ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ: Στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα
Μα τι να σου πω για την ποίηση; Τι να σου πω γι’ αυτά τα σύννεφα, γι’ αυτόν τον ουρανό; Να τα κοιτάζω, να τα κοιτάζω, και τίποτα άλλο.
Καταλαβαίνεις πως ένας ποιητής δε μπορεί να πει τίποτα για την ποίηση. Ας τ’ αφήσουμε αυτά για τους κριτικούς και τους δασκάλους.
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
(05/06/1898 – 19/08/1936)
Αγάπη και μίσος. Τα πράγματα δεν είναι απλά. Ποτέ δεν ήταν. Η αντίθεση φως – σκοτάδι, όπου το φως ταυτίζεται με το καλό και το σκοτάδι με το κακό, εγείρει αμέσως αμφιβολίες γιατί σε ποικίλες παραδόσεις το σκότος είναι συνυφασμένο με το σύμπαν και με τις ατέρμονες κυοφορίες του χάους, δηλαδή με τη γέννα και τη ζωή. Ή ακόμη πιο εμφατικά, διαχρονικά μερικά από τα σπουδαιότερα μυαλά έχουν υποστηρίξει ότι το φως και το σκοτάδι είναι αλληλένδετα και δεν μπορεί να υπάρξει το ένα δίχως το άλλο. Πόσο τραγικά μπορεί να αντηχεί αυτή η διαπίστωση στην καρδιά και στο νου ενός σκεπτόμενου ανθρώπου; Ενός ποιητή;
Ίσως ακριβώς γι’ αυτό στο έργο του Λόρκα, ο οποίος ύμνησε όσο λίγοι την αγάπη, ως την αδιαπραγμάτευτη δύναμη της ζωής, να υπεισέρχεται τόσο βίαια ο θάνατος, όσο βίαιος και τραγικός ήταν και ο δικός του. Αν τον αγαπάς πολύ, σε απασχολεί αναγκαστικά το ζήτημα του θανάτου του. Σκέφτεσαι τους φαλαγγίτες του Φράνκο να τον οδηγούν ξημερώματα στα περίχωρα της Γρανάδα. Τα βήματά του να είναι σταθερά και σίγουρα στην μοναχική του πορεία προς το θάνατο. Να στοχάζεται σιωπηλά ότι αυτό δεν είναι το τέλος, ακόμη κι αν πρόκειται για το τέλος της δικής του ζωής. Να είναι η καρδιά του πάντα στη θέση της, όταν αντικρίζει τα τουφέκια των φασιστών και η ματιά του αγέρωχη, την ώρα που οι πρώτες αχτίδες του ήλιου χαϊδεύουν απαλά σαν μητρικό χάδι το ευγενικό πρόσωπό του. Να μαζεύουν άγαρμπα το σώμα του και να το πετούν σε έναν λάκκο. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί.
Αλλά το αναζητούμε. Ακόμη, το αναζητούν. Το 2008, ένας από τους πιο διακεκριμένους Ισπανούς δικαστές, ο Μπαλτάθαρ Γκαρθόν, άνοιξε το φάκελο της εκτέλεσης του Λόρκα και προχώρησε στις αναγκαίες ανακριτικές πράξεις για τη διαλεύκανση της δολοφονίας. Οι ανασκαφές πάντως μέχρι σήμερα δεν έχουν αποδώσει. Έτσι σκύβουμε ακόμη πιο ευλαβικά στην παρακαταθήκη του. Μόνο στην Ελλάδα, ο Λόρκα θεωρείται κάτι σαν άγιος των τεχνών και των γραμμάτων. Ποιητές, συνθέτες, μεταφραστές, λογοτέχνες, πολιτικοί, έχουν συμβάλλει καθοριστικά στη διάδοση του έργου του. Η λίστα είναι μεγάλη. Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Γκάτσος, Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Ξαρχάκος, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Γλέζος, Χρήστος Λεοντής, Νίκος Μαμαγκάκης, Γιώργος Κουρουπός, Δημήτρης Μαραμής, Νίκος Κυπουργός, Τάσος Καρακατσάνης, Νότης Μαυρουδής, Γιάννης Αγγελάκας.
Η ιστορία συνεχίζεται. Μπορεί το σώμα του να μη βρεθεί ποτέ αλλά όπως λένε σε αυτές τις περιπτώσεις και δικαίως, το πνεύμα του ζει πάντα, κι ας μην ξέρουμε ακόμη τι είναι ποίηση. Οι λέξεις του ζουν πάντα, στο σήμερα, στο τώρα, στο εδώ. «Εγώ πάντα θα είμαι στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα και στους οποίους δεν επιτρέπεται καν να απολαύσουν ειρηνικά το τίποτα που έχουν». Και πράγματι, δε μας σκιάζουν όσοι δεν μας επιτρέπουν να απολαύσουμε ειρηνικά το δικό μας τίποτα, γιατί εκείνος είναι πάντα στο πλευρό μας. Στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα.
