Τι είναι ο αυτισμός και ποια τα πρώιμα σημάδια του στην ηλικία των 6-18 μηνών;

Της Φένιας Καούκη, Λογοθεραπέυτριας

Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή της ανάπτυξης του νευρικού συστήματος που χαρακτηρίζεται από διαταραχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας , καθώς και από την περιορισμένη και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά Αυτά τα σημάδια εμφανίζονται πριν την ηλικία των τριών ετών. Ο αυτισμός επηρεάζει την επεξεργασία πληροφοριών στον εγκέφαλο αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποία τα νευρικά κύτταρα και οι συνάψεις τους συνδέονται και οργανώνονται.

Ο αυτισμός έχει ισχυρή γενετική βάση, αν και η γενετική του αυτισμού είναι πολύπλοκη και είναι ασαφές κατά πόσον οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού εξηγείται περισσότερο από σπάνιες μεταλλάξεις ή από σπάνιους συνδυασμούς των κοινών γενετικών παραλλαγών. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο αυτισμός είναι στενά συνδεδεμένος με παράγοντες που προκαλούν γενετικές ανωμαλίες .

Οι γονείς παρατηρούν συνήθως τα συμπτώματα κατά τα πρώτα δύο χρόνια της ζωής του παιδιού τους. Τα σημάδια συνήθως εμφανίζονται σταδιακά, αλλά σε κάποια αυτιστικά παιδιά αρχικά η ανάπτυξή τους είναι κανονική και στη συνέχεια η ανάπτυξη τους μένει στάσιμη ή υποχωρεί σε πιο ανώριμα στάδια. Η πρώιμη παρέμβαση στις ηλικίες 2-5 ετών μπορεί να έχει πολύ καλά αποτελέσματα , το παιδί να γίνει πιο λειτουργικό, να αναπτύξει επικοινωνιακές δεξιότητες και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και να χάσει και την διάγνωση του. Παρόλα αυτά ο αυτισμός ανάλογα και με την λειτουργικότητα του παιδιού ( υψηλή, μεσαία, χαμηλή) είναι μια αρκετά σοβαρή διαταραχή όπου η διάγνωση πρέπει να δίνεται όσο πιο γρήγορα γίνεται και να ξεκινάει άμεσα η θεραπεία – αποκατάσταση.

Ας αναφέρουμε τα πρώιμα σημάδια του Αυτισμού σε ηλικίες 6-12 μηνών

6 μήνες

1. Απουσία κοινωνικού χαμόγελου προς τον ενήλικα.
   Στην ηλικία των 5 μηνών το βρέφος αναμένεται να εμφανίζει κοινωνικό χαμόγελο στα παιχνιδίσματα, «χαριεντίσματα» και σωματικά παιχνίδια του γονέα (κύρια της μητέρας αλλά πιθανά και του πατέρα).
   
2. Απουσία φωνητικού βαβίσματος (βαβουλίσματος).
   Στην ηλικία των 5 μηνών το βρέφος αναμένεται να εμφανίζει πολλά λεκτικά βαβίσματα (bubblings) «παίζοντας» με τη φωνή του. Αυτά συνήθως περιλαμβάνουν τυχαίους λαρυγγισμούς (πχ γκα-γκα), κλείσιμο χειλιών (πχ μπα-μπα) ή χτυπημάτων της γλώσσας στο στόμα (πχ ντα-ντα).
   
3. Απουσία μίμησης ήχων φωνής και ανταπόδοσης αυτών στον ενήλικα.
   Σε αυτή την ηλικία, το βρέφος αναμένεται να μιμείται τον ήχο φωνής του ενήλικα, ιδίως όταν και αυτός μιμείται αρχικά τη φωνή του σε θέση απέναντι ο ένας από τον άλλο. Η πρώτη κοινωνική «συζήτηση» και λεκτική συναλλαγή του βρέφους με τον ενήλικα.
   
4. Φτωχή αντίδραση ή αδιαφορία στο παιχνίδι «κουκουτσά».
   Σε αυτή την ηλικία αναμένεται να αρέσει στο βρέφος το παιχνίδι διαντίδρασης με τον ενήλικα «κουκουτσά» (ο ενήλικας κρύβει τα μάτια του με τα χέρια του ή κρύβει το πρόσωπό του πίσω από αντικείμενο και ξαναεμφανίζεται λέγοντας «τσα») και το βρέφος αρέσκεται ή/και γελάει με αυτό.
   
5. Φτωχή αντίδραση σε οπτικά ερεθίσματα (διερωτηθήκατε μήπως δεν βλέπει καλά;).
   Το βρέφος σε αυτή την ηλικία αναμένεται να ερεθίζεται και να αντιδρά ενεργητικά σε οπτικά ερεθίσματα στέλνοντας και πιθανά στυλώνοντας το βλέμμα του σε αυτά (κινήσεις ενήλικα ή θεαματικά οπτικά ερεθίσματα – λαμπερά ή κινητά αντικείμενα).
   
   6-8 μήνες
   
6. Δείχνει σαν να μην ακούει (σας έχει απασχολήσει το ερώτημα μήπως δεν ακούει καλά;).
   Το βρέφος σε αυτή την ηλικία αναμένεται να ανταποκρίνεται σε ήχους του περιβάλλοντος δείχνοντας είτε προσανατολισμό σε αυτούς με το σώμα ή στρίβοντας το κεφάλι προς την πηγή του ήχου, είτε αλλάζοντας η διέγερσής του εξαιτίας αυτών των ήχων.
   
