Οι Ιερές Μονές και τα Εκκλησιαστικά Μνημεία της Ηλείας

Εκκλησίες με κατανυκτική ατμόσφαιρα

Όσοι επιθυμούν να αισθανθούν την κατανυκτική ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδας δεν έχουν παρά να επισκεφτούν μια από τις εκκλησίες ή μονές της περιοχής μας για να παρακολουθήσουν τις πασχαλινές λειτουργίες. Γραφικά ξωκλήσια, αναγεννησιακές τοιχογραφίες, μυσταγωγική ατμόσφαιρα, εντυπωσιακός περιβάλλον χώρος. Τα κριτήρια για την επιλογή είναι πάντα υποκειμενικά: η εκκλησία μπορεί να είναι «όμορφη» γιατί βρίσκεται σε ωραίο σημείο, γιατί κοσμείται από εντυπωσιακές τοιχογραφίες, γιατί περιφέρει τον επιτάφιό της σε όμορφες γειτονιές…

Ιερά Μονή Σκαφιδιάς

Η Ιερά Μονή της Σκαφιδιάς βρίσκεται 10 μόλις χλμ. από τον Πύργο στο ομώνυμο δημοτικό διαμέρισμα Σκαφιδιά του Δήμου Πύργου, είναι δίπλα από τα καταγάλανα νερά του Ιονίου. Έκθαμβος θα μείνει ο επισκέπτης αντικρίζοντας από μακριά το μεσαιωνικό φρούριο που το περιστοιχίζει. Το μοναστήρι της Παναγίας της Σκαφιδιώτισσας, από την οποία πήρε το όνομα, κτίστηκε το 10ο αιώνα μ.Χ. Εκτός από την αξιόλογη αρχιτεκτονική του, έχει και πολλούς θησαυρούς, όπως ιερά σκεύη, άμφια, λειψανοθήκες, στολές, όπλα, εικόνες, νομίσματα, αναθήματα και το λάβαρο της Μονής από χειροκέντητη εικόνα με αφιέρωση στην Παναγία. Σημαντικό είναι το αρχείο της Μονής και η βιβλιοθήκη με πολλά χειρόγραφα που αναφέρονται στην ιστορία της Μονής και τη συμμετοχή της στην Ελληνική Επανάσταση.

Ιερά Μονή Κρεμαστής

Στέκεται επιβλητική και εντυπωσιάζει με τον όγκο της σαν να είναι κρεμασμένη στο βράχο. Από τον εξώστη της εκκλησίας ο επισκέπτης θα δει όλη την ομορφιά της γης της Ηλείας μέχρι το δάσος της Φολόης και την μεγαλοπρέπεια του Ερύμανθου. Πριν από 800 χρόνια κάτοικοι της περιοχής έβλεπαν
τα βράδια σε μια τρύπα του βράχου ένα φως. Κρέμασαν με σχοινί κάποιον, ο οποίος βρήκε την εικόνα της Παναγίας αιωρούμενη. Ο Ναός της Μονής είναι εντός σπηλαίου. Η γυναικεία Ιερή Μονή Παναγίας Κρεμαστής βρίσκεται 2,5 χιλιόμετρα από το Δημοτικό Διαμέρισμα ΛΑΝΘΙΟΥ. Ο επισκέπτης μπορεί να πάει στο μοναστήρι από το χωριό Λάνθι ή από το Λαμπέτι στα 8 χλμ. Και στις δυο περιπτώσεις το τοπίο είναι πανέμορφο. Η θέα από το σημείο που βρίσκεται η Μονή είναι καταπληκτική. Η μονή εορτάζει κατά την 23η Αυγούστου. Χιλιάδες προσκυνητές την παραμονή κατά τον Εσπερινό και κατά την ημέρα της εορτής, συρρέουν για να προσκυνήσουν την Θεομήτορα. Η μονή δέχεται χιλιάδες προσκυνητές και κατά την διάρκεια όλου του χρόνου.

