43 χρόνια ευρωεκλογές στην Ελλάδα

Μία σύντομη αναδρομή στις ευρωεκλογές του παρελθόντος

Με τον φόβο της ανόδου της ακροδεξιάς οι Ευρωπαίοι ψήφισαν χθες για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το μόνο αιρετό όργανο της επονομαζόμενης ευρωπαϊκής οικογένειας και το μόνο κοινοβούλιο στον κόσμο που δεν νομοθετεί.

Προς τα πού λοιπόν οδεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση 31 χρόνια μετά την επίσημη ίδρυσή της με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ; Θα είναι μια νέα Ευρώπη, θα είναι μια από τα ίδια ή μια Ευρώπη που θα θυμίζει όλο και περισσότερο τα παλιά δεινά της;

Οι χθεσινές ευρωεκλογές ήταν οι δέκατες «ελληνικές».

Κατά παράδοξο δε τρόπο, όσο περισσότερο η Ελλάδα συνδέεται με το ευρωπαϊκό τραίνο, τόσο μικρότερη είναι η συμμετοχή των πολιτών στις κάλπες που κρίνουν αυτήν πορεία.

H κατάργηση διοικητικών και άλλων κυρώσεων που συνόδευαν κάποτε την υποχρεωτικότητα της ψήφου, δεν είναι βεβαίως ούτε η βασική ούτε η κύρια αιτία για την σχεδόν σταθερή αυτή υποχώρηση.

Ετσι το 1981, όταν η ευρωπαϊκή προοπτική κάθε άλλο παρά εμπεδωμένη ήταν ίσως στην πλειονότητα του εκλογικού σώματος η συμμετοχή άγγιζε το 80%.

Σαράντα τρία χρόνια μετά την 18η Οκτωβρίου του 1981, η μακρά τάση των ποσοστών συμμετοχής είναι πτωτική και η χθεσινή κάλπη ίσως αποτελέσει την μεγαλύτερη βουτιά στην σχετική καμπύλη.

Ακολουθεί μία σύντομη αναδρομή στις ευρωεκλογές του παρελθόντος, περισσότερο για να θυμηθούμε το κλίμα εκείνων των ημών.

18 Οκτωβρίου 1981: Εκλογές δυο σε ένα

Η παρθενική συμμετοχή της Ελλάδας σε ευρωεκλογές μοιάζει σχεδόν παραπληρωματική στις εθνικές εκλογές που διεξάγονται ταυτόχρονα. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, είχε λίγους μήνες νωρίτερα υπογράψει την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ που τότε λεγόταν ακόμη ΕΟΚ.

Το ΠΑΣΟΚ παρά την αντιευρωπαϊκή ρητoρεία βγαίνει πρώτο και στις ευρωεκλογές αν και με περίπου 8 μονάδες λιγότερες από το θριαμβευτικό 48% που έλαβε την ίδια ημέρα στις εθνικές.

ΠΑΣΟΚ: 40,12%
ΝΔ: 31,34%
ΚΚΕ: 12,84%
Συμμετοχή 78,48% (5.752.349 ψηφίσαντες)

17 Ιουνίου 1984: Αλλαγή σκυτάλης

Θα είχαν καταλήξει (και αυτές) σε ιστορική λήθη, αλλά δεν έγινε έτσι. Μετά τη νέα ήττα της Νέας Δημοκρατίας ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ παραιτήθηκε από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας. Τον διαδέχεται ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επικρατώντας του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου, μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης θα εισπράξει άμα τη εκλογή του τα σφοδρά πυρά του Ανδρέα Παπανδρέου, με τον χαρακτηρισμό «εφιάλτης». ΠΑΣΟΚ και Νέα Δημοκρατία έχοντας στην ηγεσία τους δύο παλαιούς εχθρούς εισέρχονται σε μία οξύτατη πολιτική αντιπαράθεση που θα διαρκέσει ούτε λίγο ούτε πολύ 6 ή 7 χρόνια. Αναλόγως που θέτει κανείς το πέρας αυτής.

