«Ανάθεμα» στον Μπέργιο

Το ιστορικό μνημείο στην ορεινή Ηλεία όπου Πολιτεία και Τ.Α δεν μεριμνούν για τη διάσωσή του

Γράφει ο  λαογράφος Ηλίας Τουτούνης

Η λέξη «ανάθεμα» προέρχεται από ερμηνεία Βιβλικής λέξης, στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, η οποία σημαίνει βαριά κατάρα. Αποτελούσε μορφή ακραίας θρησκευτικής κύρωσης, πέρα από τον αφορισμό.
Το ανάθεμα έχει ως σκοπό την αποβολή του τιμωρημένου από την κοινωνία και την εκκλησία και χρησιμοποιείτο ως όπλο εκδίκησης κατά της ζωής των διαφωνούντων. Ο αναθεματισμένος θεωρείται κοινωνικά νεκρός γιατί η φήμη έλεγε ότι σε ένα χρόνο από τον αφορισμό θα πεθάνει. Τον εγκατέλειπαν όλοι ακόμη και η οικογένειά του, η γυναίκα του και τα παιδιά του και τον πενθούσαν ως νεκρό.

Κατά τον μεσαίωνα η τελετή του αναθεματισμού γινότανε ως εξής: Συνήθως σ’ ένα ύψωμα, ο ιερωμένος ή αυτός που εκτελούσε την τελετή, χάραζε στο χώμα με ένα ξύλο ένα σχήμα τάφου. Αυτοί που συμμετείχαν έσκαβαν λάκκο μέσα στον οποίο έριχναν ένα χλωρό κούτσουρο που έβγαζαν από την φωτιά ώστε να καπνίζει. Το κούτσουρο που κάπνιζε, συμβόλιζε το σώμα του αναθεματισμένου που καιγόταν στην κόλαση. Όταν έσβηνε το κούτσουρο ήταν μαυρισμένο. Ο ιερωμένος δεν σταματούσε σε όλη την διάρκεια της τελετουργίας να εκστομίζει κατάρες και έριχνε στον φρεσκοσκαμμένο λάκκο την πρώτη πέτρα, φωνάζοντας ανάθεμα. Το ίδιο έκαναν όλοι οι παριστάμενοι αλλά και όσοι περνούσαν από εκεί τις επόμενες ημέρες έριχναν την πέτρα του αναθέματος, φωνάζοντας ανάθεμα.

Το «Ανάθεμα» του Θανάση Μπέργιου

Στην Ορεινή Ηλεία και επί της Εθνικής οδού 111-Τρίπολης, πριν τον οικισμό Σπαρτουλιά, και ακριβώς κάτω από το Μνημείο του οπλαρχηγού Γιώργη Γιαννιά, υπάρχει το Ανάθεμα του Θανάση Μπέργιου.
Ο Θανάσης Μπέργιος καταγόταν από τη Δίβρη (Λάμπεια) της Ηλείας ήταν φοροεισπράκτορας και ιδιαίτερος γραμματέας του Λαλαίου Σεϊντάγα. Κάποτε ο Σεϊντάγας, κατερχόμενος από την Τρίπολη προς του Λάλα, θέλησε να περάσει από τη Δίβρη τάζοντας πολλά δώρα στους προύχοντες του χωριού. Όταν έφθασε στα Τριπόταμα, συνάντησε τον Αθανάσιο Μπέργιο και θέλησε να πάρει διάφορες πληροφορίες για τα τεκταινόμενα της Δίβρης.
Ο Μπέργιος πληροφόρησε τον Σεϊντάγα και του είπε να μην επιχειρήσει να περάσει από τη Δίβρη, διότι διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο, ακόμη και της ζωής του. Ο Σεϊντάγας στην αρχή δεν άκουσε τον Μπέργιο, αλλά, όταν αντίκρισε το άγριο της φύσης, μετανόησε, αλλαξοστράτησε και διά μέσου Πέτα, Βιδιακίου και Κάπελης επιχείρησε να φθάσει στο Λάλα. Τον Μπέργιο, που τον προστάτευσε, τον προσέλαβε σαν γραμματικό και φοροεισπράκτορά του για την περιοχή της Ψωφίδας, Δίβρης και Λασιώνος. Ο Μπέργιος είχε στην ιδιοκτησία του νερόμυλο στη Δίβρη, τον οποίο αργότερα μετέτρεψαν σε μπαρουτόμυλο.
Η προδοσία και η εκδούλευση, που προσέφερε ο Μπέργιος στους Τούρκους, ήταν η αιτία λίγες ημέρες πριν την επανάσταση του 1821, να τον σκοτώσουν ο Στασινός και ο Τσούμπας από την περιοχή της Φολόης, στη θέση Κατσαρού του σημερινού δήμου Λασιώνος. Η θέση που σκότωσαν τον Μπέργιο λέγεται «ΑΝΑΘΕΜΑ» κι όποιος περνούσε μετά από εκεί, πετούσε μια πέτρα και έλεγε: «Ανάθεμα τον Μπέργιο». Ακόμη και σήμερα σώζεται το μέρος με τις πέτρες και λέγεται ακόμη «Ανάθεμα», παρότι η πολιτεία και η τοπική αυτοδιοίκηση δεν μεριμνούν να σωθεί αυτό το ιστορικό μνημείο.