Ιερά Μονή Φραγκαπηδήματος

Η Ιερά Μονή Φραγκαπηδήματος είναι 280 μέτρα ψηλότερα από τη θάλασσα όπου εκεί βρίσκεται ένας βράχος απ’ όπου πήδησε μαζί με το άλογο του ένας Φράγκος καταδιωκόμενος από τους Τούρκους χωρίς να πάθει τίποτα , επικαλούμενος τη βοήθεια του Αγ. Νικολάου. Έτσι ξεκινά η ιστορία του πανέμορφου Μοναστηρίου που είναι ονομαστό για το υπέροχα εργόχειρα από τους αργαλειούς της μονής , που χειρίζονται με τέχνη και μεράκι οι αδελφές της Ιεράς Μονής και βραβεύτηκαν στην έκθεση Θεσσαλονίκης. Η Ιερά μόνη απέχει περί τα 12 χιλ. από την πρωτεύουσα του νομού Ηλείας , τον Πύργο και 5 περίπου χιλ. από την Εθνική οδό Πύργου -Πατρών από το ύψος της διασταύρωσης Δουναιϊκων- Χανάκια μετά από μια ενδιαφέρουσα διαδρομή. Υπάρχει επίσης πρόσβαση από την πόλη της Αμαλιάδας καθώς και από το Βούναργο, έδρα του Δήμου Ιάρδανου όπου ανήκει η μονή διοικητικά.

Ιερά Μονή Φραγκαβίλλας

Ένα από τα διασημότερα μνημεία της χριστιανικής αρχιτεκτονικής στην Ηλεία, ο ναός της Φραγκαβίλλας, ενάμισι χιλιόμετρο περίπου από το κέντρο της Αμαλιάδας νοτιοανατολικά της, χτισμένη πάνω σε ωραίο κι αρκετά μεγάλο πλάτωμα, διαφοροποιοιημένου από το χρόνο, γεμάτο πράσινο, που προς δίδει ακόμη περισσότερη ομορφιά. Ένας γήλοφος με πανοραμική άποψη του Ηλειακού κάμπου μέχρι το Κάστρο Χλεμούτσι και τη Ζάκυνθο, το λόφο της Σκαφιδιάς αριστερότερα.

Η Φραγκαβίλλα αποτελούσε οικισμό (ΦΡΑΝΚΑ ΒΙΛΛΑ) με βάση την πρώτη απογραφή που έκανε η Οθωμανική διοίκηση το 1460 μ.χ. Ο οικισμός της Φραγκαβίλλας εμφανίστηκε τον 7ο αι. μ.Χ. ως ένα σύνολο διάσπαρτων αγροικιών, χτισμένες από Εζερίτες ποιμένες που εκδιώχθηκαν από τον Λέοντα τον Σκληρό μετά το 811μ.χ. Τον 7ο ή 8ο αι. μ.Χ σε μια προσπάθεια αναδιοργάνωσης της εκκλησίας Πελοποννήσου, χτίζεται ο ναός της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΛΑΤΥΤΕΡΑΣ. Η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία της Φραγκαβίλλας είναι αυτή που αναφέρεται σε κάποιο Φράγκο ευγενή, ο οποίος είχε χτίσει στην περιοχή κάποια έπαυλη, εξοχική κατοικία ή Βίλλα όπως ονομαζόταν από τους Ρωμαίους.

Ο ναός της Φραγκαβίλλας είναι Βυζαντινού ρυθμού, όπως φαίνεται από τις πέτρες των τοίχων, που συμπληρώνεται από κεραμόπλακες, της εσωτερικής του διαίρεσης, ώστε να σχηματίζεται Σταυρός του τρούλου και γενικά της όλης τεχνοτροπίας του. Στο κέντρο του τρούλου μέσα σε κύκλο, είναι ο Παντοκράτωρ, ζωγραφισμένος στα τέλη του 1600 μ.Χ. Στο ανατολικό μέρος εικονίζονται η ετοιμασία του θρόνου, δεξιά και αριστερά ανά δύο Άγγελοι ολόσωμοι σε δέηση, ο ένας ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και ο άλλος ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Στο δυτικό μέρος η Παναγία δεομένη, δεξιά και αριστερά της ανά δύο Άγγελοι. Στο βόρειο τμήμα ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και δεξιά κι αριστερά του δύο Εξαπτέρυγα.

