Παναγιώτης Βέμμος: Τρίκορφα, το μνημείο της λήθης

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”109080″ img_size=”full”][vc_column_text]

του Παν. Βέμμου

[/vc_column_text][vc_column_text]Τούτες τις μέρες συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη συγκρότηση του στρατοπέδου των Τρικόρφων από τον πρωτοκαπετάνιο της Επανάστασης Θ. Κολοκοτρώνη. Η επιλογή της θέσης δεν έγινε τυχαία, αφού ο χώρος αυτός βρίσκοταν δίπλα ακριβώς από την Τριπολιτσά, έδρα του Οθωμανού πασά, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου. «Μισή ώρα ήταν μακριά» αναφέρει ο Γέρος του Μοριά. Η απόφαση αυτή ήταν σύμφωνη με την τότε στρατιωτική γνώση να δημιουργείται ένα ισχυρό στρατόπεδο δίπλα σε κάστρο που επιδιώκετο να κατακτηθεί.

Έγινε δε με την σύμφωνη γνώμη των δύο σημαντικότερων προεστοτικών οικογενειών της Πελοποννήσου, των Δεληγιανναίων και Μαυρομιχαλαίων. Η οργάνωση του στρατοπέδου αποτέλεσε την πλέον αξιόπιστη εφαρμογή της τακτικής του «κλειστού ταμπουριού» που είχε δοκιμασθεί επιτυχώς λίγες μέρες νωρίτερα στις μάχες στο Βαλτέτσι και Δολιανά – Βέρβενα και αποτέλεσε την κυρίαρχη μορφή στον επαναστατικό αγώνα. Οι λόγοι που επέβαλαν αυτή την τακτική ήταν η αδυναμία αντιμετώπισης του ιππικού των οθωμανών σε μάχη εκ παρατάξεως και να νοιώθουν ασφάλεια οι απειροπόλεμοι αγρότες και να μην εγκαταλείπουν το πεδίο της μάχης με τις πρώτες αψιμαχίες.

Στο χώρο του στρατοπέδου των Τρικόρφων τα στοιχεία αυτά είναι και σήμερα ορατά, αφού τα «κλειστά ταμπούρια» που περιβάλλουν το στρατόπεδο, μια λάκκα 2-3 στρεμμάτων με την καλύβα του Υψηλάντη, αλλά και η επέκταση σταδιακά των οχυρώσεων προς το μέρος της πόλης ανατολικά και νότια του στρατοπέδου στην κορυφή του Αγιοθόδωρα και πάνω από το ξωκλήσι του Αγιο-Βλάσση με την καλύβα του Κολοκοτρώνη.

Τα πολεμικά γεγονότα που έγιναν τότε επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες των επαναστατών με την άλωση του κάστρου της Τριπολιτσάς και την εδραίωση της Επανάστασης. Όμως, η πολιτική σημασία του στρατοπέδου είναι ελάχιστα γνωστή και δυστυχώς δεν έχει επαρκώς αξιολογηθεί. Μετά την σύσκεψη των καπεταναίων στο χωριό Πάπαρης στις 15 Απριλίου και την επιλογή του Πετρόμπεη ως αρχηγού των επαναστατικών δυνάμεων και λίγες μέρες αργότερα σε σύνοδο στο Χρυσοβίτσι των προεστών και καπεταναίων της Γορτυνίας και ορισμό του Θ. Κολοκοτρώνη ως αρχηγό των στρατιωτικών δυνάμεων της επαρχίας και του Κανέλλου Δεληγιάννη επικεφαλή της επιτροπής, γνωστή ως Εφορεία των Τρικόρφων, για την κάλυψη των αναγκών σε τροφές και πολεμοφόδια. Η εγκατάσταση αυτών στο στρατόπεδο των Τρικόρφων και λίγο αργότερα στις 2 Ιουλίου η άφιξη του Δημητρίου Υψηλάντη, πληρεξουσίου του αδελφού Αλεξάνδρου αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, που ανέλαβε την αρχιστρατηγία της πολιορκίας με απόφαση των καπεταναίων. Το στρατόπεδο γίνεται και το πολιτικό κέντρο της Επανάστασης, η πρώτη εμβριακή κυβέρνηση. Στο χώρο αυτό έφθασε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος που με εντολή του Δ. Υψηλάντη ανέλαβε την αρχηγία για τη Δυτική Στερεά Ελλάδα, ο Θ. Νέγρης, ο Κατακουζηνός, οι κορυφαίοι Φιλικοί Παπαφλέσσας, Αναγνωστόπουλος και Αναγνωσταράς, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός που μαζί με τον Κολοκοτρώνη απέτρεψαν τη σύγκρουση με τους προεστούς που προετοίμαζαν Συνέλευση στη διπλανή Ζαράκοβα. Στο στρατόπεδο των Τρικόρφων έφθασαν στο τέλος Αυγούστου οι πρώτοι Φιλέλληνες (Γκόρντον, Βουτιέ, Ρεμπώ κ.α.) που πήραν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις.

Τα στοιχεία αυτά γνωστά από τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του ’21 και πολλών Φιλελλήνων δεν αξιοποιήθηκαν από την επίσημη ελληνική ιστοριογραφία για να αναδείξουν αυτό το σημαντικό ιστορικό μνημείο και να υπάρχει ανάλογη με τη σημασία της εορτασμός της Άλωσης της Τριπολιτσάς.

