Ν. Λακωνίας: Σαγήνη και δέος
Κείμενο: Ολγα Χαραμή
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας
Δέος. Αυτό νιώθεις κάθε στιγμή στη Λακωνία. Δίχως να το πολυκαταλαβαίνεις, έρχεσαι και ξανάρχεσαι. Τόσο ανεξάρτητοι και τόσο ιδιαίτεροι είναι οι προορισμοί της. Ενα Σαββατοκύριακο στη Μονεμβασιά, μια άνοιξη στη Μάνη, ένα καλοκαίρι στα Βάτικα και στην Ελαφόνησο, μια φθινοπωρινή εξόρμηση στη Σπάρτη και στον Μυστρά…
Ισως είναι ο πιο πλούσιος νομός της Πελοποννήσου και από τους πλουσιότερους της Ελλάδας. Λόγω κυρίως αντιφατικών εικόνων.
Σκέψου ότι μέσα στην έκτασή του υπάρχουν τουλάχιστον τρία μέρη που πρέπει να δεις έστω μία φορά στη ζωή σου.
Την παραμυθένια καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, τη μυστηριακή Μέσα Μάνη και τη βυζαντινή καστροπολιτεία του Μυστρά. Επειτα, μη νομίζεις πως αν δεν δεις τίποτε άλλο δεν θα χάσεις. Θα χάσεις και μάλιστα πολλά.
Ξέρεις τι χάνεις αν δεν βαδίσεις πάνω από τα ερείπια της μίας από τις δύο σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας; Της Σπάρτης;
Τίποτε άλλο να μην είχε, το όνομά της και μόνο είναι λόγος για να περάσεις από την πρωτεύουσα της Λακωνίας. Πόσω μάλλον που έχει και μερικά ιδιαίτερα μουσεία για να δεις. Ασε τα χωριά του Ταϋγέτου σε απόσταση αναπνοής, την Αναβρυτή, την Ταϋγέτη, την Αρνα…
Ξέρεις επίσης πόσους βυζαντινούς ναούς έχει η Λακωνία; Και πραγματικά διαμάντια όλοι που μπορεί να βρίσκονται στη μέση του πουθενά. Μόνο του Μυστρά, της Μονεμβασιάς και της Μάνης να βάλεις, μια ζωή δεν φτάνει για να τους δεις!
Ξέρεις τι χάνεις αν δεν κολυμπήσεις στα κρυστάλλινα νερά του Σίμου; Η Ελαφόνησος, η νησίδα σε απόσταση αναπνοής από τα Βάτικα, είναι ένα από τα πιο παραδεισένια νησιά της Ελλάδας με ατέλειωτους αμμόλοφους και κρυστάλλινα νερά για πολλά παραμιλητά. Κι αν έχει αλωθεί για τα καλά από τον τουρισμό και τις κακοποιήσεις που της κάνουν τα ίδια της τα τέκνα, κρατάει ακόμη τη φυσική της ομορφιά.
Υποψιάζεσαι τι χάνεις αν δεν περπατήσεις στα ζωογόνα μονοπάτια του Ταϋγέτου; Του περήφανου μυστηριακού βουνού, φυσικού συνόρου Λακωνίας – Μεσσηνίας; Ή αν δεν περπατήσεις στο μονοπάτι έως τον φάρο του Μαλέα; Του τρομερού κάβου που στοίχειωνε τις συνειδήσεις και τον ύπνο των παλιών ναυτικών;
Δέος με δέλτα κεφαλαίο. Οπως καταλαβαίνεις, στη Λακωνία όχι μόνο δεν βαριέσαι, αλλά επιστρέφεις συνέχεια ανακαλύπτοντας κάθε φορά καινούργια πράγματα ή απολαμβάνοντας ξανά τα παλιά. Γιατί εδώ που τα λέμε, δεν χορταίνονται κι εύκολα.
Η Μονεμβασιά ας πούμε. Θα ‘ρθεις πολλές φορές στη ζωή σου και εύχομαι όλες τις εποχές, γιατί καθεμιά έχει άλλη χάρη. Αξέχαστη χάρη. «Γιβραλτάρ της Ανατολής», «μενεξεδένια καστροπολιτεία», «υπερνεφελές φρούριο». Ετσι την έχουν πει. «Πέτρινο καράβι» την είπε ο Ρίτσος, «πελώριο πολεμικό κράνος» ο Μυριβήλης, θεριό που ενεδρεύει τη νύχτα ο Καζαντζάκης.
Η σπουδαία καστροπολιτεία που γέννησε τον Ρίτσο όμως είναι ένα ζωντανό παραμύθι. Ο βράχος που συνδέεται με την Πελοπόννησο από μια γέφυρα θυμίζει καράβι… και πραγματικά σε ταξιδεύει στον χρόνο. Η περιπλάνηση στις «βόλτες» (το καλντερίμι που οδηγεί στην Ανω Πόλη), στα καλντερίμια με τις «δρομικές» (θόλοι), όπου οι προμήθειες μεταφέρονται ακόμη με άλογα, σε φέρνει αντιμέτωπο με μια άλλη εποχή.
Με πολλές για την ακρίβεια. Βυζαντινοί ναοί, αναστηλωμένα αρχοντικά, ενετικά οικόσημα, το τζαμί δηλώνουν τη διαρκή κίνηση. Φράγκοι, Ενετοί, Τούρκοι την κατέκτησαν και δεν τους ρίχνεις άδικο. Ούτε και στους καμιά δεκαριά νοματαίους που την κατοικούν σήμερα παρά τις δύσκολες συνθήκες και την κρατάνε ζωντανή. Να μην είναι μουσείο. Να μην είναι τεράστιος ξενώνας, ούτε σκηνικό.
Ψάρεμα, μπάρκο, πειρατεία…
Δυο χερσόνησοι. Δυο πελοποννησιακά πόδια είναι στο λακωνικό έδαφος. Περιτριγυρισμένα από θάλασσα γέννησαν πολιτείες θαλασσινές, μπόλιασαν συνειδήσεις με λέξεις όπως ψάρεμα, μπάρκο, πειρατεία…
Μπόλιασαν και τα εδάφη με παραλίες και εξοχικά! Από τα πιο δημοφιλή ο Γέρακας και το Κυπαρίσσι, βόρεια της Μονεμβασιάς, καθώς και η Σκάλα και όλο το παραλιακό κομμάτι στις εκβολές του Ευρώτα μέχρι το Γύθειο.
Τα πολλά θαυμαστικά όμως έρχονται από εκεί που ο τουρισμός δεν έχει φτάσει τόσο πολύ. Κι από εκείνα που δεν μπορεί να φτάσει και δεν υπάρχει λόγος να φτάσει. Από τις απολήξεις των χερσονήσων, τα ακρωτήρια. Βάτικα και Μάνη. Δύο άκρως αντίθετα τόσο τοπιογραφικά όσο και συνειδησιακά ταξίδια.
Στο ανατολικό πόδι τα Βάτικα είναι το πιο γλυκό μέρος της Λακωνίας με απέραντους ελαιώνες και ψαροχώρια για πολλά ούζα και πολλή χαλάρωση. Με τη Νεάπολη, από όπου αναχωρεί και το καράβι για τα Κύθηρα, με το φαντασμαγορικό σπήλαιο της Καστανιάς, το απολιθωμένο δάσος της Αγίας Μαρίνας και ανθρώπους γλυκούς που θυμίζουν περισσότερο νησιώτες κι απ’ τη μέρα που γεννιούνται καβαλούν τη θάλασσα με ποντοπόρα, επιβατηγά, ανεμότρατες και παραγαδιάρικα, ναυτικοί και ψαράδες όλοι τους.
Στο δυτικό πόδι, η Μάνη, είναι το πιο άγριο τμήμα της Λακωνίας. Από τους πιο μυστηριακούς και γοητευτικούς τόπους της Ελλάδας χάρη στην ατέλειωτη πέτρα, τις ανεμοδαρμένες πλαγιές, τους άγραφους νόμους, τις βεντέτες, τα μοιρολόγια. Με ανθρώπους περήφανους που από τη μέρα που γεννιούνται μαθαίνουν να ζουν με ιδιαίτερους κώδικες, σε ολοπέτρινους οικισμούς με πολεμόπυργους.
Στις απολήξεις των δύο χερσονήσων βρίσκονται δύο από τους πιο θρυλικούς κάβους των ελληνικών θαλασσών. Καβομαλιάς και Ακροταίναρο εισχωρούν στο πέλαγος κουβαλώντας χίλιους θρύλους. Το διαχρονικό φόβητρο των ναυτικών ο πρώτος, ο τρομερός Καβομαλιάς, όπου κάποτε άκμαζε μια μοναστική κοινότητα τόσο σημαντική και μεγάλη που να αποκαλεστεί η περιοχή Μικρό Αγιον Ορος.
Το Ακροταίναρο είναι το νοτιότερο σημείο της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Βαλκανικής, αλλά κυρίως το σημείο όπου οι αρχαίοι Ελληνες τοποθετούσαν τις πύλες του Αδη. Από ένας επιβλητικός φάρος στο καθένα, αναστηλωμένοι από το Ιδρυμα Λαζαρίδη, και επανδρωμένοι από το Πολεμικό Ναυτικό για τιμητικούς λόγους.
Τέσσερα και κάτι χλμ. δύσβατο μονοπάτι για τον πρώτο, 2 χλμ. βατή πορεία για τον δεύτερο. Να τελειώνει η γη και να βρίσκεις πάνω από το πέλαγος ανθρώπους να φυλάνε τα πολυσύχναστα θαλασσινά περάσματα με πραγματική συναίσθηση ευθύνης, όπως παλιά. Να βλέπεις μες στη νύχτα τις αναλαμπές να στέλνουν το σήμα τους στα 17 και στα 22 ν.μ. απόσταση.
Δύο πορείες πραγματική εμπειρία που αξίζει να ζήσεις. Κι αν πετύχεις τα ακρωτήρια και με κανέναν διαολεμένο βοριά, τότε να δεις εμπειρία! Να δεις πώς γράφονται οι θρύλοι και πώς εμπνέονται συγγραφείς και ποιητές!
Το λακωνίζειν…
– Από τους Λάκωνες Γιάννη Ρίτσο και Νικηφόρο Βρεττάκο έως τους επισκέπτες Κώστα Ουράνη, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Στρατή Μυριβήλη και Νίκο Καζαντζάκη, η Λακωνία πάντα ενέπνεε…
– Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου/ Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου./ Κι όλο ασάλευτη μένεις να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη. (Γιάννης Ρίτσος)
– Μα, πόσο πιο άγριος, επιβλητικός κι ολομόναχος είναι ο γρανίτης ετούτος, ο Γιβραλτάρ της Ελλάδος (Μονεμβασιά). Τη νύχτα, μου φάνηκε σαν φοβερό θεριό που ενεδρεύει σήμερα, μέσα στο φως της αυγής, έλαμπε σαν γιγάντιο αμόνι απάνω στα νερά. – Νίκος Καζαντζάκης
– Αληθινά δεν υπάρχει τίποτα φτωχότερο, αλλά και τίποτα με περισσότερο χαρακτήρα, από τη Μάνη. – Κώστας Ουράνης
– Η Μονεμβάσια είναι ένας Μυστράς που ζει ακόμα! – Στρατής Μυριβήλης
– Για τούτο, σας λέω, τις φουρτούνες του Καβομαλιά δεν τις κάνουν ανέμοι! Ακούτε μένα· τις κάνουν τα στοιχειά! – Ανδρέας Καρκαβίτσας
– Ετσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος: όπως ο κόρφος της μητέρας μου Να σχηματίσει μέσα στη ζωή μου δώδεκα κορφές/ Για ν’ ανεβώ με μοναδικό μου όνειρο τον ήλιο! Οσο να γεννηθούνε/ Τα δύο παιδιά του Θεού μέσα μου: Η ποίηση και η αγάπη! – Νικηφόρος Βρεττάκος
– (Για τον Καβομαλιά) Κι όταν ακόμα ο άνεμος δεν είναι ορμητικός, τα νερά έχουν μια μυστηριώδη αναταραχή. Δυνατά ρεύματα σηκώνουν όλο το χρόνο άγριες τρικυμίες: Λυσσασμένα τα κύματα δέρνουν ανήλεα τις παρυφές των βράχων μ’ ένα κολασμένο βουητό […] – Κώστας Ουράνης
πηγή: travelbook