ΠΑΣΟΚ 41,58%,
ΝΔ 38,05%
ΚΚΕ 11,64%
Συμμετοχή 77,17% (6.011.816 ψηφίσαντες)

18 Ιουνίου 1989: Μια ταραγμένη χρονιά

Μία από τις πλέον ταραγμένες πολιτικές περιόδους της μεταπολίτευσης, με το σκάνδαλο Κοσκωτά να ρίχνει βαριά τη σκιά του στον πολιτικό βίο που εβίωσε στιγμές πολύμηνης, δηλητηριώδους ατμόσφαιρας με εκατέρωθεν χτυπήματα «κάτω από τη μέση»
Στις ευρωεκλογές, η ΝΔ ανακτά την πρωτιά με 40,4% και δέκα έδρες. Το ΠΑΣΟΚ παίρνει 35,9% (9 έδρες), ο Συνασπισμός που προέκυψε από τη σύμπραξη ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού 14,3% (4 έδρες) και η ΔΗΑΝΑ του Κωστή Στεφανόπουλου 1,36% (1 έδρα).

Συμμετοχή: 80,03% (6.704.752 ψηφίσαντες)

12 Ιουνίου 1994: ΠΑΣΟΚ, ξανά

Το ΠΑΣΟΚ έχει επιστρέψει στην εξουσία. Αντίπαλος του Ανδρέα Παπανδρέου είναι πλέον ο Μιλτιάδης Έβερτ ενώ η Νέα Δημοκρατία οδεύει διασπασμένη στις ευρωεκλογές μετά τη ρήξη Μητσοτάκη – Σαμαρά για το Σκοπιανό που θα δημιουργήσει την Πολιτική Άνοιξη. Το πολιτικό εγχείρημα του μετέπειτα πρωθυπουργό απεδείχθη βραχύβιο, ήταν αρκετό όμως για να αποκλείσει κάθε δυνατότητα διεκδίκησης της νίκης από τον διασπασμένο συντηρητικό χώρο.

Το ΠΑΣΟΚ επικρατεί με 37,6% (10 έδρες), η ΝΔ έπεται με 32,6% (9 έδρες) και η Πολιτική Άνοιξη με 8,6% λαμβάνει 2 έδρες.
Κ.Κ.Ε. με 6,2% (2 έδρες) και τον Συνασπισμό με 6,2% (2 έδρες).

13 Ιουνίου 1999: Μισή ανατροπή 

Η Νέα Δημοκρατία με τον Κώστα Καραμανλή στο τιμόνι της κερδίζει με τρεις μονάδες διαφορά ένα χρόνο πριν από τις κοινοβουλευτικές. Ισως είναι μία σπάνια περίπτωση που η κατανομή δυνάμεων σε προηγηθείσες ευρωεκλογές, ανετράπησαν στις ακόλουθες βουλευτικές.
Πράγματι, αν και δεν είναι το θέμα μας εδώ, το 2000 και μετά από μία ώρα πανηγυρισμών έξω από τη Ρηγίλλης, ήταν τελικά το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη που πήρε την πρωτιά με 43,8% έναντι 42,7% της Νέας Δημοκρατίας, και 73.133 ψήφους διαφορά.

Τα ποσοστά των ευρωεκλογών ήταν:

ΝΔ, 36% (9 έδρες), ΠΑΣΟΚ 32,9% (9 έδρες), ΚΚΕ 8,6% (3 έδρες),
ΔΗΚΚΙ (Τσοβόλας) 6,8% (2 έδρες) και Συνασπισμός 5,1% (2 έδρες).
Συμμετοχή 70.25, ή 6.712. ψηφίσαντες 70,25%

13 Ιουνίου 2004: Στα γήπεδα η Ελλάδα αναστενάζει

Οι εκλογές διεξάγονται μόλις τρεις μήνες μετά τις βουλευτικές. Ο Κώστας Σημίτης έχει παραδώσει το δαχτυλίδι στον Γιώργο Παπανδρέου αλλά το ΠΑΣΟΚ ηττάται και πρωθυπουργός γίνεται ο Κώστας Καραμανλής. Χρονιά Ολυμπιακών και Euro, ουδείς φαίνεται να ασχολείται με την πολιτική εκείνο το καλοκαίρι. Η χώρα απέχει μόλις 6 χρόνια από την εκδήλωση της χρεοκοπίας αλλά αναστενάζει κυριολεκτικά στα γήπεδα.

ΝΔ 43,03% (11 έδρες)
ΠΑΣΟΚ 34,01% (8 έδρες).
ΚΚΕ 9,48%
Συμμετοχή 63, 22 ή 6.283. 637 ψηφίσαντες
6.283.637 63,22%

7 Ιουνίου 2009: Η αποχή τραβάει την ανηφόρα

Η Νέα Δημοκρατία βρίσκεται σε αποδρομή και τα ποσοστά των ευρωεκλογών το προδίδουν αν και σε πολύ μικρότερη ένταση από τις 10 μονάδες διαφορά στις βουλευτικές που ακολούθησαν.

