ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ: Στο άπειρο κι ακόμα παραπέρα

E pur si muove…και όμως γυρίζει. Τα ιστορικά αυτά λόγια του Γαλιλαίου γύριζαν στο κεφάλι μου, καθώς ο Λευκός Οίκος έδινε στη δημοσιότητα την πρώτη φωτογραφία του τηλεσκόπιου James Webb από το βαθύ διάστημα. Δεν ήταν ωστόσο αυτή η πρώτη μου αντίδραση. Δε θα το αρνηθώ, καθώς η πρώτη αντίδραση είναι εύλογα η βαθιά ανθρώπινη έκπληξη εκείνου που μένει έκθαμβος, που δεν μπορεί να πιστέψει πως μία τόσο μικρή εικόνα μπορεί να χωρέσει τόσο μεγάλη ομορφιά, αλλά ταυτόχρονα και πως είναι δυνατόν να έχουν χωρέσει τόσοι πλανήτες, αστέρες, νεφελώματα γαλαξίες σε ένα τόσο δα κάδρο. Απίθανα πράγματα, ακόμα και για τους «ψυλλιασμένους», ακόμα και γι’ αυτούς οι οποίοι περνούν τη ζωή τους παρατηρώντας το νυχτερινό ουρανό. Δεν έχει σημασία που βρίσκεσαι. Όπου κι αν βρίσκεσαι, το διάστημα φαίνεται πάντοτε μαγικό.

Αμέσως, λοιπόν, μόλις καταλάγιασαν τα πάθη από την ενατένιση του διαστημικού αγαθού, σκέφτηκα το Γαλιλαίο και όλους αυτούς τους γίγαντες της επιστήμης, στους ώμους τον οποίων έχτισε το επιστημονικό της εγώ η ανθρωπότητα. E pur si muove. Κι όμως γυρίζει. Αυτό φέρεται να αναφώνησε ο Ιταλός πανεπιστήμονας, καθώς αποχωρούσε από την Ιερά Εξέταση. Τόσο ήταν το πείσμα του και η αποφασιστικότητά του, παρότι γνώριζε καλά πως ήδη με τη δημοσίευση των θέσεών του έπαιζε το κεφάλι του κορώνα γράμματα, όπως το έπαιξαν τόσοι και τόσοι, πριν και μετά από αυτόν. Κάποιοι το κράτησαν, κάποιοι το έχασαν. Κάποιοι δεν αναγνωρίστηκαν στην εποχή τους, και κάποιοι άλλοι, υπερβολικά λίγοι, πρόλαβαν να δουν τη δικαίωση του πάθους και της αφοσίωσής τους.

Δεν φτάσαμε τυχαία ως εδώ και δεν ήταν μόνο επίτευγμα των επιστημόνων των αιώνων αυτό. Αρκεί να σκεφτεί κανείς τον Ιούλιο Βερν και το «Από τη Γη στη Σελήνη». Όλοι ονειρεύονται, ακόμα και αυτοί που το απαγορεύουν στον εαυτό τους. Το ζήτημα είναι ποιος θα είναι αρκετά τρελός για να ψελλίσει ή να διακηρύξει το κοινό όνειρο δημόσια. Αν μας έμαθε κάτι ο Καστοριάδης είναι ότι οι κοινωνίες χρειάζονται να χτίσουν ένα συλλογικό φαντασιακό προκειμένου να επιτύχουν. Πρέπει να καταφέρουν να φανταστούν ότι είναι δυνατόν να γίνει κάτι προτού το πραγματοποιήσουν. Όλοι αυτοί οι «τρελοί», οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες, οι φιλόσοφοι, είναι οι χτίστες του φαντασιακού μας. Γιατί κι ο επιστήμονας ακόμα χρειάζεται συχνά να φανταστεί τη λύση, προτού οδηγηθεί σε αυτή.

Σκέφτομαι ακόμη όλους αυτούς τους τρελούς που έχω συναντήσει στη ζωή, κι ακόμη κι αν η τρέλα τους δεν έχει οδηγήσει σε κοσμοϊστορικές ανακαλύψεις, οφείλω τουλάχιστον να τους αναγνωρίσω ότι ανήκουν στο ίδιο εκλεκτό σινάφι. Είναι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό. Ξέρεις για ποιους μιλάω. Μιλώ για εκείνους που την περισσότερη ώρα μοιάζουν να είναι χαμένοι στις σκέψεις τους. Δεν δείχνουν ιδιαίτερα λειτουργικοί με τις διαδικασίες και τα διαδικαστικά, ενώ συχνά προτιμούν τη μοναξιά από την συντροφιά. Αντίστοιχα και αναπόφευκτα θα σκεφτώ και τη μεγάλη μάζα των «κολλημένων». Αυτών που επειδή έμαθαν ότι κάτι είναι έτσι, δεν μπορεί ποτέ να είναι ή να γίνει γιουβέτσι. Μερικοί μάλιστα διαθέτουν θέσεις και οφίτσια, παρότι είναι ολίγιστοι, αλίμονο, απελπιστικά ολίγιστοι σε σχέση με το εκάστοτε αντικείμενο αλλά και την ίδια τη ζωή.

Ευτυχώς, όμως η ζωή πάει μπροστά μόνο με ονειρικά άλματα. Αν περιμέναμε χαΐρι και προκοπή απ’ όσους απλώς περπατούν, δε θα είχαμε διασχίσει ούτε τον Ατλαντικό. Χασμουριούνται στον καναπέ τους, απορώντας γιατί όλη αυτή η φασαρία με το James Webb. Θα πεθάνουν με την απορία, όταν άλλοι θα έχουν ακόμη κρατημένα στο νου τα επικά λόγια του Μπαζ Λαϊτγίαρ: Στο άπειρο κι ακόμα παραπέρα.