7. Απουσία ή πολύ φτωχή βλεμματική επαφή (στιγμιαία – τυχαία – άδεια). Επίσης, αντί για τα μάτια κοιτάζει το στόμα του ενήλικα όταν του μιλάει.
   Σε αυτή την ηλικία, το βρέφος αναμένεται να εμφανίζει επίμονη βλεμματική επαφή προς τον ενήλικα, ιδίως όταν αυτός του χαμογελάει, του μιλάει με παιχνιδιάρικη φωνή, κάνει παράξενα πράγματα ή «χαριεντίζεται» μαζί του.
   
   8-12 μήνες
   
8. Δεν καταβάλει προσπάθεια να πιάσει αντικείμενα που δεν φτάνει.
   Το βρέφος σε αυτή την ηλικία αναμένεται να θέλει να πιάσει αντικείμενο που είναι ή έφυγε μακριά του απλώνοντας το χέρι και προσαρμόζοντας το σώμα του για να μη χάσει την ισορροπία του. Αυτός είναι και ο λόγος που θα οδηγηθεί το βρέφος να ανακαλύψει το μπουσούλημα.
   
9. Απουσία ανταπόκρισης στην κλήση του ονόματός του από τον ενήλικα.
   Σε αυτή την ηλικία το βρέφος αναμένεται να γυρίζει προς τον ενήλικα όταν εκείνος αναφέρει το όνομά του με «παιχνιδιάρικο» χρωματισμό πρόσκλησης / πρόκλησης αφού έχει κάτι να περιμένει από εκείνον (είτε ένα υλικό είτε την κοινωνική αλληλεπίδραση).
   
10. Απουσία κινητικότητας και στροφών κεφαλής.
    Σε αυτή την ηλικία το βρέφος αναμένεται να γυρίζει το κεφάλι του προς τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, είτε αυτά προέρχονται από τον ενήλικα είτε από άλλες πηγές. Έχει κινητικότητα κεφαλής και κορμού και έτσι χρησιμοποιεί τις στροφές του σώματος του ή της κεφαλής του προς τα νέα ή εντυπωσιακά περιβαλλοντικά ερεθίσματα.
    
    12 μήνες
    
11. Μη περιεργασία αντικειμένων με τα χέρια (αντί αυτού πχ τα κοιτάζει μόνο ή μόνιμα τα βάζει στο στόμα ή τα πετάει χωρίς περαιτέρω περιεργασία).
    Σε αυτή την ηλικία αναμένεται να έχει τη διάθεση να περιεργάζεται τα αντικείμενα, να τα κοιτάζει και να τα ανακαλύπτει, όπως επίσης και να συνδυάζει τη χρήση δύο αντικειμένων. Το ενδιαφέρον του να «πειραματιστεί» με αυτά εξελίσσεται θεαματικά. Μπορεί να τα πετάξει για να δει αν σπάνε ή πώς αναπηδούν στο πάτωμα ή πώς φεύγουν μακριά.
    
12. Απουσία προσπάθειας να τραβήξει τη σημασία του ενήλικα με φωνούλες ή φωνές.
    Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει μία αυξημένη παλέτα για να τραβήξει την προσοχή του ενήλικα (πχ κάνει φωνούλες όταν ο ενήλικας δεν του δίνει σημασία ή όταν περιμένει κάτι – πχ το φαγητό του). Είναι σαν να δηλώνει : «είμαι εδώ και περιμένω – αδημονώ!».
    
13. Αδιαφορεί για αυτό που κάνει ο ενήλικας, δεν έχει διάθεση να το «μελετήσει» ή να το μιμηθεί.
    Το μωρό σε αυτή την ηλικία αναμένεται να έχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον για αυτό που κάνει ο ενήλικας και να δείχνει μία αυξημένη διάθεση για μίμησή του αν είναι απλό και κατανοητό και του πούμε ενθουσιωδώς τη λέξη «κοίτα τι κάνω!» ή χρησιμοποιήσουμε άλλη θεαματική έκφραση – πρόκληση.
    
14. Απουσία ενδιαφέροντος να κοιτάξει το πρόσωπό του στον καθρέφτη που έχουμε βάλει μπροστά του.
    Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον για την αντανάκλαση του εαυτού του στον καθρέφτη, να κοιτάξει και «χαζέψει» το πρόσωπό του και συχνά χαμογελάει με αυτό και κοιτάζει τις πρώτες γκριμάτσες ή κινήσεις που κάνει ή χτυπάει τον καθρέπτη με τα χέρια του.
    
15. Δείχνει πολύ σοβαρό ή είναι πολύ συχνά γκρινιάρικο ή απαθές (δεν είναι συχνά χαρούμενο).
    Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να είναι το περισσότερο διάστημα σε θετική ψυχική διάθεση (είναι πολύ συχνά χαρούμενο ή σε ενεργητικά καλή ψυχικά διάθεση για ενεργητική συμμετοχή και εμπλοκή με ερεθίσματα του περιβάλλοντος).
    
16. Δεν βρίσκει το αγαπημένο του εντυπωσιακό αντικείμενο που κρύψαμε μπροστά του και κλαίει αντί να προσπαθήσει να το ανακτήσει.
    Το μωρό σε αυτή την ηλικία αναμένεται να τραβήξει το κουτί ή το πανάκι ή το παραπέτασμα που χρησιμοποιήσουμε για να κρύψουμε το αντικείμενο που το ενδιέφερε και το κρύψαμε πίσω ή κάτω από αυτό για να το πάρει ή το ανακτήσει (μονιμότητα αντικειμένου). Αυτό γίνεται όταν το αντικείμενο το κρύψουμε μπροστά του και ενώ παρατηρούσε.