ΠΑΣΟΚ 36,7% (8 έδρες), ΝΔ 32,3% (8 έδρες), ΚΚΕ 8,4%

Ο ΣΥΡΙΖΑ με αρχηγό τον νεαρό Αλέξη Τσίπρα βρίσκεται στο 4,7 και θα καταλάβει μία έδρα στην ευρωβουλή.

Η συμμετοχή πέφτει στο 52,63% οι δε ψηφίσαντες περιορίζονται στους 5.261.630.

25 Μαΐου 2014: Χρόνια οργής

Η Ελλάδα έχει ήδη διανύσει 4 χρόνια ανηλεούς κρίσης γεγονός που ισοδυναμεί με έκρηξη στους παλαιές ισορροπίες δυνάμεων. Ο ΣΥΡΙΖΑ που πέντε χρόνια πριν βρισκόταν μεταξύ (εκλογικής) φθοράς και αφθαρσίας εκτοξεύεται σε πρώτη δύναμη από το 4,7 & το 2009 στο 26,57. Το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ είναι τέταρτη δύναμη παρά το (θνησιγενές) rebranding σε «Ελιά».
Χρονιά θυμού, απόγνωσης αλλά και ασύδοτου λαϊκισμού που όλα μαζί συνεισέφεραν μεταξύ άλλων και στο εφιαλτικό 9.39 της ναζιστικής Χρυσής Αυγής
ΣΥΡΙΖΑ 26,57% (6 έδρες),
ΝΔ 22,72% (5 έδρες),
Χρυσή Αυγή 9,39% (3 έδρες)
Ελιά 8,02% (2 έδρες),
Ποτάμι 6,60% (2 έδρες),
KKE 6,11% (2 έδρες)
ΑΝΕΛ 3,46% (1 έδρα).
Συμμετοχή 59,33, ή 5.941.636 ψηφίσαντες

26 Μαΐου 2019: Προοίμιο πτώσης του ΣΥΡΙΖΑ

Οι εκλογές διεξάγονται μαζί με τις δημοτικές εκλογές και αποτελούν σαφές προοίμιο της βαριάς εκλογικής υποχώρησης του ΣΥΡΙΖΑ ύστερα από διακυβέρνηση περίπου 5 ετών.

Η Νέα Δημοκρατία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη πετυχαίνει διαφορά δέκα μονάδων (33,12% και 8 έδρες) με τον ΣΥΡΙΖΑ να περιορίζεται στο 23,75%)

Το Κίνημα Αλλαγής με το 7,72% και παρά τη φθορά του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει να παγιώνεται σε τροχιά εκτός διπόλου εξουσίας.

Οι ψηφίσαντες είναι 5.920.355 και η συμμετοχή στο 58,69%.

Ευρωεκλογές 2024:

Πόσες έδρες  κερδίζει κάθε κόμμα

• Το 3% ως αναγκαία προϋπόθεση, αλλά όχι εγγύηση για έδρα στην Ευρωβουλή

Η Ελλάδα επέλεξε χθες 9 Ιουνίου, τους 21 νέους Ευρωβουλευτές της για την πενταετία 2024-2029. Δεδομένου πως οι υποψηφιότητες στα ευρωψηφοδέλτια των 31 παρατάξεων που συμμετείχαν στη διαδικασία υπερβαίνουν τις 1.100, εξελέγει μόλις το 1.8% αυτών!

Το άθροισμα των Ελλήνων εκπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν μεταβλήθηκε παρά το γεγονός πως στο μεσοδιάστημα εγκρίθηκε η αύξηση των συνολικών εδρών – από τις 705 στις 720. Στη χώρα μας δηλαδή αντιστοιχεί πλέον το 2.9% της πλήρους σύνθεσης του κορυφαίου οργάνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αυτό που τροποποιήθηκε εντός των τειχών είναι «ο εκσυγχρονισμός του τρόπου εκλογής» όπως αυτός χαρακτηρίζεται πια από τον νόμο 5083. Είναι ο νόμος του υπουργείου Εσωτερικών που ψηφίστηκε στα τέλη Ιανουαρίου και, μεταξύ άλλων, όρισε τις προϋποθέσεις για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος δια της επιστολικής ψήφου.