Ως δικαιολογία αναφέρεται τα δυσμενή σχόλια σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη σφαγή που ακολούθησε την Άλωση και τα γεγονότα κατά τη διάρκεια των Εμφύλιων συγκρούσεων στη περιοχή της Τριπολιτσάς που είναι αντίθετα στο αφήγημα της «εθνικής ενότητος» της κρατικής αντίληψης της ιστορίας.

Έτσι, καμμιά εκδήλωση δεν γινόταν για το στρατόπεδο των Τρικόρφων. Το 1998 με πρωτοβουλία μιας επιτροπής πολιτών πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκδήλωση στο χώρο του στρατοπέδου και στη συνέχεια με πρωτοβουλία του τότε Δήμου Φαλάνθου στήθηκε ένα λιτό μνημείο στο δρόμο Τρίπολης – Σιλίμνας στο ύψος του Ξεροπήγαδου. Έκτοτε τελείται μια σεμνή τελετή που χρόνο με το χρόνο υποβαθμίζεται.

Το 2008 μετά από ομόφωνες αποφάσεις των δημοτικών Συμβουλίων Φαλάνθου και Τρίπολης υπεβλήθει στο Υπουργείο Πολιτισμού μελέτη για την ανάδειξη του ιστορικού χώρου των Τρικόρφων. Το 2013 μετά από ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού χαρακτηρίσθηκε ως «ιστορικός τόπος». Έκτοτε τίποτα δεν έχει γίνει από πλευράς της πολιτείας για την πρόσβαση και ανάδειξη αυτού του μοναδικού μνημείου της Επανάστασης, αντίθετα επέτρεψαν τη δημιουργία χωματερής σε επαφή με τον ιστορικό χώρο και να διέλθει δίκτυο του ΑΔΜΗΕ μέσα απ’ αυτόν, μάλιστα ο πυλώνας στη θέση «Καστρί» υπερβαίνει σε ύψος το παρακείμενο «κλειστό ταμπούρι». Οι προτάσεις που έγιναν πρόσφατα από τα άτομα που είχαν την πρωτοβουλία για το χαρακτηρισμό του χώρου σε «ιστορικό τόπο» προς το Υπουργείο Πολιτισμού, Περιφέρεια Πελοποννήσου, Δήμο Τρίπολης και ΕΡΤ ελπίζουμε να μην παραπέσουν στις ελληνικές καλένδες. Όπως και το πάνδημο αίτημα για ίδρυση και λειτουργία μουσείου του Αγώνα της Ανεξαρτησίας στο σημαντικότερο κτήριο της πόλης το Δικαστικό Μέγαρο, απέναντι από τον ανδριάντα και τα οστά του Θ. Κολόκοτρωνη.

Σε αυτό το τόπο, την Αρκαδία, που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας υπέστη τεράστιες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και υποδομές. Είναι δεκάδες τα καμένα χωριά και κατεδαφίστηκε η Τριπολιτσά από τον Ιμπραήμ πασά.

Σήμερα αυτός ο τόπος διάγει μια δύσκολη και σκληρή πραγματικότητα. Έρημα τα ιστορικά χωριά, χέρσα η πλειοψηφία των χωραφιών, παρατημένα τα μαντριά, λαλούν κουκουβάγιες στη βιομηχανική περιοχή, σταμάτησε η λειτουργία του τραίνου, κλείνει το ενεργειακό κέντρο της Μεγαλόπολης με πρόφαση την κλιματική αλλαγή χωρίς προοπτική για την μεταλιγνιτική περίοδο.

Οι υποσχέσεις για πολλά χρόνια περίσσεψαν για πολιτικό αεροδρόμιο, πίστες μηχανοκίνητου αθλητισμού, ακόμα και κοσμοδρόμιο και πρόσφατα υδατοδρόμιο στην Τάκα ενώ δίπλα η Τεγέα διψά από έλλειψη νερού. Όλα στην προοπτική ανάπτυξης της «βαρειάς βιομηχανίας» τον τουρισμό που σήμερα δοκιμάζεται από την πανδημία και αύριο από τις ενδεχόμενες διενέξεις στην ευρύτερη περιοχή.

Ποιο λοιπόν είναι το μέλλον αυτού του τόπου; Μήπως να γεμίσουμε τα βουνά με ανεμογεννήτριες που προωθούν κυβέρνηση και μεγάλα οικονομικά συμφέροντα άναρχα και χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό καταστρέφοντας το πιο πολύτιμο που διαθέτουμε, το φυσικό περιβάλλον; Ή μήπως να διαχειριστούμε τα πάσης φύσεως σκουπίδια της χώρας και της Ευρώπης;

Η προοπτική αλλαγής πορείας του τόπου γίνεται σήμερα αναγκαιότητα. Αλλά για να γίνει αυτό ας μεθύσουμε με το αθάνατο κρασί του εικοσιένα, που μας δίδαξε ο εθνικός μας ποιητής Κ. Παλαμάς και να συνειδητοποιήσουμε ως Λαός ότι τίποτα δεν χαρίζεται όλα καταχτιώνται.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]