβαλε σε περιπέτειες, κανείς δεν τόλμησε να τον αμφισβητήσει δημόσια. Η σιωπή αυτή είναι εγκληματική τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον, το οποίο χτίζεται πάνω στα σαθρά τουριστικά θεμέλια. Η φαραωνική επένδυση του Ελληνικού, τα υπερμεγέθη τουριστικά επενδυτικά σχέδια με τις τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες, οι μαρίνες, το real estate, τα νέα και τα παλιά αεροδρόμια, εταιρείες ακινήτων, οι αλυσίδες μετακίνησης πλουσίων… και οι υπηρεσίες παροχής συνοδών, δηλαδή όλο το σημερινό «αναπτυξιακό» αφήγημα που με τόση επιμονή και μεθοδικότητα προβάλλουν σαν διαβατήριο για τον παράδεισο, είναι ασταθή, ευάλωτα, ευμετάβλητα και αβέβαια. Μία κινέζικη νυχτερίδα, αρκεί για να τα ερημώσουν, να τα αραχνιάσουν, να τα απαξιώσουν. Και μετά; Ύφεση, ανεργία, ανέχεια…

Ο Covid-19 έδωσε μία σπάνια ευκαιρία: να ξανασκεφτούμε το αναπτυξιακό μοντέλο που βασίζεται στον τουρισμό. Να το αναθεωρήσουμε. Να αναζητήσουμε νέες αναλογίες και μία διαφορετική διασπορά κινδύνου ώστε να εξισορροπηθεί ο τουριστικός κίνδυνος. Στη σιωπή των ηγετών, η μοναδική απάντηση είναι η ηχηρή απαίτηση των πολιτών. Αν παρόλα αυτά επιμένουν να μας οδηγούν στο μονοπάτι του τουρισμού τότε θα πρέπει να προετοιμαστούμε, γιατί η κλιματική αλλαγή, η γεωπολιτική ρευστότητα και η ανισότητα είναι τα κατάλληλα υλικά για την επόμενη μεγάλη κρίση που θα έλθει.