Στο νότιο μέρος το τετράμορφο, δεξιά και αριστερά τα Χερουβίμ και τα πολυόμματα. Στο ύψος των παραθύρων, αποκαλύφθηκαν προφήτες που κρατούν ανοιχτά ειλητάρια με κείμενα από τις προφητείες τους. Επίσης ξεχωρίζει και η αγιογραφία του Αγίου Γεωργίου ζωγραφισμένη το 1660 μ.Χ. περίπου. Πέραν όμως από τις τοιχογραφίες του ναού, αξιοπρόσεχτη είναι η ιστορική και θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Φραγκαβίλλας, η Θεοτόκος, η Οδηγήτρια που έχει στην αγκάλη της το Θείο Βρέφος. Είναι Βυζαντινής τέχνης που χρονολογείται από το 1050 μ.Χ. και επαργυρώθηκε το 1892. Η παραπάνω εικόνα είναι ιστορική αλλά και θαυματουργός αφού προϋπήρχε όλων των ιστορικών της Φραγκοκρατίας, της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας .

Μονή Εισοδιότισσας

Η Μονή είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου. Ο ναός της Μονής είναι μία
μικρή σπηλιά στο βράχο και είναι χτισμένος τον 15ο αιώνα. Πριν γίνει Σχολή Αγιογραφίας και Βυζαντινής μουσικής το 1974 η Μονή είχε τον ρόλο της εξοχής της Μονής Σκαφιδιάς.
Σχολή λειτουργεί έως σήμερα και στεγάζεται στο κτίριο μπροστά από την εκκλησία και η Μονή έγινε ανεξάρτητη. Ευρίσκεται στο 7° χλμ. της οδού Πύργου – Κατακόλου, μετά το δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Πύργου τον Άγιο Ιωάννη.

 

Ζωοδόχος Πηγή Επιταλίου

Η Ιερά μονή της Ζωοδόχου πηγής, δεν διαθέτει την ιστορία άλλων Μοναστηριών ούτε τα μεσαιωνικά κτίσματα με τις υπέροχες τοιχογραφίες, αλλά είναι κτισμένο σε μία πλεονεκτική θέση τόσο από πλευράς φυσικής ομορφιάς, όπως και από πλευράς θέας. Η μονή είναι περιστοιχισμένη από την μία μεριά από πανύψηλα πεύκα, και από την άλλη πλευρά, έχει θέα το Ιόνιο Πέλαγος , τον κάμπο της αποξηρανθείσης λίμνης Αγουλινίτσας, προσφέροντας στον επισκέπτη μία μοναδική εικόνα από την Κυπαρισσία μέχρι το Κατάκολο, με τις απίστευτες χρωματικές εναλλαγές της θάλασσας και της γης, όλες τις εποχές του χρόνου. Τον επισκέπτη επίσης εντυπωσιάζουν το πεντακάθαρο προαύλιο με τα περιποιημένα άνθη, το αρμονικό δέσιμο των κτισμάτων με το τοπίο και η γαλήνη του χώρου.

Η Ιερά μονή της Ζωοδόχου Πηγής είναι κτισμένη τον 20 αιώνα, βρίσκεται σε απόσταση 10 χιλ από τον Πύργο και 2 χλμ. από το Επιτάλιο, έδρα του δήμου Βώλακος όπου ανήκει διοικητικά η μονή.

Ταξιάρχες

Λίγες εκατοντάδες μέτρα βορειοανατολικά του χωριού Ταξιάρχες (τ. Μοφκίτσα) το οποίο ανήκει στον Δήμο Ζαχάρως, διατηρούνται δύο ναΰδρια, ο Άγιος Ανδρέας, και οι Ταξιάρχες. Ο τελευταίος αναφέρεται στην καταγραφή της εκκλησιαστικής περιουσίας από τους Ενετούς (1697-1700). Ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο. Ο ναός διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Οι όψεις του ναού είναι λιτές και αδιάρθρωτες. Κεραμοπλαστικός διάκοσμος δεν υπήρχε. Ύστερα από έρευνα των συντηρητών της 6ης Εφορείας διαπιστώθηκε ότι οι Ταξιάρχες δεν διατηρούν τοιχογραφικό διάκοσμο.

