«Τούτες τις μέρες ο άνεμος μας κυνηγά»
Απόσπασμα της ομιλίας του Μ. Μπαλαούρας στην ειδική συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής,αφιερωμένη στην εξέγερση του Πολυτεχνείου
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θα ήθελα να αρχίσω την τοποθέτησή μου με τον στίχο από ένα τραγούδι: «Τούτες τις μέρες ο άνεμος μάς κυνηγά, μάς κυνηγά». Κληθήκαμε σήμερα να προβληματιστούμε και να αναστοχαστούμε.
Η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου είναι μια γιορτή ανάτασης, μια γιορτή αντίστασης, νίκης, μια νίκη του αδύνατου. Είναι μια επιτυχία, μια απόδειξη της αισιοδοξίας της βούλησης.
Το Πολυτεχνείο τι ήταν; Ήταν κορύφωση, ήταν καρπός ώριμος ενός μακρού, επταετούς συλλογικού αγώνα με πολλές κοίτες: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα, και με πολλές εκβολές, φοιτητές, μαθητές, εργάτες και αγρότες. Όλες αυτές οι εκβολές ήταν κυρίως οι νέοι και οι νέες.
Το Πολυτεχνείο είναι ένα ιστορικό παράδειγμα για τη θεωρία της πράξης, όπως έλεγε ένας μεγάλος στοχαστής. Από την πρώτη στιγμή της δικτατορίας είχαμε φυλακές και εξορίες χιλιάδων, κυρίως κομμουνιστών – αριστερών, αλλά και δημοκρατών. Υπήρξαν οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις και πράξεις όπως η δημιουργία του ΠΑΜ, της «Δημοκρατικής Άμυνας», η Οργάνωση και η ηρωική αυτοθυσία του Αλέκου Παναγούλη, η νεολαία της ΕΔΑ, ο «Ρήγας Φεραίος», η ΚΝΕ, το ΑΕΜ, το ΠΑΚ, το «Κίνημα της 20ης Οκτώβρη». Έχουμε κι εδώ ένα σύντροφο και φίλο σ’ αυτό το κίνημα. Σκληρός, αδυσώπητος αγώνας εναντίον του αυταρχισμού, της ωμής βίας, της στέρησης βασικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και εναντίον της διαφθοράς, μια μεγάλη διαφθορά που υπήρχε τότε στο δικτατορικό καθεστώς. Το αποτέλεσμα τότε ήταν να αποβληθεί η χώρα -και πρέπει να σημειωθεί αυτό- από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1969. Άλλη στιγμή –και το προτείνω- θα μπορούσαμε να κάνουμε μία εκδήλωση στη Βουλή για την επέτειο της δικτατορίας και να πούμε αυτά τα πράγματα…
«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»
Ολοένα και περισσότερο δεν ήταν απλά φοιτητικά αιτήματα -κάτι είπε και ο Πρωθυπουργός- αλλά ήταν πολιτικά αιτήματα. Εάν είχαμε χρόνο να διαβάσω ένα κομμάτι-απόσπασμα από τον όρκο των φοιτητών της Νομικής, θα βλέπατε ότι βάζανε «ανατροπή του καθεστώτος», διεκδικούσαν την ελευθερία, τη σε βάθος δημοκρατία.
Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν, λοιπόν, στο μεγάλο αντιστασιακό άλμα. Η κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν μία πλήρης ελευθερία, συντροφικότητα, ελπίδα, για έναν καινούργιο, διαφορετικό κόσμο.
Στο γνωστό σύνθημα «Ψωμί, Παι4δεία, Ελευθερία» και τα τρία κομμάτια του συνθήματος είναι δεμένα μεταξύ τους, αλληλένδετα. Τραντάζει αυτό το σύνθημα την παθητική στάση των μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού. Σύνθημα παλιό αυτό, ίσως από τον Σπάρτακο, ενδεχομένως από τη Γαλλική Επανάσταση, σίγουρα από την Ελληνική Επανάσταση. Σας διαβάζω τι είπε ο Σολωμός: «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;»
Και το μοντέλο της οργάνωσης στην κατάληψη, με ιατρεία, μαγειρεία και κυρίως ο σταθμός, φανερώνει ένα ατίθασο, αυτόνομο –επαναλαμβάνω- κίνημα.
Τα τανκς, όμως, έδωσαν τη λύση;
Πρώτη εικόνα: Πράγματι, έφεραν ξανά τον φόβο, το αίμα, τον πόνο, τον θάνατο, διέλυσαν τις συλλογικότητες και τις οργανώσεις, νέκρωσαν τα πανεπιστήμια.
