Το Πρόγραμμα πολεοδομικών μεταρρυθμίσεων «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ»

Του Ευθύμιου Μπακογιάννη, γ.γ. Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικού Περιβάλλοντος

Η πολεοδομική εξέλιξη στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα είχε τα δικά της ιδιαίτερα γνωρίσματα. Τα κυριότερα ήταν η πολύ μικρή παρουσία της πολιτείας στην οικοδόμηση των σύγχρονων πόλεων, η πολύ μεγάλη συμμετοχή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας χωρίς πρόγραμμα, το πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης. Η μέχρι πρόσφατη υπολειτουργία ή και σχεδόν πλήρη αδράνεια της εφαρμογής του πολεοδομικού σχεδιασμού δημιούργησε αδιέξοδο στην ανταπόκρισή του, ποσοτικά, ποιοτικά και χρονικά στις ανάγκες του πληθυσμού, της οικονομίας και της εποχής.

Το Πρόγραμμα πολεοδομικών μεταρρυθμίσεων «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» είναι ένα καινοτόμο και φιλόδοξο, πλην όμως άκρως επιχειρησιακό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας και αντιμετωπίζει θαρραλέα μια σειρά από χρόνια αστικά  προβλήματα.

1. Πρόγραμμα ολοκλήρωσης των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ), του αρ.10 του ν.4759/2020, σε 700 δημοτικές ενότητες της χώρας. Η σύνταξη των ΤΠΣ θα επιφέρει αύξηση των επενδύσεων (μέσω χωροθέτησης χρήσεων), θα καταστήσει δυνατή την υλοποίηση μακροχρόνιου προγραμματισμού ως προς τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και τις επενδύσεις, θα επιταχύνει τη διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών και θα επιτύχει την ασφάλεια δικαίου στις κατοικίες, και τέλος  θα διευθετήσει χρόνια προβλήματα του χώρου, προβαίνοντας σε έλεγχο της εκτός σχεδίου δόμησης και των αυθαίρετα εγκατεστημένων χρήσεων. Οι εκχωρήσεις των σχεδίων σε ιδιώτες αναδόχους βασίζονται στις διατάξεις του νόμου 4782/2021, υπό την ευθύνη της αναθέτουσας αρχής, ενώ το ΥΠΕΝ έχει την κύρια ευθύνη για τις διαδικασίες εφαρμογής (λειτουργία) όλων των προτεινόμενων δράσεων. Για τα ΤΠΣ λαμβάνουν χώρα4 κύκλοι αναθέσεων, οι οποίοι αναμένεται να καλύψουν συνολικά (χωρικά / γεωγραφικά)  800 Δημοτικές Ενότητες (ενδεικτικός αριθμός)σε όλη την επικράτεια.
2. Πρόγραμμα σύνταξης Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ) που στοχεύουν στη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη περιοχών ανεξαρτήτως διοικητικών ορίων επιλύοντας ειδικά πολεοδομικά προβλήματα που αυτές αντιμετωπίζουν. Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα των προβλημάτων που δημιουργεί η στις δημόσιες επενδύσεις ιδιαίτερα σε βασικές υποδομές, όσο και στον ιδιωτικό τομέα) αποτελούν οι ζώνες απολιγνιτοποίησης στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και στην περιοχή της Μεγαλόπολης όπου λόγω μη θεσμοθέτησης χρήσεων γης, καθυστέρησαν οι  διαδικασίες μετάβασης των περιοχών σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, όπως και περιοχές με έντονη τουριστική ανάπτυξη που δημιουργεί ασφυκτικές πιέσεις (Μύκονος, Σαντορίνη, Μινώα Πεδιάδας).
3. Πρόγραμμα καθορισμού Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (ΖΥΣ) σε τουλάχιστον 50 Δημοτικές Ενότητες, που αφορά σε καθορισμό ζωνών όπου επιτρέπεται η πραγματοποίηση Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης (Μ.Σ.Δ.) σε ωφελούμενα ακίνητα.  Με την εφαρμογή των ΖΥΣ  θα δημιουργηθούν δημόσιοι χώροι σε πυκνοκατοικημένες πόλεις με χαμηλό κόστος και οι ιδιοκτήτες χιλιάδων οικοπέδων ή διατηρητέων κτιρίων θα απελευθερωθούν από τους περιορισμούς που προκαλούνται από τα «ειδικά» χαρακτηριστικά των ιδιοκτησιών τους ή/και των περιοχών όπου βρίσκονται αυτές οι ιδιοκτησίες (π.χ. ιστορικά κέντρα) προκαλώντας νέα ώθηση στη κατασκευαστική δραστηριότητα (ειδικά σε χώρους/ζώνες υποδοχής).
   
   
4. Πρόγραμμα χρηματοδότησης Αυτοτελών Μελετών για Οριοθέτηση Οικισμών προϋφισταμένων του 1923 ή κάτω των 2.000 κατοίκων. Οι μελέτες αυτές θα εκπονηθούν ανεξάρτητα από μελέτες ΤΠΣ, σε περιπτώσεις που συντρέχουν ειδικοί λόγοι ή επιβάλλεται η αποκατάσταση της αρχής της νομιμότητας που πηγάζει από την αρχή του κράτους δικαίου ή διαπιστώνονται προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με ταχείες διαδικασίες, όπως η νομική θωράκιση του ερείσματος των εκδιδομένων εκτελεστών διοικητικών πράξεων (ιδίως του κύρους των οικ. αδειών) στις περιπτώσεις οικισμών μη οριοθετημένων, ή οικισμών τα όρια των οποίων έχουν ακυρωθεί, στους οποίους παρατηρούνται έντονες οικιστικές πιέσεις.
   
   
5. Πρόγραμμα χρηματοδότησης Αυτοτελών Μελετών Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών. Αφορά μελέτες καταγραφής του οδικού δικτύου, που θα οδηγήσουν σε απόφαση του Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία θα χαρακτηρίζει το κοινόχρηστο οδικό δίκτυο της παρ. 1α του άρθρου 1 του π.δ. 24-31.5.1985 (Δ’ 270) που διέπει την εκτός σχεδίου δόμηση, σύμφωνα με τη σχετική εξουσιοδοτική διάταξη (παρ.15 του άρθ.20 του ν.3937/2011). Στόχος του σχετικού προγράμματος του Ταμείου Ανάκαμψης είναι να  συνταχθούν αυτοτελείς μελέτες χαρακτηρισμού δημοτικών οδών για 300 δημοτικές ενότητες (ενδεικτικός αριθμός).

Συνολικά, η υλοποίησή του Προγράμματος συνιστά την έμπρακτη εφαρμογή των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων της πολεοδομικής πολιτικής, καθώς κρίνεται ότι θα αποκαταστήσει τις προαναφερθείσες αστοχίες, θα άρει τα περιττά εμπόδια που δημιουργούν καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων, υποδομών και επενδύσεων, θα καταστήσει τον χωρικό σχεδιασμό βασικό παράγοντα της βιώσιμης ανάπτυξης  (υποστήριξη περιβαλλοντικής προστασίας και επενδύσεων) και τέλος  θα συμβάλει στην κοινωνική συνοχή.