Μονή Σεπετού

Ριζωμένο σε απόκρημνο βράχο σε απόσταση 15΄ από την Αλιφείρα, 56 χλμ. από τον Πύργο βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγίας της Σεπετιώτισσας. Ο βράχος στέκει πάνω από την όχθη του ποταμού Τρίτωνα, κάτω από την βραχώδη πλευρά της Ακρόπολης της Αλιφείρας με τους Αρχαίους Ναούς της Αθηνάς, του Ασκληπιού κ.α. Το Μοναστήρι ιδρύθηκε το Μεσαίωνα (1150-1200 μ.χ.) επί Πατριαρχίας Ιωάννου Ι΄ του Καματηρού. Η θαυματουργήεικόνα της Παναγίας της Σεπετιώτισσας έχει φιλοτεχνηθεί απ’ τον Ευαγγελιστή Λουκά. Μπορεί να την επισκεφθεί κανείς είτε ακολουθώντας τη διαδρομή από Ανδρίτσαινα, είτε από Αρχ. Ολυμπία και Δαφνούλα που είναι πιο δύσκολη αλλά και πιο εντυπωσιακή. Κτισμένη από τον 11ο αιώνα μ.Χ. σε απόκρημνο βράχο πάνω ακριβώς από τον Τρίτωνα ποταμό, παραπόταμο του Αλφειού.

Πολλές απόψεις υπάρχουν για τη προέλευση της ονομασίας της Μονής. Σεπτός = ρηματικό επίθετο του σέβομαι, ή από το σλαβικό «sopot» = καταρράκτης -υπάρχει στους πρόποδες του Μοναστηριού- ή από το «σε πετώ» = «σε χαρίζω».
Μεγάλη ήταν η συνεισφορά της Μονής στους πιστούς της περιοχής τα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας και επίσης μεγάλη η προσφορά της στην Ελληνική Επανάσταση.

 

Παναγία Καθολική

Η εκκλησία της Παναγιάς της Καθολικής, βρίσκεται στην άκρη της πόλεως της Γαστούνης. Σώζεται πάνω από χίλια χρόνια ένα Βυζαντινό αριστούργημα, ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, η Καθολική της Γαστούνης με το ομώνυμο Μοναστήρι.Εκείνο που περισσότερο θαυμάζει κανείς είναι η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Καθολικής στη Γαστούνη, ανήκει στον τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και χρονολογείται στον 12ο αιώνα.
Έχει ημιεξαγωνική αψίδα. Οι τοίχοι, κτισμένοι με πλινθοπερίκλειστο σύστημα και χρήση διπλών πλίνθων στους αρμούς, ζωογονούνται με λιτό κεραμοπλαστικό διάκοσμο, κυρίωςοδοντωτές ταινίες. Μοναδική φραγκική επίδραση (του 14ου αιώνα) το οξυκόρυφο τόξο, της σφραγισμένης σήμερα, βόρειας θύρας.

Η μεταγενέστερη προσθήκη εξωνάρθηκα και τα νεώτερα μεγάλα θυραία ανοίγματα συνιστούν τις μόνες μείζονες επεμβάσεις στην αρχική του μορφήΣτο εσωτερικό διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το δεύτερο, σύμφωνα με επιγραφή χρονολογείται το 1702 και έγινε με δαπάνες του επισκόπου Ωλένης, Ιωαννι-κίου. Μία δεύτερη επιγραφή της ίδιας εποχής, που αναφέρει τους κτήτορες του ναού και ως έτος ανεγέρσεως το 1279, αντιγράφει, πιθανόν, την παλαιότερη κτητορική επιγραφή.

Παναγία Δαφνιώτισσα

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στη θέση «Παναγίτσα» περιφερείας Κοινότητας Δαφνιώτισσας Ν. Ηλείας, στην κορυφή ενός μικρού λόφου, και απέχει περίπου 2 km νότια – νοτιοδυτικά από το χωριό. Ο χρόνος κτίσεως ή ανακατασκευής του ναού είναι μέχρι σήμερα άγνωστος και χάνεται διαμέσου των αιώνων. Το μνημείο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της περιοχής και έχει γίνει αιτία δημιουργίας παραδόσεων που μεταφέρονται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά των κατοίκων της περιοχής. Ο Ιερός Ναός είναι τρίκλιτος λιθόκτιστος Βασιλική, βυζαντινής αρχιτεκτονικής.