Πίσω, όμως, από αυτό το φαίνεσθαι, έγινε ένα σοβαρό ρήγμα στη χούντα, το πραξικόπημα του Ιωαννίδη και η δικτατορία, επέφερε τελικά και την προδοσία της Κύπρου.
Έγινε πολύ εχθρικό το διεθνές περιβάλλον, άλλαξε άρδην και σε βάθος. Οι Έλληνες εξόριστοι σε όλη την Ευρώπη έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Κυρίως, όμως, υπήρξε σαν αποτέλεσμα η ολοκληρωτική απονομιμοποίηση του καθεστώτος από τον ελληνικό λαό. Πραγματοποιήθηκε αυτό που ο Πουλαντζάς ονόμασε «δημοκρατική ρήξη».
Διδάγματα από το Πολυτεχνείο: Το ηθικό, πολιτικό, ιδεολογικό δέσιμο ολοκληρώθηκε με την πλέρια συντροφικότητα. Αγώνας από όλες τις πολιτικές πλευρές, οφείλω να πω, αλλά με ηγεμονεύουσα δύναμη την πληθυντική Αριστερά. Ιδίως τότε το Πολυτεχνείο καταγράφηκε ως ήττα, όμως ήταν μια εικονική ήττα. Εμπεριείχε αναπτυσσόμενα κύτταρα ανατροπής, σπέρματα νίκης και ως τέτοιο γεγονός καταγράφηκε στην παγκόσμια ιστορία.
Δεν είναι μόνο δικιά μας ιστορία το Πολυτεχνείο. Είναι και δικιά μας, αλλά είναι και παγκόσμια, γιατί η ιστορία γράφεται –και επαναλαμβάνω τη λέξη «γράφεται»- με μπρος πίσω. Και τα πρόσφατα, πολύ πρόσφατα γεγονότα, της πολιτικής μας ιστορίας έχουν αυτό το χαρακτηριστικό. Ήταν μια τακτική ήττα. Σίγουρα, όμως, δεν ήταν στρατηγική.
Ανολοκλήρωτη Εξέγερση
Ήταν μια ανολοκλήρωτη εξέγερση. Έκανε ρήξη στον, μέχρι τότε, συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων. Με την Μεταπολίτευση που υπήρξε, επέφερε ρήξη στον αυταρχισμό, στο κράτος έκτακτης ανάγκης των τριών δεκαετιών μετά από τον Εμφύλιο, εξομάλυνε το ανώμαλο πολιτικό σύστημα που χώριζε τους πολίτες σε μιάσματα και εθνικόφρονες, έβαλε ζητήματα εθνικής ανεξαρτησίας και τέλος ήταν ένα παγκόσμιο παράδειγμα πώς ένας λαός γίνεται ξανά ελεύθερος…
Κατακτήσεις που επέφερε
Ο νέος κοινωνικός συσχετισμός έθεσε και κέρδισε ζητήματα δημοκρατίας. Το Σύνταγμα το ελληνικό, που υπάρχει σήμερα, είναι από τα πιο προοδευτικά συντάγματα της Ευρώπης, αν όχι όλου του κόσμου, παρά το ότι θέλουμε να αλλάξουμε πολλά πράγματα, που κυρίως στην πορεία έγιναν άκρως συντηρητικά, όπως ο νόμος περί ευθύνης Υπουργών. Θα τα δείτε αυτά στην πορεία.
Βοήθησαν να υπάρξει ευημερία στους πολλούς, να υπάρχει εκδημοκρατισμός της Παιδείας, ανάπτυξη συλλογικοτήτων και κινημάτων. Δεν κατάφερε, όμως, να ανατρέψει με συλλογική παρέμβαση το παλιό πολιτικό σύστημα, το οποίο απλώς από ένστικτο συντήρησης αναπαλαιώθηκε και εδώ οφείλονται σε μεγάλο βαθμό τα δεινά που περνάει ο ελληνικός λαός.
Στο τέλος, όμως, θα δικαιωθεί η κραυγή του Πολυτεχνείου, που συνεχώς φωνάζεται, όχι μόνο στις επετείους. Γιατί;
Γιατί οι χαμένοι αγώνες είναι αυτοί που δεν έγιναν ποτέ και για το σήμερα και για το αύριο.
Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία, όπως είπε ο μεγάλος ποιητής.
