ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ: Ασκήσεις επί χάρτου ή ένα αναπτυξιακό συνέδριο στην Αρχαία Ολυμπία
Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.
Οδυσσέας Ελύτης, Ο Μικρός Ναυτίλος
Για μία ακόμη φορά κατέφυγα στον αγαπημένο μου Ναυτίλο. Πρέπει να είναι η τρίτη μέσα σε ένα καλοκαίρι κι ακόμα είμαστε μόλις στα μισά του. Αλλά βλέπεις, ο Ελύτης και το ελληνικό καλοκαίρι έγιναν έννοιες σχεδόν ταυτόσημες. Είναι ποιητής της Ελλάδας αλλά κυρίως είναι ποιητής του καλοκαιριού της. Ο ποιητικός του λόγος διαπέρασε αυτόν τον τόπο, όπως ο ήλιος βρίσκει το δρόμο του ανάμεσα στις φυλλωσιές των συκιών και των λιόδεντρων. Έβγαλε βλέπεις το σχολείο της θάλασσας και είναι μόνο φυσικό να ανατρέχουμε στα ευαγγέλιά του αυτή την εποχή.
Αλλά σήμερα δε θέλω να ξοδέψω μελάνι για να επισημάνω τα αυτονόητα, παρά να κοινοποιήσω το βαθύ προβληματισμό μου για την κατάντια αυτού του τόπου, με αφορμή την πρώτη πράξη από τ’ ανώτερα μαθηματικά του ποιητή. Όμορφη πράξη, το δίχως άλλο. Απλά μαγική. Αλλά όταν η μαγεία υποχωρεί και το πρόβλημα δεν είναι πια θεωρητικό, αναπόφευκτα αρχίζεις να αμφιβάλλεις για το επαληθεύσιμο της πράξης. Φυσικά δεν αμφισβητείται ούτε ο Ελύτης, ούτε η ποίησή του. Το μόνο πράγμα για το οποίο δικαιούμαστε και στο κάτω κάτω οφείλουμε να αμφιβάλλουμε, είναι για το αν μπορεί να ξαναφτιαχτεί η Ελλάδα μόνο με μία ελιά, ένα αμπέλι και ένα καράβι.
Κι αν μείνουν στο τέλος κι αυτά. Γιατί τις ελιές τις κάψανε, τα ψαροκάικα τα χαλάσανε –ας είναι καλά οι επιδοτήσεις– και το ελληνικό κρασί κοιτάνε να το φορολογήσουν αδρά, καθώς αγαπάνε την πατρίδα, αλλά περισσότερο αγαπάνε τη πάρτη τους. Πράγματι, αν την αποσυνθέσεις, αυτά θα σου μείνουν. Σοφός ο ποιητής. Αν όμως μας αναγκάσουν να εξέλθουμε του ποιητικού λογισμού, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορεί να ξαναφτιαχτεί. Είναι μεγάλη η ζημιά που έχει γίνει τα τελευταία πολλά χρόνια. Αυτός ο λαός φημίζεται για την ανθεκτικότητα και την αντοχή του, αλλά όλα τα πράγματα έχουν ένα φυσικό όριο.
Αυτό είναι το πραγματικό ερώτημα. Αν έχουμε φτάσει ήδη στο μη περαιτέρω. Αργά ή γρήγορα θα το μάθουμε κι αυτό. Αν με ρωτάς, θα πω ότι μάλλον δεν υπάρχει ελπίδα. Όποιος και να έρθει, ό,τι και να κάνει. Τα πράγματα έχουν πάρει το δρόμο τους. Ίσως από τύχη κι από συγκυρίες διασωθεί τελικά ένα κομμάτι από την Ελλάδα που γνωρίσαμε, που μεγαλώσαμε, που μας διηγήθηκαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, που θαυμάσαμε στις ταινίες, που είδαμε στις φωτογραφίες, που διαβάσαμε στα βιβλία. Μέρα τη μέρα, αυτός ο τόπος χάνεται, φθίνει, λιγοστεύει. Δεν είναι μόνο οικονομική η καταστροφή αλλά και πολιτιστική. Χάνεται η ταυτότητά μας και γι’ αυτό δεν ευθύνεται καμία ξένη δύναμη, φιλική ή μη.
Όχι, δεν έχει δίκιο ο Ελύτης, αλλά δε θα μπορούσε και να συλλάβει τον ρου των πραγμάτων μέχρι αυτού του βαθμού. Ο κόσμος αλλάζει διαρκώς γύρω μας κι ακόμη και οι σοφοί, ακόμη και αυτοί που κουβαλούν δεκαετίες εμπειρίας και έχουν πιει τη ζωή με το κουτάλι, ακόμη κι αυτοί που έχουν δει πράματα και θαύματα με τα ίδια τους τα μάτια, δυσκολεύονται να αφομοιώσουν και να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές που ήρθαν, που έρχονται, που θα έρθουν. Μακάρι να μην είναι έτσι. Μακάρι όλο αυτό να είναι μία ακόμα άσκηση επί χάρτου, στο κάτω κάτω, ενός μέτριου μαθητή, του οποίου ο φόβος για το μέλλον των παιδιών και των παιδιών του, έχει θολώσει οριστικά και αμετάκλητα την κρίση του.
Ο εκδότης