Κάτω Μονή Δίβρης

Σε καταπράσινη πλαγιά, λίγα μόλις μέτρα νοτιότερα από τα τελευταία σπίτια της Δίβρης, βρίσκεται η Κάτω Μονή. Είναι αφιερωμένη στην Θεοτόκο και σήμερα είναι παροπλισμένη. Η Κάτω Μονή πανηγυρίζει την απόδοση της Κοιμήσεως στις 23 Αυγούστου. Ο ναός διαθέτει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο με επιγραφή που το χρονολογεί στον 18ο αιώνα. Το καθολικό είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1746. Ο διάκοσμος διατάσσεται στις εσωτερικές επιφάνειες κατά ζώνες: εικονίζονται άγιοι ολόσωμοι και σε στηθάρια, ο Ακάθιστος Ύμνος, ο Χριστολογικός κύκλος. Στο δυτικό τοίχο εκτείνεται η Δευτέρα Παρουσία. Στο κεντρικό τμήμα του θόλου παριστάνονται προφήτες ολόσωμοι και σε στηθάρια, στο μέσον ο Παντοκράτορας με τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και τάγματα αγγέλων και τους τέσσερις ευαγγελιστές. Στο ιερό απεικονίζονται ιεράρχες και διάκονοι. Στην αψίδα, η Πλατυτέρα, η Θεία Λειτουργία και η Κοινωνία των Αποστόλων. Η ανέγερση έγινε το 1746-47, επί επισκόπου Ωλένης Συμεών. Ζωγράφος είναι ο Αντώνιος από τα Νεζερά Καλαβρύτων. Τα σπίτια στο δασώδη κάμπο πάνω από το μοναστήρι υπαινίσσονται προφανώς την Δίβρη και το ελατοδάσος της. Η επιγραφή αλλά και η παράσταση οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η μονή είναι σύγχρονη της τοιχογράφησης και ιδρύθηκε το 1746.

Μονή Βλαχερνών

Η μονή Βλαχερνών Βρίσκεται κοντά στη Κυλλήνη σε ένα τοπίο που εντυπωσιάζει με την λιτότητα του. Κτίστηκε το 12ο αιώνα μ.Χ. περίπου και για την προέλευση της ονομασίας επικρατούν δυο απόψεις ή ότι κτίστηκε σε ανάμνηση της Μονής Βλαχερνών της Κων/πολης ή ότι ήταν μετόχι της. Λόγω των καταστροφών στο πέρασμα των χρόνων χάθηκαν σπουδαία αρχεία της Μονής με αποτέλεσμα να επικρατούν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά την ίδρυση της.

Αγία Ελεούσα

Η Ιερά Μονής της Αγίας Ελεούσας βρίσκεται στο δημοτικό διαμέρισμα Λυγιά του δήμου Βαρθολομιού του νομού Ηλείας, μέσα σε ένα βαθύ καταπράσινο φαράγγι. Δίπλα είναι μια σπηλιά με σταλακτίτες που το νερό της θεωρείται άγιασμα. Η μονή κτίστηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα και πήρε το όνομα από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε και της έδωσαν το επίθετο Ελεούσα ζητώντας της την προστασία των κατοίκων της περιοχής. Από τις αλλεπάλληλες καταστροφές και λεηλασίες έχουν απομείνει ηεκκλησία και ένας μισογκρεμισμένος πύργος που χρησίμευε για την προστασία των μοναχών από τους επιδρομείς. Η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821.

 

\

Ιερά Μονή Πορετσού

Δεκαπέντε χιλιόμετρα από τα Τριπόταμα στους πρόποδες του Ερύμανθου βρίσκεται το ανδρικό μοναστήρι του Πορετσού. Είναι χτισμένο στα 800 μέτρα πάνω σε ένα βραχώδη λοφίσκο που περιβάλλεται από δέντρα. Δεν υπάρχει ακριβής χρονολογία ίδρυσης του μοναστηριού ωστόσο οι τοιχογραφίες στο καθολικό της Μονής χρονολογούνται από το 1611 και είναι έργο των Ναυπλιωτών αγιογράφων μοναχών Μόσχου.

Βασιλική Κοιμήσεως Θεοτόκου Ζούρτσας

Ο τύπος, οι αρχιτεκτονικές μορφές και η παλαιότητα (1000 χρόνια) της Βασιλικής Κοιμήσεως Θεοτόκου συνθέτουν ένα μνημείο μεγάλης σημασίας. Ο Ναός βρίσκεται σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τη Νέα Φιγαλεία.