(- Αφήγηση Διονυσίου Δημητρόπουλου από την Αμαλιάδα.
– Γεωργίου Αρ. Χρυσανθακόπουλου, «Η Ηλεία επί τουρκοκρατίας», Αθήνα 1950)

Ό Χρίστος Κορύλλος, γιατρός των Πατρών, πεζοπόρος και περιηγητής, το 1890 επισκέφθηκε το «Ανάθεμα» και στο πόνημά του «Πεζοπορία από Πατρών εις Καλάμας» περιγράφει χαρακτηριστικά:
«Στραφέντες προς ανατολάς, ηκολουθήσαμε την εις Δίβρην άγουσαν και μετα μικρόν αφικόμεθα εις θέσιν Ανάθεμα καλουμένην, και έναντι του χωρίου Ανδρώνι (δ. Λαμπείας) κειμένην, χωριζομένην δε τούτου διά της κοίτης του Ηλείου Λάδωνος ή του ομηρικού Σελλήεντος, του διδύμου αδελφού του Πηνειού, μεθ’ ου συνενούται παρά το χωρίον Λαγανά (δ. Πηνείων) υπό το όνομα ποτάμι του Λαγανά. Το ανάθεμα τούτο αποτελείται εκ σωρού λίθων, ριφθέντων κατά καιρούς και ριπτομένων εισέτι υπό των διαβατών, εις αιώνιον ανάθεμα Βερροίου τινός, εκ Δίβρης, όστις επί τουρκοκρατίας, κολακεύων τους Τούρκους και κατασυκοφαντών τους Έλληνας, καταδυνάστευν αυτούς και τους εφορολόγει παντοιοτρόπως. Οι δυστυχείς ραγιάδες, μη δυνάμενοι άλλως τότε να τιμωρώσι τους απαίσιους ανθρώπους του είδους του Βερροίου ήγειρον εν Ελλάδι κατ’ αυτών αναθέματα πας δε ο διαβαίνων προ αυτών και γνωρίζων ή πυνθάμενος την αιτίαν, έρριπτε τον λίθον του αναθέματος αναφωνών συγχρόνως «ανάθεμά τον». Τοιαύτη η αμοιβή των απλήστων και δουλοφρώνων…»

Αφηγήσεις

Στου Λάλα σφάζουν πρόβατα, στον Πύργο τα μουσκάρια
και στου Λαλιού τα χειμαδιά σφάζουνε τον Μπέργιο.
– Μην πας Θανάση για λεφτά, μην πας για τα χρωστίδια,
δεν είναι ο περσινός καιρός, καιρός να τα μαζώξεις.

(Αφήγηση Χρήστου Κοντογιάννη από τον Πρόδρομο (τέως Χαλαμπρέζα) του δήμου Πηνείας)
***

(ΣΤΟ ’ΠΑ ΘΑΝΑΣΗ Μ’)

…Στο ’πα, Θανάση μ’, εγώ, στο ’πα και στο ξανά ’πα,
μην πας, Θανάση, στα χωριά, μην πας για τα χρωστίδια.
Δεν είν’ ο περσινός καιρός, τι θα σε φάν’ τα φίδια.

(Αφήγηση Σωτήρη Μπούρλα από τον οικισμό Αμπελάκια (Παλιοχώρι) Αγνάντων του δήμου Πηνείας)