Κάποτε ένας παλιός καλός φίλος είχε πει ότι τα μεγαλύτερα ίχνη τα αφήνει κανείς στις καρδιές των ανθρώπων. Ήταν η κατακλείδα σε μία όμορφη βραδιά, όπου η συζήτηση σχετιζόταν πια με το καλό όνομα, την υστεροφημία, και τον ιό της ματαιοδοξίας, ο οποίος αργά ή γρήγορα προσβάλει τον άνθρωπο. Ήταν ένα πραγματικό συμπόσιο, του οποίου η ανάμνηση σε καθιστά κοινωνό μιας μακράς παράδοσης. Σε κάνει να αντιλαμβάνεσαι επιτέλους με τον πλέον άμεσο τρόπο, αυτόν της εμπειρικής πραγματικότητας, την στοχαστική και εκπαιδευτική σημασία ενός μακραίωνου ελληνικού, κοινωνικού και βαθύτατα πολιτικού θεσμού, όπως το συμπόσιο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο μέγας Πλάτων ονομάτισε έτσι έναν από τους πιο θαυμαστούς του διαλόγους.
Η ματαιοδοξία. Η ματαιοδοξία είναι άσχημο πράγμα. Πολύ άσχημο, και συχνά ασυγχώρητο, και από θεούς, αλλά και από ανθρώπους. Όλοι, λιγότερο ή περισσότερο, μπορεί να υποπέσουμε ατυχώς στον πειρασμό της ματαιοδοξίας σε κάποια φάση της ζωής μας. Αυτό είναι ανθρώπινο και συγχωρητέο. Εκείνο όμως που είναι πραγματικά ασυγχώρητο είναι να την αφήσεις να σε καθορίσει. Χώρια δηλαδή που η ζωή, αργά ή γρήγορα, σε διδάσκει ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων επιδιώκουν να προβάλλουν σπουδαίοι με κάθε κόστος στα μάτια της κοινωνίας, είναι κυρίως χρυσές ή και αργυρές μετριότητες.
Σκέφτομαι τον Ηρακλή. Σκέφτομαι την Αρετή και την Κακία, γιατί αποπειρώμαι πάντα και ενίοτε μάταια να αιτιολογήσω τα έργα των ανθρώπων. Σκέφτομαι την Μελίνα Μερκούρη, μία από τις πιο χαρισματικές προσωπικότητες που ευτύχησε να βγάλει αυτή η έρμη χώρα και την οποία σαν από θαύμα είδε ο κόσμος να κοσμεί την θέση της υπουργού Πολιτισμού. Δεν πάσχω από καμία διάθεση εξιδανίκευσης της συγχωρημένης. Αντικειμενικό γεγονός της θητείας της ήταν ότι όλοι οι κατοπινοί και όλες οι κατοπινές θα αξιολογούνταν με βάση το μέτρο το οποίο έθεσε. Όχι μόνο το πολιτιστικό, αλλά και το ηθικό. Ως ηθοποιός με διεθνή παρουσία και διακρίσεις, δεν είχε ανάγκη το «ψώνιο». Ό,τι έκανε και ό,τι κατάφερε είχε ως εφαλτήριο το αυθεντικό ενδιαφέρον και γιατί όχι, την αγάπη για την Ελλάδα. Ήθελε να αφήσει κάτι πίσω της, όχι για την ίδια. Με έναν τρόπο, η ίδια την είχε κατακτήσει την αιωνιότητα.
Πίσω ή μάλλον μπροστά, στο σωτήριο έτος 2021, τα πράγματα δείχνουν απελπιστικά. Έχουμε μία υπουργό, η οποία δεν αρκείται στο τσιμεντάρισμα του περίβολου του ένδοξου, παγκόσμιου κι αγέραστου Παρθενώνα, γεγονός το οποίο την έχει ήδη κατατάξει στους Εφιάλτες της Ιστορίας, είχε και την φιλοδοξία να δια-κοσμήσει το επονείδιστο όνομά της σε μαρμάρινη πλάκα, η οποία θα μνημονεύει αιωνίως την συνεισφορά της στο φωτισμό και τον ανελκυστήρα του μνημείου. Και δεν έχουν πέσει ακόμη τα μάρμαρα, που δεν τα έπιασε ποτέ η κακιά σκουριά, να την πλακώσουν.
Είναι της μόδας φαίνεται να χρωστάμε όχι μόνο την ζωή και την ύπαρξή μας, αλλά και το όποιο συλλογικό μας κάλλος σε ευγενείς, κατά τα άλλα, χορηγούς. Στην πρόσφατα ανακαινισμένη και ντροπιασμένη από την κλοπή του αιώνα Εθνική Πινακοθήκη, δεν μνημονεύεται ούτε ο Ευρωπαίος, ούτε έστω ο Έλληνας φορολογούμενος με ευμεγέθη γραμματοσειρά, αλλά το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Πάντα ο Νιάρχος, ο Ωνάσης, ο Συγγρός και ποτέ ο μεροκαματιάρης, ο οποίος θα συνεισφέρει στο εθνικό οικοδόμημα, θέλει δεν θέλει. Πήξαμε στους ευπατρίδες και στους εθνικούς ευεργέτες.
Οι άνθρωποι μπορεί μια μέρα να συγχωρέσουν, για την πρωτοφανή βεβήλωση του ιερού μνημείου. Μπορεί να συγχωρέσουν την απύθμενη ύβρη. Οι θεοί ωστόσο φοβάμαι ότι δεν είναι τόσο μεγαλόψυχοι. Και η αίσθησή μου είναι ότι τελικά, με τον έναν τρόπο ή με τον άλλο, η ματαιοδοξία θα πληρωθεί. Σε τούτη τη ζωή ή σε κάποια άλλη δεν το ξέρω.
