ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ: Ο τόπος αυτός που μας πληγώνει
Τετάρτη, 5 Ιανουαρίου [1938]. Αθήνα
Ο τόπος αυτός που μας πληγώνει, που μας εξευτελίζει.
…Δεν πιστεύω σ’ αυτούς τους ανθρώπους που φλυαρούν, ή στους άλλους που δεν ξέρουν τί κάνουν· δεν εννοώ να βουλιάξω μέσα στην απερίγραπτη μιζέρια των χαρακτήρων — πιστεύω σε δυο-τρεις ιδέες που προχωρούν, και τώρα ακόμη, ύστερ’ από χιλιάδες χρόνια, σ’ αυτή τη γλώσσα.
Γι’ αυτές τις δυο-τρεις ιδέες που πρέπει να ζήσουν εδώ, και μονάχα εδώ θα μπορούσαν να ζήσουν καθώς τις σκέπτομαι, υπομένω αυτή την αθλιότητα.
Γιώργος Σεφέρης
Εκείνο που σε ανησυχεί κάπως, είναι πως αυτά τα γράφει ο Σεφέρης το 38’, σχεδόν έναν αιώνα πίσω. Κι αν τα γράφει τότε, που τα φωτεινά παραδείγματα και οι εξαιρέσεις ήταν πολλές, αν τα γράφει σε μια εποχή που παρά τους πολέμους, την πείνα και τις κακουχίες, οι τέχνες και τα γράμματα ήταν σε παρατεταμένη άνθιση, τότε τι θα έλεγε άραγε για το σήμερα. Τι μπορούμε να πούμε εμείς, που καθημερινά διαπιστώνουμε πως η κατηφόρα μας δεν έχει τελειωμό;
Δεν πιστεύω στην προγονολατρεία, ούτε στην άκριτη εξιδανίκευση του παρελθόντος. Είναι λογικό, όσο και επιστημονικά αποδεδειγμένο, ότι αυτή η φυσική τάση του ανθρώπου να τοποθετεί τους προπάτορες στο υψηλότερο βάθρο, πηγάζει από τη φυσική του ανάγκη να έχει ένα ισχυρό σημείο αναφοράς στον αχανή χάρτη της ύπαρξης. Αναμενόμενα λοιπόν αισθανόμαστε αυτό το δέος όταν συλλογιζόμαστε τους γίγαντες, πάνω στον ώμο των οποίων στεκόμαστε. Ωστόσο, όπως λέει και το χίπικο σύνθημα των Ματάλων, «η ζωή είναι τώρα. Και αυτή τη ζωή, δεν μας επιτρέπουν να τη ζήσουμε όπως θέλουμε, και όπως θα άξιζε στον καθέναν από εμάς.
Αυτό το οποίο χαρακτηρίζει σήμερα τη χώρα είναι το παράλογο και το άδικο. Το παράλογο και το άδικο βασιλεύουν. Δεν μιλάμε εδώ με την ταξική έννοια, όπως δεν μιλάμε για κομμουνισμό, σοσιαλισμό ή ακόμα και για σοσιαλδημοκρατία. Μιλάμε για το γεγονός ότι δεν υπάρχει ούτε καν αστική δημοκρατία, η οποία να λειτουργεί με στοιχειώδεις κανόνες και στην οποία να επικρατεί ένα μίνιμουμ δικαιοσύνης αλλά και εθνικής συνείδησης, με την έννοια του σεβασμού στο όλον, στους άλλους, στο κράτος και τους κανόνες. Αντ’ αυτού καταντήσαμε έθνος κλεφτών, καταχραστών, βιαστών, ασυνείδητων λειτουργών και τελικά δολοφόνων. Σε κλέβουν. Σε βιάζουν. Σε κακοποιούν. Σε σκοτώνουν. Εσένα, τη μάνα σου, το παιδί σου, τον αδερφό σου, το φίλο σου. Και δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να βρεις το δίκιο σου.
Ο τόπος αυτός μας πληγώνει. Ο τόπος αυτός μας εξευτελίζει. Δεν αποστρέφουμε το βλέμμα στο παρελθόν, παρά μόνο για να θυμηθούμε έστω και μια στιγμή το πλατωνικό Αγαθό. Να θυμηθούμε τις ιδέες χάρη στις οποίες, όπως αναφέρει ο Σεφέρης, μεγαλούργησαν κάποτε οι άνθρωποι εδώ. Γιατί οι ιδέες δεν έχουν ηλικία. Δεν παλιώνουν. Και από τη στιγμή που έρχονται στη ζωή, καθίστανται αθάνατες. Σε αυτές τις ιδέες πίστευε ο Σεφέρης. Σε αυτές πιστεύουμε και εμείς, και γι’ αυτό υπομένουμε στωικά όλη αυτήν την αθλιότητα από μία πατρίδα, η οποία διαρκώς πληγώνει. Ο τόπος αυτός που μας πληγώνει. Ο τόπος αυτός που μας εξευτελίζει.
Ο εκδότης
