Αφιέρωμα μνήμης στον πατριώτη μας Λυκούργο Αγγελόπουλο

Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος γεννήθηκε στον Πύργο της Ηλείας το 1941. Εδώ έζησε τα παιδικά του χρόνια, πήγε σχολείο και διδάχθηκε τα πρώτα του μαθήματα στη βυζαντινή μουσική, κοντά στο θείο του Τάκη Αγγελόπουλο, περιώνυμο Πρωτοψάλτη του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου του Πύργου.

Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και βυζαντινή μουσική κοντά στο Σίμωνα Καρά, στον φερώνυμο Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής. Συμμετείχε επίσης στο βυζαντινό χορό του Καθεδρικού Ναού των Αθηνών, δίπλα στον αείμνηστο Λαμπαδάριο Ευάγγελο Τζελά.

Τα έτη 1971 έως 1982 ο Λυκούργος Αγγελόπουλος ψάλλει ως Πρωτοψάλτης στον Ι. Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κυνοσάργους, ενώ το 1982 αναλαμβάνει το δεξιό αναλόγιο της πρώτης Μητρόπολης των Αθηνών, της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου, όπου ψάλλει έως της κοιμήσεως του, το 2014.

Το αναλόγιο της Αγίας Ειρήνης ήταν για τον Λ. Αγγελόπουλο μια πρόκληση, αφού εκπροσωπώντας ο ίδιος τη βυζαντινή παράδοση και μάλιστα των παλαιών μεγάλων μελών και του αγιορείτικου ύφους, καλούνταν να ψάλει μαζί με τους εκπροσώπους του δυτικότροπου ψαλσίματος και της καντάδας, μιας και ο ναός αυτός ήταν το κέντρο αυτής της παραδόσεως του Ιωάννη Σακελλαρίδη.

Εκεί, με την επιμονή και την εργατικότητά του, και παρά την πολεμική που μακροχρόνια δέχεται, «αποκαθιστά τη μουσική εκτροπή της πολυφωνίας με τη δημιουργία βυζαντινών χορών», καθιστώντας πλέον τα αναλόγια της Αγίας Ειρήνης φυτώρια μαθητείας και εκπαίδευσης νέων και παραδοσιακών Ιεροψαλτών Το 1977 εμπνέεται και ιδρύει την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία (ΕΛΒΥΧ) η οποία έμελε να γίνει συνώνυμη του όρου βυζαντινή μουσική παγκοσμίως, συνάμα δε να αποκαθάρει από κάθε τι το oθνείο και ξένο το βυζαντινό μουσικό χορό. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο Λυκούργος Αγγελόπουλος ανέδειξε την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία και αυτή με τη σειρά της το Λυκούργο Αγγελόπουλο.

Υπήρξε επί τέσσερες δεκαετίες η χορωδία σύμβολο της Ορθοδόξου Εκκλησίας ανά τον κόσμο, πραγματοποιώντας πάνω από 1500 συναυλίες, εμφανίσεις και λειτουργίες, από την Αμερική και τη Ρωσία έως τη Φιλανδία και την Αίγυπτο. Εκτός από τις εμφανίσεις της σε πάνω από 80 χώρες ανά τον κόσμο, η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία, υπό τη διεύθυνση του Λ. Αγγελόπουλου, πραγματοποίησε ηχογραφήσεις στους μεγαλύτερους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς της Ευρώπης. Συμμετείχε σε μεγάλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, στα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, της Βοστώνης, στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Μόσχας, της Αγίας Πετρούπολης, του Λονδίνου κ.α.

Η ΕΛΒΥΧ, με διευθυντή τον Λυκούργο Αγγελόπουλο, συμμετείχε σε κορυφαία εκκλησιαστικά γεγονότα, όπως στην πανορθόδοξη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων στη Βηθλεέμ (2000) για τον εορτασμό των 2.000 ετών από τη Γέννηση του Χριστού, στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Απολλιναρίου in Classe της Ραβέννας (1992), στον εσπερινό στην Αγία Σοφία του Κιέβου και στη Θεία Λειτουργία που τελέσθηκε στο Κίεβο (2011) για τον εορτασμό των 1020 χρόνων από τον εκχριστιανισμό των Ρως, προεξάρχοντος της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κ.α.