Το άρθρο 5 του 5083, μέσα από τις παραγράφους 3 και 4, αντικατέστησε το άρθρο 6 του 4255/2014 και προβλέπει τη νέα φόρμουλα κατανομής των εδρών. Ολίγον τι περίπλοκη, αλλά -για τους εμπνευστές- σαφώς πιο δίκαιη και ακόμη «πιο αναλογική» συγκριτικά με το παρελθόν.

Κι αυτό διότι αποφεύγεται ολωσδιόλου το εξής παράδοξο: ένα κόμμα με χαμηλότερο ποσοστό να κερδίζει περισσότερες έδρες από ένα άλλο με υψηλότερο. Αντιστοίχως ευνοούνται -ως ένα βαθμό τουλάχιστον- οι παρατάξεις με τις καλύτερες επιδόσεις.

Το 3% ως προϋπόθεση επιτυχίας κι όχι ως εγγύηση

Απαιτούμενο για την εξασφάλιση του δικαιώματος συμμετοχής στην κατανομή εδρών είναι, σε κάθε περίπτωση, η συγκέντρωση του 3% επί των έγκυρων ψηφοδελτίων.

Εφόσον κόμμα ή συνασπισμός συνεργαζόμενων κομμάτων δεν καταφέρει να φτάσει σε αυτό το ύψος ψήφων, εξαιρείται της διαδικασίας και, κατά τον νόμο, «δεν δικαιούται έδρα μέλους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».

Βέβαια ο πήχης του 3% είναι μόνο προϋπόθεση και όχι εγγύηση εκλογής Ευρωβουλευτή. Ο αριθμός των κομμάτων και το τελικό ποσοστό αυτών θα καθορίσουν με ακρίβεια πώς θα μοιραστούν οι διαθέσιμες έδρες σε Βρυξέλλες – Στρασβούργο.

Εκλογικό μέτρο: ο μαγικός αριθμός

Σύμφωνα με την παράγραφο 4α. πριν από την κατανομή των εδρών λαμβάνεται υπ’ όψιν το ακέραιο μέρος του πηλίκου της διαίρεσης του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν ανά την επικράτεια οι σχηματισμοί με δικαίωμα συμμετοχής σε αυτή.

Με απλά λόγια ο «μαγικός αριθμός» που αναζητούν όλοι προκύπτει από το άθροισμα των ποσοστών όσων κομμάτων κατάφεραν να πιάσουν το 3%, όχι επί του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων. Όπως δηλαδή ίσχυε το 2019.

Με την προηγούμενη διάταξη, το εκλογικό μέτρο προέκυπτε από τη διαίρεση του 100 προς το 21 (4.76). Πλέον το εκλογικό μέτρο δεν είναι σταθερό, μειώνεται κι ως μεταβλητή καθορίζεται το βράδυ των Ευρωεκλογών – όχι νωρίτερα, καθώς πρέπει πρώτα να επισημοποιηθούν τα ποσοστά.

Ως αποτέλεσμα αυτού, ο αριθμός των εδρών που θα καρπωθεί κάθε κόμμα στο Ευρωκοινοβούλιο πηγάζει από το ποσοστό που κέρδισε πανελλαδικώς διαιρεμένο με το προαναφερθέν εκλογικό μέτρο. Γι’ αυτό και το 3% δεν εγγυάται απαραιτήτως έδρα.

Η κατανομή των αδιάθετων εδρών

Ορίζεται επίσης πως από τη στιγμή που ολοκληρωθεί η πρώτη κατανομή και υπάρχουν ακόμη αδιάθετες έδρες, αυτές διαμοιράζονται ανά μία σε όσα κόμματα έχουν αχρησιμοποίητα υπόλοιπα.

Παύει να υπολογίζεται νέο εκλογικό μέτρο και η αρχή γίνεται από τον συνδυασμό με το ανώτερο υπόλοιπο.

Στην περίπτωση που δύο κόμματα έχουν ισόποσο αχρησιμοποίητο ποσοστό, προηγείται αυτό με το συνολικά υψηλότερο ανά την επικράτεια. Αν εξακολουθούν να υπάρχουν αδιάθετες έδρες μετά τη δεύτερη κατανομή, τις εξασφαλίζουν ανά μία οι συνδυασμοί που είχαν συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους.