«Η χαμένη τέχνη του ταξιδιού»: Ο Ηλείος καθηγητής Στέλιος Βαρβαρέσος έχει ταξιδέψει ως την άκρη του κόσμου

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”48538″ img_size=”full”][vc_column_text]O Ηλείος συγγραφέας του βιβλίου «Η χαμένη τέχνη του ταξιδιού» αφηγείται στη LiFO τις συναρπαστικές του εμπειρίες και εξηγεί γιατί η έννοια του ταξιδιού έχει χάσει την αρχική της σημασία μέσα στην καταναλωτική μας κοινωνία. Η “Πρωινή” αναδημοσιεύει σήμερα, ένα μέρος της ενδιαφέρουσας συνέντευξης του Στέλιου Βαρβαρέσου από την Ανδραβίδα. Απολαύστε την:

«Ο άνθρωπος, για να νιώσει στη ζωή του πλήρης, συσσωρεύει μνήμες, αναμνήσεις. Η ζωή δεν μετριέται με τα χρόνια, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Ένας άνθρωπος χωρίς αναμνήσεις μπορεί να φτάσει εκατό χρονών και να έχει τη βεβαιότητα πως μόλις γεννήθηκε» γράφει στο βιβλίο «Η χαμένη τέχνη του ταξιδιού, από τον ταξιδιώτη στον τουρίστα» ο συγγραφέας και καθηγητής Στέλιος Βαρβαρέσος. Το βιβλίο του αποτελεί μια αναλυτική έρευνα για εκείνους που ονειρεύονται ταξίδια «με ανοιχτά μάτια». Για ταξιδιώτες που τους αρέσει να βλέπουν και όχι για τουρίστες που ξέρουν μόνο να κοιτούν.

«Ο ταξιδιώτης έχει αντικατασταθεί από τον τουρίστα-καταναλωτή, το ταξίδι ταυτίζεται περισσότερο με τη μεταφορά, ενώ ο πραγματικός ταξιδιώτης αντιπροσωπεύει πλέον έναν κόσμο υπό εξαφάνιση» υποστηρίζει. Στις σελίδες του «Χαμένου Ταξιδιού» διαβάζουμε για αποδράσεις σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής που συμπληρώνουν το παζλ της ζωής του. Τόποι ονειρικοί και παράξενοι, μακρινοί και πανέμορφοι, που τροφοδοτούν την επιθυμία για ταξίδια και το αίσθημα της απουσίας. Με τον τρόπο αυτό καταγράφει, κατανοεί και διεισδύει σε άλλους κόσμους, «πέρα από τον ορίζοντα». Όπως σημειώνει: «Ταξίδι, μετακίνηση του σώματος και ξανάνιωμα των αισθήσεων και της ψυχής του ανθρώπου».

Ο Στέλιος Βαρβαρέσος σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στην Αθήνα και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Στην Πόλη του Φωτός έζησε οκτώ χρόνια και εκεί, όπως θα μου πει, πυροδοτήθηκε μέσα του το στοιχείο της αναζήτησης. Κάπως έτσι ταξιδεύει από το 1988 στις τέσσερις ηπείρους του πλανήτη, εκτός της Ευρώπης, και έχει κύριο στόχο τον «δρόμο» ως πεδίο παρατήρησης και μελέτης του ταξιδιού και του τουρισμού. Σήμερα είναι καθηγητής Οικονομικής και Πολιτικής του Τουρισμού στη Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας του ΑΤΕΙ Αθήνας. Στη συνάντησή μας μιλήσαμε για τους τύπους των ταξιδιωτών, για στιγμές, μυστικά μέρη, για το κέρδος και το κόστος των αποδράσεων καθώς και για το ποια είναι η κύρια χρησιμότητα του ταξιδιού στη ζωή μας.

-Τι είναι το ταξίδι; Και ποια η σημασία του στη ζωή ενός ανθρώπου;

Το ταξίδι, όπως αναφέρει ο Πολ Μοράν, είναι δύναμη και αποτελεί ένα από τα μυστικά της ευτυχίας, ενώ ο «άνθρωπος που έχει δει πολλές χώρες είναι σαν να φτάνει νέος στην ωριμότητα». Το ταξίδι δεν διευρύνει απλώς τον νου του ανθρώπου αλλά τον βελτιώνει. Το ταξίδι για τον άνθρωπο, ιδίως για τους νέους, αποτελεί απαραίτητο στοιχείο «κοινωνικής μόρφωσης και επιβίωσης», επειδή περιλαμβάνει την περιπλάνηση, την αναζήτηση και χαρίζει εμπειρίες. Το ταξίδι μπορεί να αποτελέσει για τις σύγχρονες τεχνοκρατικές κοινωνίες ένα είδος καθαρτηρίου προορισμένου να απελευθερώσει τον άλλο μας εαυτό, που δυστυχώς κρύβουμε επιμελώς μέσα μας. Ο Νίκος Καζαντζάκης βλέπει στα ταξίδια «πνευματικές πειρατείες, εξόδους, ξεσπάσματα καρδιάς, απληστία του ματιού». Κατά τον Νίκο Καζαντζάκη, το ταξίδι σού επιτρέπει «όχι μόνο να γνωρίσεις τον εαυτό σου αλλά και να ξεπεράσεις το ζουρλοπερήφανο εγώ σου, βυθίζοντάς το, αρμονίζοντάς το, μέσα στο αγωνιζόμενο και περιπλανώμενο στράτεμα του ανθρώπου».

-Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε; Είδα ότι το βιβλίο το αφιερώνετε στους γονείς σας, «δύο σπουδαίους ταξιδευτές της ζωής», όπως γράφετε.

Μεγάλωσα στο περιβάλλον μιας αγροτικής κωμόπολης στην Ανδραβίδα Ηλείας, όπου έζησα μέχρι τα δεκαοκτώ μου χρόνια. Στη συνέχεια, η είσοδός μου στο πανεπιστήμιο, το Παρίσι και η επαγγελματική μου δραστηριότητα άλλαξαν τον τόπο διαμονής μου, αλλά έχω ακόμα στενή σχέση με τον τόπο όπου μεγάλωσα. Ωστόσο, αυτό που κρατώ από την παιδική μου ηλικία είναι το παιχνίδι σε δρόμους και αλάνες. Μετά το σχολείο πετούσαμε τις τσάντες και συναντιόμασταν στην αλάνα για να γίνουμε πειρατές, κλέφτες και αστυνόμοι, πολεμιστές, ποδοσφαιριστές κ.λπ. Υπήρχε ευρηματικότητα, συλλογικότητα και το πιο σημαντικό είναι ότι όλα αυτά γίνονταν με ήλιο, κρύο ή βροχή. Στη ζωή μας υπήρχαν οι εποχές κι εμείς ήμασταν μέρος τους. Δεν υπήρχαν τότε τα σκοτεινά δωμάτια με μοναδικό φως εκείνο της οθόνης του υπολογιστή. Τα παιχνίδια ήταν στον δρόμο, συχνά διαπληκτιζόμασταν, συχνά ματώναμε, αλλά αυτή η σκληραγώγηση ήταν το διαβατήριο όλων μας για το «αλλού». Σ’ αυτά τα ταξίδια των παιδικών χρόνων ο πατέρας μου ήταν ο εργάτης, ο ελεγκτής και η μητέρα μου ή ήρεμη δύναμη. Δεν υπήρχαν τα «μη» και τα «όχι» που βλέπω παντού γύρω μου σήμερα, δεν υπήρχε αυτός ο υπερπροστατευτισμός» που αφαιρεί από τον άνθρωπο το πιο σημαντικό του εφόδιο στο ταξίδι της ζωής, τη σκληραγώγηση. Μπορεί οι γονείς μου να μην ταξίδεψαν μακριά, αλλά τους θεωρώ μεγάλους δασκάλους στο ταξίδι που λέγεται ζωή. Υπήρξαν δύο σπουδαίοι ταξιδευτές.

-Πώς μπορεί να επηρεάσουν τα παιδικά μας χρόνια την αναζήτηση του «αλλού», του «πέρα από τον ορίζοντα»;

Όσον αφορά τα δικά μου παιδικά χρόνια, κάθε καλοκαίρι στην παραλία Λεχαινών μεταμορφωνόμουν σε πειρατή ή ψαρά και προσπαθούσα να ανακαλύψω τι έκρυβε πίσω του το βουνό του Αίνου, που ορθωνόταν ακριβώς αντίκρυ, σχετικά με το «αλλού», το «πέρα από τον ορίζοντα». Σύντροφοί μου υπήρξαν τότε ο «Ροβινσώνας Κρούσος» και τα βιβλία του Ιουλίου Βερν. Όμως και ο Ράινχολντ Μέσνερ, ο μεγαλύτερος ίσως ορειβάτης του κόσμου, παιδί ακόμα, αντί για θάλασσες, κοιτούσε τα βουνά, αλλά πίσω από τα βουνά δεν έβλεπε τίποτα. Και αυτό του προκαλούσε άσβεστη περιέργεια, ο κόσμος γινόταν μεγαλύτερος. Η Τζερομίν Παστέρ, Γαλλίδα μοναχική ιστιοπλόος, αναφέρει ότι τα παιδικά της αναγνώσματα και οι μεγάλοι ταξιδιωτικοί συγγραφείς (Τζακ Λόντον, Ανρί ντε Μονφρέντ, «Ροβινσώνας Κρούσος» κ.λπ.) την επηρέασαν για τα μετέπειτα ταξίδια της. Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν, αλλά η ελευθερία, η φαντασία, το «έξω» και τα παιδικά αναγνώσματα μπορούν να πλάσουν τον μαγικό κόσμο κάθε παιδιού σχετικά με το «αλλού» και το «πέρα από τον ορίζοντα».

-Στην εποχή μας, που οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί, γιατί γράφετε βιβλίο για τη χαμένη τέχνη του ταξιδιού;

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, επειδή έχουν εκμηδενιστεί. Σήμερα το ταξίδι σχετίζεται με τη μεταφορά και τα χιλιόμετρα που έχουν διανυθεί, ενώ το πραγματικό ταξίδι κρύβει μέσα του μια τέχνη και πολλά βιωματικά στοιχεία, όπως η αναζήτηση, η περιπέτεια, ο κίνδυνος, η ηθική, ο φόβος, η φυγή, το όνειρο, το πάθος, η ευτυχία, η μοναχικότητα, η δυστυχία, η ουτοπία, το σεξ, η εξαφάνιση, η παράνοια, η περιπλάνηση, η βραδύτητα κ.λπ. Το ταξίδι διέπεται από αρχές και κανόνες, από βήματα που ακολουθούνται πιστά, από μια χαρτογράφηση, από διαθέσιμο χρόνο, από αντιξοότητες και ανακαλύψεις. Στην εποχή του κοινότοπου και της μαζικοποίησης των πάντων, και φυσικά του τουρισμού και των αερομεταφορών, το ταξίδι έχει χάσει τον πρότερο ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα και αποτελεί μέρος της οικονομικής αλυσίδας «παραγωγή-κατανάλωση και κατανάλωση-παραγωγή». Μια απλή επαλήθευση των παραπάνω αποτελεί διαφήμιση στο μετρό της Αθήνας, που με μεγάλα γράμματα παραπέμπει στο «Ταξίδι». Λες «τι ωραία, τι να λέει άραγε;». Και διαβάζεις στα μικρά γράμματα ότι διαφημίζει αλυσίδα ΚΤΕΟ. Σε κυριακάτικη εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας, σελίδα που αφορά το ποδόσφαιρο έχει τίτλο «Ταξίδι στα μεγάλα σαλόνια της Ελλάδος». Η έννοια του ταξιδιού υφίσταται τεράστια εμπορευματοποίηση στο πλαίσιο της καταναλωτικής κοινωνίας κι έχει χάσει πλέον την αρχική του σημασία. Ίσως γιατί οι άνθρωποι δεν νιώθουν και τόσο καλά στις πολυθρόνες τους κι έχουν ανάγκη το όνειρο, έστω και με αυτό τον τρόπο. Και το ταξίδι τούς το παρέχει.

-Ένα ταξίδι είναι η ζωή μας;

Σίγουρα είναι ένα ταξίδι, εφόσον υπάρχει το «εδώ και το αλλού», η αναζήτηση, η αποκάλυψη, η περιπέτεια, ο κίνδυνος, η ηθική, η ανηθικότητα, ο φόβος, η φυγή, το όνειρο, το πάθος, η χαρά, το σεξ, η δυστυχία, η ευτυχία, η μοναχικότητα, η ουτοπία, η παράνοια, η φτώχεια, η περιπλάνηση, ο τυχοδιωκτισμός κ.λπ. Όλοι οι λαοί του κόσμου πιστεύουν ότι το ταξίδι σε αυτήν τη ζωή, μέσα από τους κώδικες μιας ηθικής δεοντολογίας, αποτελεί τον προθάλαμο για το ταξίδι σε μια άλλη ζωή. Το ταξίδι ερμηνεύει τον περιβάλλοντα κόσμο, συνεχίζει να αντιπροσωπεύει το όνειρο και τη φαντασία στη ζωή του ανθρώπου και τον κάνει να αντεπεξέρχεται σε μια άχρωμη και πεζή πραγματικότητα. Το ταξίδι τον μαθαίνει να αντιστέκεται στο «περιττό».

(Διαβάστε ολόκληρη την συνέντευξη στο http://www.lifo.gr/articles/travel_articles/154975)

Πηγή: www.lifo.gr[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]