Ο Λ. Αγγελόπουλος και οι μαθητές – συνεργάτες του στην ΕΛΒΥΧ εργάστηκαν με επιμονή και επιστημονική κατάρτιση, καταφέρνοντας υψηλής ποιότητας και απαιτήσεων ερμηνεία των ύμνων παλαιοτέρων και νεοτέρων συνθετών της εκκλησιαστικής μας μουσικής και όχι μόνο. Κατόρθωσε να βάλει τη βυζαντινή μουσική στον παγκόσμιο χάρτη του πολιτισμού και να την εισαγάγει στα παγκόσμια μουσικά «σαλόνια». Υπήρξε ένας ταπεινός, ανιδιοτελής και αφιλοχρήματος εργάτης του ιερού αναλογίου, ο οποίος έζησε για τη βυζαντινή μουσική και όχι, όπως οι περισσότεροι εκ των επιφανών Πρωτοψαλτών και Μουσικοδιδασκάλων, από τη βυζαντινή μουσική.

Προτεραιότητά του ήταν πάντα τα παιδιά και η σωστή μεταλαμπάδευση του γνήσιου εκκλησιαστικού ύφους και φρονήματος. Για τους μαθητές του υπήρξε πρωτίστως πατέρας και φίλος και μετέπειτα δάσκαλος.
Διακονώντας ως Πρωτοψάλτης στην Αγία Ειρήνη Αιόλου, ζωντάνεψε μέσα στα πλαίσια του ορθόδοξου τυπικού και εορτολογίου την αρχαία τάξη των λειτουργικών μας ακολουθιών.

Αλησμόνητες θα μείνουν στη μνήμη όλων μας οι ολονυχτίες που τελούνταν κατά το αγιορείτικο τυπικό μέσα στην καρδιά της πολύβουης Αθηνάς. Αυτή η αναβίωση της λειτουργικής παράδοσης από το Λυκούργο Αγγελόπουλο υπήρξε γεγονός εξαιρετικά σημαντικό το οποίο από μόνο του ξεπερνάει κατά πολύ ηχηρές διακηρύξεις μεγαλόσχημων, για λειτουργική αναγέννηση, επιστροφή στην παράδοση κ.λ.π. που πολλές φορές μένουν μόνο λόγια.

Και εάν αναλογιστεί κανείς ότι αυτή η πρακτική μεταλαμπάδευση επί του Ιερού Αναλογίου από το μεγάλο αυτό δάσκαλο, είχε αθροιστικό αποτέλεσμα για την Εκκλησία, μέσω των μαθητών του, δεν θα ήταν υπερβολή ο χαρακτηρισμός του Αγγελόπουλου ως ενός εκ των μεγαλυτέρων σύγχρονων αναγεννητών της Θ. Λατρείας. Υπήρξε στη ζωή του πολυπράγμων και πολύτροπος, καταλείποντας σε όλους μας μια τεράστια σε όγκο και πνευματική αξία παρακαταθήκη.

Εργασιομανής και με πνεύμα ανήσυχο, δεν επέτρεπε « πνον το ς φθαλμο ς (του) κα το ς βλεφ ροις (του) νυσταγμ ν κα ν παυσιν το ς κροτ φοις (του)». Ήταν τόσα πολλά που ήθελε να κάνει, που – προκειμένου να εργαστεί περισσότερο – τις περισσότερες νύχτες δεν ξάπλωνε στο κρεβάτι του για να ξεκουραστεί αλλά συνέχιζε να εργάζεται στο γραφείο του, με μικρά διαστήματα ύπνου επάνω στα χαρτιά του. Δεν περιόρισε όμως τις δραστηριότητες του εντός της Ελλάδας αλλά, καλλιεργώντας όλα τα τάλαντα που ο Θεός πλουσιοπάροχα του δώρισε, έγινε ο πρεσβευτής και ο δάσκαλος της εκκλησιαστικής μας μουσικής παράδοσης σε όλον τον ορθόδοξο κόσμο, από τη Ρουμανία και την Συρία, έως το Λίβανο και τη Ρωσία.

Επίσης κοντά του μαθήτευσαν τη βυζαντινή μουσική και πολλοί μη ορθόδοξοι ερευνητές και μουσικολόγοι. Χιλιάδες οι μαθητές που πέρασαν από τα χέρια και μυριάδες οι μουσικοί επίγονοί του. Δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσουμε τον Λυκούργο Αγγελόπουλο ως τον οικουμενικό διδάσκαλο και χοράρχη της εκκλησιαστικής μας μουσικής.

