Αφιέρωμα: Ο φονικός σεισμός στο Χάβαρι το 1909
-Η «Πρωινή» φέρνει στο φως άγνωστα ντοκουμέντα και λεπτομέρειες από το καταστροφικό συμβάν που ισοπέδωσε τη βόρεια Ηλεία πριν από 125 χρόνια
-Πάνω από 50 νεκρούς και 280 τραυματίες θρήνησε η Ηλεία
-Ανταπόκριση και από τους New York Times για την τραγωδία
Του Παναγιώτη Φωτεινόπουλου
Η περιοχή της Ήλιδας θεωρείται από τις πλέον σεισμογενείς, αφού σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 10 μέτριοι έως ισχυροί σεισμοί είτε στην ξηρά είτε στην ανοικτή θάλασσα τα τελευταία 120 χρόνια. Η θωράκιση των κτιρίων και η λήψη μέτρων πρόληψης και ενημέρωσης τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο για τις ανθρώπινες ζωές, όμως πριν από έναν αιώνα οι άνθρωποι ήταν εκτεθειμένοι στον Εγκέλαδο.
Σήμερα η «Πρωινή» φέρνει στο φως συγκλονιστικά ντοκουμέντα από τον φονικό σεισμό μεγέθους 5,7 με 5,9R που σημειώθηκε τον Ιούλιο του 1909 με επίκεντρο το Χάβαρι του δήμου Ήλιδας, στις 2:25 τα ξημερώματα, τα οποία δημοσίευσε το 2022 διεπιστημονική ομάδα από τα τμήματα Γεωλογίας των Πανεπιστημίων Πατρών και Αθηνών και από τη Διεθνή Εταιρεία για την Πρόληψη & τον Μετριασμό των Φυσικών Κινδύνων, την οποία συγκροτούν η Ιωάννα Τριανταφύλλου, ο Ιωάννης Κουκουβέλας, ο Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος και ο Ευθύμιος Λέκκας.
Το συγκεκριμένο συμβάν αξιολογείται από την επιστημονική κοινότητα ως ένας από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς της Δυτικής Ελλάδας, αφού άφησε πίσω του 25 νεκρούς στο Χάβαρι, οι οποίοι βρήκαν τραγικό θάνατο την ώρα που κοιμούνταν, καθότι καταπλακώθηκαν από τα σπίτια που κατέρρευσαν. Οι νεκροί σε όλη την Ηλεία έφτασαν τους 45 με 55, ενώ οι τραυματίες υπολογίζονται κοντά στους 285. Οι περισσότερες ζημιές προκλήθηκαν στο ανατολικό τμήμα της περιοχής και κυρίως στο Χάβαρι, αφού κατέρρευσαν πάνω από 1.000 κτίρια, ενώ η Παλαιόπολη (σημερινή ΤΚ Ήλιδας) καταστράφηκε ολοσχερώς και θρήνησε επτά νεκρούς που ανασύρθηκαν από τα ερείπια.
Τεράστιες ζημιές υπέστη η Αμαλιάδα και όλοι οικισμοί γύρω από την πόλη, όπως η Κεραμίδια (Μπεζαΐτη) η Δάφνη (Δάμιζα), το Κρυονέρι (Λιόπεσι), ο Άγιος Δημήτριος (Μαρινάκη), η Ήλιδα (Παλαιόπολη) και το Αυγείο (Μπουχιώτη), αφού καταστράφηκαν μερικώς ή ολικώς σχολεία, εκκλησίες, σπίτια και κρατικά κτίσματα. Έχει επίσης αναφερθεί ότι εκτός από τα σπίτια που έπεσαν, έπεσαν και τα ρωμαϊκά τείχη του χωριού της Παλαιόπολης. Ανέγγιχτες δεν έμειναν ούτε αστικές περιοχές με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα εκείνη την εποχή, όπως η Ανδραβίδα.
Ο σεισμός προκάλεσε διάφορες αστοχίες του εδάφους όπως ρευστοποίηση, πτώσεις βράχων, ρωγμές στο έδαφος και ρωγμές καθώς και μια ποικιλία υδρολογικών αλλαγών, με συνέπεια να χρειαστεί να ξαναχτιστεί σε άλλο σημείο, περίπου ένα με ενάμιση χλμ μακρύτερα, ενώ το γκρεμισμένο χωριό αποκλήθηκε Παλιοχάβαρι. Το συνολικό κόστος για την ανοικοδόμηση της περιοχής υπολογίστηκε σε τρία εκατομμύρια δραχμές. Το συμβάν έγινε επίσης αισθητό σε μεγάλο μέρος της χώρας, αφού τον αντιλήφθηκαν σε πόλεις όπως η Άρτα, το Ναύπλιο, Σπάρτη και η Μεσσηνία.
Σεισμολογικές μελέτες κάνουν λόγο για σοκαριστικό σεισμό, διότι καταγράφηκαν τουλάχιστον 5 ισχυρές δονήσεις μέσα σε 48 ώρες μεταξύ της πρώτης και της τελευταίας. Η δόνηση ήταν μάλλον κατακόρυφα προς τα πάνω, ενώ η διάρκειά της πολύ σύντομη.
Ούρλιαζαν τα άλογα και οι γάτες!
Η έρευνα παραθέτει επίσης και αναφορές που συλλέχθηκαν από τον Τύπο για διάφορα μακροσκοπικά φαινόμενα που προηγήθηκαν του ισχυρού σεισμού. Αυτά περιελάμβαναν φωτεινά και ακουστικά φαινόμενα, π.χ., υπόγειοι βρυχηθμοί, καθώς και δυσάρεστη συμπεριφορά ζώων, όπως άλογα και γάτες. Για παράδειγμα, ανέφεραν αυτόπτες μάρτυρες ότι κοντά στο χωριό Χάβαρι του σεισμού είχε προηγηθεί φοβερός υπόγειος βρυχηθμός και φωτεινά φαινόμενα στον ουρανό, με πιο χαρακτηριστική μια τεράστια λάμψη κεραυνού στον ορίζοντα από την πόλη της Αμαλιάδας μέχρι το Κατάκολο. Ο σεισμός ήρθε αμέσως μετά την εκδήλωση των φωτεινών φαινομένων.
Το σοκ του συμβάντος ήταν τέτοιο, που οι δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις ήταν διαρκείς στον περιφερειακό Τύπο («Νεολόγος» και «Πελοπόννησος» στην Πάτρα, «Αναγέννηση» στον Πύργο και «Πρόοδος» στην Αμαλιάδα)και στον αθηναϊκό Τύπο (Ακρόπολη, Αθήνα, Εμπρος, Καιροί Αθηνών, Νέον Άστυ, Σκριπ, Χρόνος), ενώ συνεχόμενα ρεπορτάζ δημοσίευσαν και οι NewYorkTimes!
Φωτογραφικό Υλικό από Book of Earthquakes, NOA (1893–1915)
