Για την αντιμετώπιση του προβλήματος του ιδιωτικού χρέους

2.000% η αύξηση του χρέους των νοικοκυριών από το 1995 μέχρι το 2016 – σε απόλυτους αριθμούς 306% η αντίστοιχη αύξηση την ίδια χρονική περίοδο για τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις

Του Μάκη Ολυμπίτη

Οικονομολόγου διευθυντή στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους

Η συμφωνία του Eurogroup τον Ιούνη του 2018 έβαλε τέλος στην κατάσταση αβεβαιότητας όσον αφορά το δημόσιο χρέος της Ελλάδας.

Με τη γενναία ρύθμιση που αποφασίστηκε, μια ρύθμιση που καμία πλευρά δεν ήθελε να ονομάσει κούρεμα για τους δικούς της διαφορετικούς λόγους, το χρέος της Ελλάδας μπορεί πλέον να εξυπηρετείται επιτρέποντας στη χώρα να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές μόλις οι διεθνείς συνθήκες εξασφαλίσουν ευνοϊκό ύψος επιτοκίου.

Στο ιδιωτικό χρέος όμως, το χρέος δηλαδή επιχειρήσεων και πολιτών προς πιστωτικά ιδρύματα, νομικά πρόσωπα και το κράτος, η κατάσταση απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ευχάριστη.

Τα προηγούμενα οχτώ χρόνια η απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους, σε συνδυασμό με την περιοριστική δημοσιονομική και εισπρακτική φορολογική πολιτική κατά τη διάρκεια της κρίσης, οδήγησε το ιδιωτικό χρέος σε τερατώδεις διαστάσεις.

Μετά τον Αύγουστο του 2018 το ασφυκτικό πλαίσιο τής μνημονιακού τύπου εποπτείας των τελευταίων οχτώ χρόνων αντικαταστήθηκε με μιας μορφής κανονικότητα.

Δεν χρειάζεται πια να αντιπαλεύουμε εξωπραγματικές θέσεις του ΔΝΤ υπέρ του κλεισίματος των μικρών επιχειρήσεων ή της δήμευσης των σπιτιών πρώην επιχειρηματιών από τον ΕΦΚΑ προκειμένου να πάρουν σύνταξη.

Μολονότι η χώρα υπόκειται ακόμη σε περιορισμούς -τόσο δημοσιονομικούς όσο και κανονιστικούς- έχει πλέον πολύ μεγαλύτερα περιθώρια ευελιξίας για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αποτελεσματικών λύσεων.

Η απάντηση στο πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους δεν μπορεί να είναι ούτε αποσπασματική ούτε μονοδιάστατη. Η αξιοποίηση και βελτίωση εργαλείων που έχουν ήδη θεσπιστεί σε συνδυασμό με τη δημιουργία νέων μηχανισμών για βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη επίλυση ζητημάτων ιδιωτικού χρέους θα πρέπει να υλοποιηθεί με απλό αλλά όχι οριζόντιο τρόπο.

Είναι ανορθολογικό να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο μια οφειλή εκατομμυρίων και μια οφειλή λίγων χιλιάδων ή ένας άνεργος που κληρονόμησε ένα σπίτι και μία ανώνυμη εταιρεία.

Η τυποποιημένη ρύθμιση των 12 δόσεων δεν αφήνει πολλές δυνατότητες και οι προσαυξήσεις καθυστέρησης καταβολής φορολογικής οφειλής δυστυχώς συγκρίνονται με επιτόκιο πιστωτικής κάρτας.

Ενα από τα εργαλεία που βελτιώθηκαν σημαντικά το τελευταίο διάστημα σε θεσμικό και τεχνικό επίπεδο είναι ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών (OCW) που θεσπίστηκε με τον ν. 4469/2017, έτσι ώστε πλέον να μιλάμε για ουσιαστική επανεκκίνηση του πλαισίου, μετά τον Σεπτέμβριο του 2018.

Το συγκεκριμένο εργαλείο ρύθμισης όμως απευθύνεται αποκλειστικά σε βιώσιμες επιχειρήσεις και σε επαγγελματίες εν λειτουργία, δεν είναι φτιαγμένο για να χρησιμοποιηθεί σε κλειστές επιχειρήσεις και πρώην επαγγελματίες. Για τις κοινωνικές ομάδες που παραμένουν ακάλυπτες χρειάζονται εξειδικευμένες λύσεις διαφορετικού τύπου.

Ζητούμενο είναι επίσης ένας συνδυασμός δικαστικών και εξωδικαστικών λύσεων για οφειλές προς τα πιστωτικά ιδρύματα και ένα μόνιμο πλαίσιο ρυθμίσεων για φυσικά πρόσωπα προς το Δημόσιο.

Είναι όμως επίσης σημαντικό να ανταμείβεται και ο συνεπής φορολογούμενος. Σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και άλλου τύπου μηχανισμοί όπως η δημιουργία της Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης, ένα είδος «δημόσιου Τειρεσία» που θα μπορεί να παρέχει βαθμολογία πιστοληπτικής αξιολόγησης κατόπιν αιτήματος του πολίτη.

Μια τέτοια αρχή, παρέχοντας θετική αξιολόγηση όσον αφορά τη φορολογική και πιστωτική συμμόρφωση, θα μπορούσε να διευκολύνει τους συνεπείς φορολογικά πολίτες και εταιρείες στη χρηματοδότηση με μειωμένο κόστος και ενδεχομένως σε ευνοϊκότερη ρύθμιση οφειλών προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία στο πλαίσιο ενός μόνιμου παραμετρικού συστήματος ρύθμισης οφειλών.