Ηχογράφησε πάνω από 40 CD και κασέτες στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Ανακοίνωσε, εξέδωσε και αρθρογράφησε πολλές μελέτες για τη βυζαντινή μουσική στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 1978 συνεργάστηκε με την Ε.Ρ.Α. με τις εκπομπές «Εκκλησιαστικοί Βυζαντινοί Ύμνοι» (1978-1982) και λίγο αργότερα με την εκπομπή «Από την Ορθόδοξη και ανατολική μουσική παράδοση» (1978-2013) μέσα από τις οποίες παρουσίασε σπάνιο υλικό, μελέτες, συνεντεύξεις κτλ. Δίδαξε τη βυζαντινή μουσική στα Ωδεία «Φίλιππος Νάκας», «Νίκος Σκαλκώτας» και «Αθηνών», ενώ διεύθυνε από την ίδρυσή του (1984) τον Παιδικό Βυζαντινό Χορό της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών.

Επίσης επί δεκαετίες διεύθυνε τις σχολές βυζαντινής μουσικής των Ι. Μητροπόλεων Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, Φθιώτιδος και της γενέτειράς του της Ηλείας μας. Τιμήθηκε με το Οφίκιο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως το 1994 από την Αυτού Θειοτάτη Παναγιότητα, τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, στον Ορθόδοξο Καθεδρικό Ναό των Βρυξελλών, από την Α.Θ.Μ. το μακαριστό Πατριάρχη Ιεροσολύμων Διόδωρο, με τον Χρυσούν Σταυρόν των Ορθοδόξων Σταυροφόρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος δύο φορές με ευεργετήρια γράμματα, καθώς και με τον Χρυσούν Σταυρόν του Αποστόλου Παύλου το 2006, από την Εκκλησία της Φιλανδίας, από Ιερές Μητροπόλεις, όπως οι Μητροπόλεις Πατρών, Καρπάθου και Κάσου, Παροναξίας, Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, Κισάμου και Σελίνου κ.α. οι οποίες τίμησαν το έργο και την προσφορά του στην Εκκλησία μας.

Το Λυκούργο Αγγελόπουλο όμως τίμησε και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, απονέμοντάς του την υψίστη τιμητική διάκριση, τον Αργυρούν Σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικα. Πρόσφερε τέλος για πολλά χρόνια τις πολύτιμες υπηρεσίες και γνώσεις του κι εδώ στην πατρίδα του την Ηλεία μας, όταν, κληθείς από το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ηλείας κ.κ. Γερμανό, ανέλαβε αφιλοκερδώς τη θέση του Γενικού Καλλιτεχνικού Διευθυντού της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Μητροπόλεως μας.

Κατά την εδώ διακονία του προσπάθησε να οργανώσει τη μουσική βιβλιοθήκη της σχολής, δωρίζοντας ο ίδιος αρκετούς τόμους μουσικών βιβλίων καθώς και δεκάδες δίσκους ακτίνας. Εργάστηκε με αγάπη, υπομονή και ανιδιοτέλεια για την ανύψωση του επιπέδου της σχολής, προσφέροντας απλόχερε τις γνώσεις και εμπειρίες του, την αγάπη και τη βοήθειά του σε όλους μας, τους δασκάλους και τους μαθητές αυτής.

Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος εκοιμήθη εν Κυρίω στις 18 Μαΐου του 2014, καταλείποντας στην Εκκλησία και το Γένος ένα τεράστιο σε όγκο και σπουδαιότητα έργο. Υπήρξε αναμφίβολα μια από τις λαμπρότερες προσωπικότητες της εκκλησιαστικής μας μουσικής του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα και των αρχών του 21ου. Αιωνία σου η μνήμη δάσκαλε και άρχοντας της Εκκλησίας και της καρδιάς μας.

π. Γεώργιος Ανδρ. Σταθόπουλος

Εφημέριος Ι. Ν. Αγ. Γεωργίου Αμαλιάδος

Καθηγητής Θεολόγος – Μουσικής Υπ.

Διδάκτωρ Θεολογίας