Θεώνη Κουφονικολάκου: «Θέλω να είμαι μπροστά, όταν το παιδί μου βλέπει τον ψυχολόγο»

Της Θεώνης Κουφονικολάκου- Συνηγόρου του παιδιού

Σε πρόσφατη εκδήλωση, για γονείς και εκπαιδευτικούς, στην οποία εξήγησα τις παρεμβάσεις μας για την εισαγωγή μαθήματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία -που είναι σε εκκρεμότητα- και για την εξασφάλιση της δυνατότητας επαφής των παιδιών με ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό του σχολείου χωρίς τη γονική συναίνεση -που έχει γίνει δεκτή- συμμετέχουσα πήρε το λόγο και είπε τα εξής: «Στην Αμερική, άκουσα ότι ψυχολόγος είπε στο παιδί να αλλάξει φύλο και ότι αυτό μετά έκανε εγχείρηση χωρίς να το ξέρουν οι γονείς του. Εγώ θέλω να είμαι μπροστά στη συζήτηση του παιδιού μου με τον ψυχολόγο και δεν θέλω οποιοσδήποτε να το δει χωρίς την άδειά μου» και ανέφερε επίσης «γιατί να βάλουμε στα παιδιά μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και να τα μάθουμε για το σεξ; Τα παιδιά πρέπει να παραμένουν παιδιά».

Αισθάνομαι την ανάγκη να απαντήσω και από εδώ, στις παραπάνω σκέψεις:

• Δεν υπάρχει τρόπος να αντιληφθούμε πότε τα παιδιά κακοποιούνται αν δεν τους εξασφαλίσουμε απρόσκοπτη πρόσβαση σε επαγγελματίες του πεδίου για να μιλήσουν. Αν η αντιμετώπιση της κακοποίησης είναι προτεραιότητα για την πολιτεία, η πρόσβαση αυτή πρέπει να θεωρείται και να είναι δεδομένη. Αυτονόητα, γονείς που είναι κακοποιητικοί δεν θα δώσουν εύκολα τη σύμφωνη γνώμη τους για την επαφή των παιδιών τους με ψυχολόγο ή κοινωνικό λειτουργό στο σχολείο με αποτέλεσμα -αν υπάρχει τέτοια προϋπόθεση- να χάσουμε την ευκαιρία της έγκαιρης αναγνώρισης.

• Τα παιδιά έχουν, σε κάθε περίπτωση, δικαίωμα να εκφραστούν, να εκμυστηρευτούν τις αγωνίες και τις ανησυχίες τους σε ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς ΧΩΡΙΣ την παρουσία των γονιών τους και αυτό είναι ένα ελάχιστο δείγμα σεβασμού στην προσωπικότητά τους. Τα παιδιά δεν είναι αντικείμενα που ανήκουν σε κάποιον, αλλά υποκείμενα δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων, συμμετοχής, έκφρασης και ακρόασης της γνώμης τους.

• Είναι πολύ λεπτή και ευαίσθητη η ισορροπία ανάμεσα στην άσκηση της γονικής μέριμνας και στην προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού. Καμιά φορά υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ γονέα και παιδιού και θα πρέπει να είμαστε σε θέση να την αντιληφθούμε. Διευκρινίζω ωστόσο ότι είναι άλλο πράγμα η απλή συζήτηση με τα παιδιά και άλλο η υπαγωγή τους σε θεραπευτικό πλαίσιο που συνεχίζει να απαιτεί σε κάθε περίπτωση γονική συναίνεση.

• Η ΥΑ 97442/ΓΔ4/2025 η οποία εκδόθηκε σε συνέχεια των παρεμβάσεων του Συνηγόρου για το θέμα (η πρώτη απόκριση του Υπουργείου ήταν η 138415Δ3/4.12.2023 εγκύκλιος για τις ΕΔΥ) ρητά προβλέπει ότι οι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί των σχολικών μονάδων «Καταρχάς δύνανται να δέχονται μαθητές/μαθήτριες που επιθυμούν να τους συναντήσουν για να αναφέρουν ή να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες για κάποιο θέμα που τους/τις απασχολεί, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του γονέα/κηδεμόνα. Στη συνέχεια, κρίνουν τα δεδομένα και αποφαίνονται για τυχόν ενέργειες. Αν απαιτούνται ενέργειες σκόπιμης παρέμβασης/υποστήριξης στο πλαίσιο του σχολείου, ζητείται συναίνεση της οικογένειας.» Διευκρινίζεται, ότι «καταρχάς» ΔΕΝ σημαίνει για μία συνάντηση, όπως ακούγεται, αλλά για όσες είναι αναγκαίες ώστε να γίνει στάθμιση περαιτέρω ενεργειών.

• Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αποτελεί την πιο αποτελεσματική εγγύηση προστασίας των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση. Γνωρίζοντας ότι 1 στα 5 παιδιά θα βιώσει ένα περιστατικό σεξουαλικής βίας στη ζωή του και ξέροντας ότι ο θύτης είναι πρόσωπο οικείο (σε ποσοστό άνω του 90%) που εκμεταλλεύεται την άγνοια του παιδιού για το ποιο άγγιγμα είναι ανάρμοστο, καθώς και την ντροπή και ενοχή του γι’ αυτό που του συμβαίνει είναι να απορεί κανείς, που η χώρα μας δεν έχει κάνει ακόμη το πολύτιμο και αναγκαίο αυτό βήμα (όχι δεν είναι μάθημα τα εργαστήρια δεξιοτήτων).

• Ένα σύγχρονο μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι προσαρμοσμένο στο αναπτυξιακό στάδιο κάθε ηλικίας και καλεί και τους γονείς να συμμετέχουν σε αυτό. Περιλαμβάνει ενότητες για το ψηφιακό περιβάλλον, τις σχέσεις, την αγάπη, το σεβασμό, τις κοινωνικές προσδοκίες και βοηθάει στην επαναδιαπραγμάτευση ή αποδόμηση επιζήμιων στερεοτύπων για την αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα. Αυτά τα στερεότυπα βασιλεύουν στα σχολεία μας και υπονομεύουν την ανάπτυξη όλων των παιδιών, τροφοδοτώντας, μεταξύ άλλων, σοβαρές διακρίσεις σε βάρος των κοριτσιών ή οποιουδήποτε παρεκκλίνει απ’ τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις.

• Είναι σοκαριστικό ότι οι έφηβοι και οι έφηβες στη χώρα μας αναζητούν πληροφορίες για τις σεξουαλικές σχέσεις μέσα από σκοτεινές σελίδες του διαδικτύου γεμάτες με επικίνδυνες πληροφορίες. Η Ελλάδα φαίνεται ότι έχει ανησυχητικά υψηλό ποσοστό αμβλώσεων σε έφηβες. Έτσι σεβόμαστε άραγε την παιδική ηλικία;

• Τέλος, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς του Τραμπ (διότι περί αυτών πρόκειται) ότι συμβαίνουν τέτοια πράγματα στα αμερικανικά σχολεία. Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη ότι ζούμε στην εποχή της εργαλειοποίησης της είδησης ιδίως με στόχο την πρόκληση φόβου, που πουλάει, σαγηνεύει, εξοργίζει και ενίοτε παραλύει τους ανθρώπους γύρω μας. Είναι η ελληνική εκπαίδευση σε θέση να καλλιεργήσει την κριτική σκέψη των παιδιών ως αντίβαρο σε αυτή τη συγκαλυμμένη αλλά πολύ πραγματική επίθεση; Με αυτό θα πρότεινα να ασχοληθούμε.